Suy tuyến thượng thận mạn do dùng thuốc Bắc, thuốc Nam không rõ nguồn gốc xuất xứ kéo dài

Theo các bác sĩ tại Bệnh viện đa khoa Quốc Tế Hoàn Mỹ Thủ Đức, TP HCM, suy thượng thận mạn là vấn đề không hiếm gặp trong thực hành lâm sàng hàng ngày. Nhưng trên thực tế, người mắc bệnh suy thượng thận mạn không được chẩn đoán chiếm tỉ lệ không nhỏ.

Lý do là triệu chứng của bệnh này không đặc hiệu, nhất là ở giai đoạn sớm, triệu chứng cũng hay gặp trong các bệnh khác, chẩn đoán chỉ được xác định khi dựa vào kết quả xét nghiệm, và cũng có khi do thầy thuốc lúc thăm khám không lấy đủ thông tin về bệnh sử hoặc khám thực thể từ người bệnh, từ đó không cho xét nghiệm đầy đủ để chẩn đoán. Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh mạn tính này, một trong số đó phải kể tới chính là dùng thuốc Bắc, thuốc Nam kéo dài. 

Trường hợp cụ thể, sau một năm uống thuốc nam, người đàn ông 38 tuổi (TPHCM) cảm thấy mệt mỏi hơn, buồn nôn, ăn kém, bác sĩ phát hiện suy thận giai đoạn cuối.

Bệnh nhân tiền sử xơ gan, viêm gan B, thường xuyên chướng bụng, không bị suy thận, tự điều trị tại nhà kết hợp uống thuốc Nam không rõ nguồn gốc. Gần đây, sau các biểu hiện suy thận mạn giai đoạn cuối, bác sĩ chỉ định lọc máu và đánh giá nếu người bệnh nhập viện ngay lúc đầu thì việc điều trị sẽ đơn giản và khả năng phục hồi tốt hơn.

Trường hợp khác, bệnh nhân nữ 42 tuổi (Vũng Tàu), tiền sử đái tháo đường phụ thuộc insulin, tăng huyết áp, bệnh thận mạn giai đoạn hai duy trì thuốc đạm thận theo đơn ngoại trú. Hai tháng trước vào viện, người bệnh phù hai chi dưới, tự điều trị thuốc Nam không rõ nguồn gốc, sau đó mệt mỏi, phù toàn thân, đi khám bác sĩ chẩn đoán thiếu máu, suy thận mạn giai đoạn cuối, tăng huyết áp, hội chứng thận hư thứ phát, đái tháo đường phụ thuộc insulin.

Gần đây, Trung tâm Thận - lọc máu, Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ ghi nhận nhiều trường hợp suy thận mạn giai đoạn cuối phải thay thế thận, sau thời gian tự điều trị thuốc Nam không rõ nguồn gốc. Tình trạng này được các bác sĩ cảnh báo, song người bệnh vẫn chủ quan khiến bệnh ngày càng trầm trọng, lỡ "giai đoạn vàng" điều trị, tốn kém kinh tế, hiệu quả điều trị thấp.

Bác sĩ khuyến cáo người bệnh nên tuân thủ phác đồ điều trị, tái khám định kỳ. Trường hợp muốn sử dụng thuốc đông y, nên được thầy thuốc chuyên khoa y học cổ truyền khám và chỉ định, sử dụng thuốc có nguồn gốc rõ ràng, chất lượng thuốc đảm bảo.

Cũng theo các bác sĩ, suy thượng thận mạn là tình trạng giảm hormone glucocorticoid hoặc mineralocorticoid (hai hormone do tuyến thượng thận tiết ra) hoặc giảm cả hai, do nhiều nguyên nhân gây ra. Bệnh xảy ra từ từ trong thời gian dài mới bộc lộ triệu chứng.

Nhóm nguyên phát như lao thượng thận; cắt bỏ tuyến thượng thận trong điều trị u tuyến thượng thận; hoại tử tuyến thượng thận do nhiễm nấm, giang mai, HIV; xuất huyết trong tuyến thượng thận do rối loạn đông máu trong điều trị kháng đông hay trong bệnh cảnh nhiễm khuẩn huyết hay sốc nhiễm khuẩn; u xâm lấn tại tuyến thượng thận; thoái triển tuyến thượng thận bẩm sinh.

Nhóm thứ phát như sử dụng kéo dài thuốc có chứa glucocorticoid, u tuyến yên hoặc u vùng dưới đồi, chấn thương sọ não, viêm tuyến yên, nhiễm khuẩn, tai biến mạch máu não, thiếu hụt hormone ACTH đơn độc.

Người bệnh mắc bệnh suy thượng thận mạn khi có triệu chứng lâm sàng rõ ràng nếu không được điều trị thì có thể dẫn tới các biến chứng như rối loạn điện giải (tăng kali máu, hạ natri máu), rối loạn tâm thần, rối loạn giấc ngủ, chóng mặt, rối loạn về tiêu hóa như buồn nôn hay nôn ói, suy dinh dưỡng do chán ăn, các biến chứng nguy hiểm hơn như rối loạn nhịp tim, tụt huyết áp, cơn suy thượng thận cấp, hôn mê có thể đe dọa đến tính mạng.

Đối với suy tuyến thượng thận mạn do thuốc, để phòng ngừa bệnh thì người bệnh không nên dùng các loại thuốc không rõ loại hoặc thuốc không do bác sĩ chỉ định, nhất là người bệnh có vấn đề đau nhức xương khớp mạn tính hay dùng các loại thuốc nam, thuốc bắc, thuốc tàu là nhóm người bệnh có nguy cơ cao mắc bệnh suy thượng thận mạn.

Người bệnh nên đi khám sức khỏe định kỳ để được cho xét nghiệm chẩn đoán bệnh kịp thời. Nếu có vấn đề, phải dùng liệu trình điều trị kéo dài thuốc có hoạt chất glucocorticoid thì nên theo dõi sát để phát hiện bệnh kịp thời và điều trị hợp lý.

An Dương (T/h)