Nhập khẩu điều thô từ Campuchia vào thị trường trong nước tăng bất thường

Theo Tổng cục Hải quan, qua rà soát tình hình nhập khẩu, số liệu kim ngạch nhập khẩu mặt hàng điều thô thời gian qua cho thấy có hiện tượng kim ngạch nhập khẩu điều thô tăng đột biến từ thị trường Campuchia và giảm mạnh khi nhập khẩu từ các nước thuộc Châu Phi về Việt Nam. 

Để tăng cường công tác kiểm tra, xác định xuất xứ mặt hàng điều thô nhập khẩu, ngăn chặn hành vi gian lận để hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt và các gian lận khác, Tổng cục Hải quan chỉ đạo Cục Hải quan các tỉnh: Gia Lai - Kon Tum, Đắk Lắk, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang thực hiện một số biện pháp nghiệp vụ nhận dạng, kiểm soát hạt điều thô nhập khẩu từ Campuchia và Châu Phi.

Tổng cục Hải quan hướng dẫn, hạt điều Campuchia có màu thâm, nâu đậm, điều thô đầu vụ màu nâu trắng, kích thước to đồng đều, hình dáng tròn hơn hạt điều Châu Phi. Hạt điều Châu Phi có màu xanh trắng hoặc trắng, có kích cỡ không đồng đều, hình dáng dẹt, hạt to và nhỏ lẫn lộn.

Cục Hải quan các tỉnh tiến hành lựa chọn ngẫu nhiên khoảng 10% trên tổng số lô hàng nhập khẩu của tháng liền kề trước đó để kiểm tra thực tế hàng hóa.

Trường hợp xác định mặt hàng điều thô nhập khẩu đúng khai hải quan, đúng xuất xứ Campuchia, có các đặc điểm của hạt điều thô xuất xứ Campuchia thì thực hiện thông quan, giải phóng hàng hóa theo quy định. Trường hợp qua kiểm tra thực tế hàng hóa, đối chiếu với các đặc điểm phân biệt mặt hàng điều thô, nếu phát hiện mặt hàng điều thô nhập khẩu khai có xuất xứ Campuchia, có C/O mẫu D hoặc mẫu S do cơ quan có thẩm quyền của Campuchia phát hành nhưng có những đặc điểm của hạt điều thô châu Phi thì gửi hồ sơ về Tổng cục Hải quan để tiến hành xác minh theo quy định.

Hạt điều Campuchia loại hạt nhỏ khoảng 170 hạt/1kg; loại hạt lớn khoảng 110 hạt/1kg; loại hạt trung bình khoảng 140 hạt/1kg, nếu cho vào nước thì tỷ lệ nổi cao, khoảng 60-80%.

Hạt điều châu Phi trọng lượng hạt to, hạt nhỏ dao động từ khoảng 140-170 hạt/1kg, nếu cho vào nước hầu như không nổi hoặc nổi tỷ lệ nhỏ, khoảng từ 10-20%. Hạt điều thô của Campuchia thường nhập khẩu ở dạng rời.

Theo số liệu mới nhất của Tổng cục Hải quan, từ đầu năm đến 15/7, cả nước nhập khẩu hơn 1,87 triệu tấn hạt điều nguyên liệu với kim ngạch hơn 2,82 tỷ USD, tăng tới hơn 174% về lượng và tăng gần 222% về kim ngạch so với cùng kỳ 2020. Đáng chú ý, 6 tháng đầu năm 2021, lượng nhập khẩu nhiều nhất đến từ Campuchia với 1 triệu tấn, kim ngạch gần 1,7 tỷ USD, tăng đến 422% về lượng và tăng tới hơn 587% về kim ngạch so với cùng kỳ 2020, chiếm đến gần 60% về lượng và 65% về kim ngạch nhập khẩu điều cả nước trong cùng thời điểm.

Năm 2020, cả nước chỉ nhập khẩu 1.450.463 tấn hạt điều với kim ngạch hơn 1,8 tỷ USD giảm 11% về lượng và giảm 17,1% về kim ngạch so với năm 2019. Riêng thị trường Campuchia chỉ 216.330 tấn, kim ngạch gần 276 triệu USD.

Theo Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), Việt Nam là nước xuất khẩu nhân điều lớn, song nguồn nguyên liệu trong nước không đủ và chất lượng chưa cao. Do vậy, nhiều năm nay doanh nghiệp đều phải nhập khẩu.

Tuy nhiên, bất thường hơn cả là lượng hạt điều có xuất xứ từ Campuchia nhập về Việt Nam, trong khi trước đây thường là châu Phi. Số liệu của Hải quan cho thấy, riêng tháng 7, lượng điều nhập khẩu từ Campuchia là 79.740 tấn, trị giá gần 135 triệu USD, lũy kế 7 tháng đạt gần 1,1 triệu tấn, kim ngạch hơn 1,83 tỷ USD, trong khi nhập từ thị trường này trong cả năm ngoái chỉ có 216.330 tấn, kim ngạch gần 276 triệu USD.

Trước diễn biến bất thường của nhập khẩu điều nguyên liệu, Tổng cục Hải quan đã đưa hoạt động nhập khẩu điều từ Campuchia vào tầm ngắm để để điều tra, xử lý các doanh nghiệp vi phạm. Được biết, hạt điều nhập khẩu từ các nước ASEAN có thuế 0%, trong khi nhập từ thị trường ngoài ASEAN có thuế 5%. Do đó, dấy lên nghi vấn các doanh nghiệp “mượn” đường Campuchia để trốn thuế nhập khẩu của mặt hàng này.

Về chiêu thức vi phạm, trước tiên các đối tượng thành lập doanh nghiệp và giai đoạn đầu sẽ làm ăn đúng quy định để tạo niềm tin, tạo vỏ bọc, sau một thời gian sẽ nhập ồ ạt lượng lớn hàng hóa rồi bán trong nội địa để trốn thuế và chủ doanh nghiệp sẽ bỏ trốn. Chiêu thức thứ hai là thành lập nhiều “doanh nghiệp ma” gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong quá trình điều tra, xử lý. Cục Kiểm tra sau thông quan mới đây tiến hành kiểm tra sơ bộ đối với 30 doanh nghiệp đã phát hiện 2 doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm xuất xứ, 5 doanh nghiệp có dấu hiệu trốn thuế.

Diệu Hương (T/h)