Ngành nhựa Việt Nam xoay trục xanh hóa: Từ 'thủ phạm ô nhiễm' đến ngành công nghiệp bền vững

Tự chủ nguyên liệu – nền tảng cho cuộc chuyển đổi xanh

Theo Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA), cả nước hiện có hơn 4.000 doanh nghiệp nhựa đang hoạt động, đóng góp gần 10 tỷ USD xuất khẩu mỗi năm. Tuy nhiên, khoảng 70-80% nguyên liệu đầu vào vẫn phải nhập khẩu, khiến ngành phụ thuộc lớn vào thị trường nước ngoài và giá dầu. Đây là điểm yếu cốt lõi mà ngành đặt mục tiêu phải khắc phục. Kế hoạch đến năm 2030, ngành nhựa Việt Nam phấn đấu chủ động được ít nhất 70% nguồn nguyên liệu, trong đó 30% đến từ nhựa tái chế đạt chuẩn kỹ thuật.

Để đạt mục tiêu này, Bộ Khoa học và Công nghệ đã thúc đẩy việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia về nguyên liệu tái chế, như TCVN 13165:2020. Nhựa tái chế: yêu cầu kỹ thuật và an toàn. Tiêu chuẩn này đóng vai trò nền tảng giúp sản phẩm nhựa tái chế của Việt Nam đủ điều kiện tham gia thị trường quốc tế, nhất là châu Âu và Nhật Bản, những nơi có yêu cầu khắt khe về chất lượng và tính bền vững.

Không chỉ vậy, nhiều doanh nghiệp đang đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất nguyên liệu sinh học, màng bao bì phân hủy sinh học và sản phẩm thân thiện môi trường theo chuẩn ISO 14001:2015 về quản lý môi trường và ISO 50001 về quản lý năng lượng. Đây được xem là “chìa khóa kỹ thuật” để ngành nhựa Việt Nam tiến gần hơn tới mô hình sản xuất tuần hoàn, giảm phát thải và tiết kiệm năng lượng.

Duy Tân có trạm thu gom chính với 100 nhà cung cấp và 2.900 điểm thu gom trên toàn Việt Nam.

Tiêu chuẩn xanh - “giấy thông hành” cho xuất khẩu bền vững

Cùng với mục tiêu tự chủ nguyên liệu, ngành nhựa đang nỗ lực tái định vị hình ảnh bằng con đường “xanh hóa”. Nếu như trước đây, nhựa bị xem là thủ phạm của ô nhiễm rác thải, thì nay, nhiều doanh nghiệp trong ngành đã tiên phong áp dụng mô hình tái chế khép kín. Điển hình như Công ty Nhựa Tái chế Duy Tân với nhà máy xử lý hơn 200 tấn rác nhựa mỗi ngày, đạt mô hình “ba không”: không rác thải, không nước thải và không khí thải.

Quá trình chuyển đổi này gắn liền với việc tuân thủ hàng loạt tiêu chuẩn và quy định mới. Đáng chú ý là EPR - Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, quy định tại Nghị định 08/2022/NĐ-CP, yêu cầu doanh nghiệp phải thu hồi, tái chế bao bì sau tiêu dùng. Đây là bước tiến lớn trong việc buộc ngành phải chuyển từ mô hình tuyến tính sang tuần hoàn, giảm áp lực lên môi trường và tài nguyên.

Trên bình diện quốc tế, các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản đang áp dụng những bộ tiêu chuẩn nghiêm ngặt. Liên minh châu Âu yêu cầu bao bì nhựa phải chứa ít nhất 30% nhựa tái chế vào năm 2030, đồng thời tuân thủ quy định REACH và RoHS về giới hạn hóa chất độc hại. Việt Nam đang dần nội địa hóa các tiêu chuẩn này, thông qua việc cập nhật TCVN 12126:2017 về kiểm soát phát thải và xây dựng Chỉ số Nhựa Tuần hoàn (Circular Plastics Index) nhằm đánh giá hiệu quả tái chế, phát thải CO₂ và quản lý năng lượng.

Theo các chuyên gia môi trường, việc đáp ứng tiêu chuẩn xanh không chỉ giúp doanh nghiệp giữ vững thị trường xuất khẩu mà còn là “tấm hộ chiếu” khẳng định uy tín thương hiệu. Bởi trong tương lai gần, mọi rào cản thương mại đều sẽ xoay quanh yếu tố phát thải, truy xuất nguồn gốc và tính bền vững.

Ngành nhựa Việt Nam đang ở ngã rẽ quan trọng: hoặc tiếp tục sản xuất theo mô hình cũ và chịu sức ép môi trường, hoặc chuyển hẳn sang chuẩn hóa, xanh hóa và tuần hoàn. Con đường phía trước không dễ, bởi cần nguồn vốn lớn, công nghệ cao và khung pháp lý đồng bộ. Tuy nhiên, nếu đi đúng hướng, đây sẽ là cơ hội vàng để ngành nhựa Việt Nam không chỉ “rũ bỏ định kiến ô nhiễm” mà còn trở thành ngành công nghiệp xanh chủ lực, đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của quốc gia vào năm 2050.

Thanh Hiền