Những nhóm thuốc nếu uống quá liều có thể gây tử vong

Theo NCHS ( Trung tâm thống kê y tế quốc gia của Mỹ) tỷ lệ tử vong do sử dụng thuốc quá liều tăng từ 6.1/100.000 dân đến 19.8/100.000 dân trong vòng 17 năm.

Phải khẳng định rằng, không phải loại thuốc nào uống nhiều cũng có thể gây tử vong. Có những loại thuốc khi uống quá liều người sử dụng chỉ gặp một vài vấn đề như nôn mửa, đau bụng, hôn mê hay ngộ độc. Tuy nhiên, có những nhóm thuốc khi sử dụng quá liều sẽ gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Hơn nữa, những loại thuốc uống quá liều gây tử vong có thể là những loại thuốc rất quen thuộc và thường được sử dụng. Điều này khiến người dùng lơ là và vô tình dùng quá liều gây ra hậu quả nghiêm trọng. Dưới đây là những loại thuốc uống nhiều gây tử vong.

Các loại thuốc nhóm opioid, nhóm thuốc thần kinh

Các loại thuốc nhóm opioid dễ gây tử vong hàng đầu khi dùng quá liều nhưng người dùng thường chủ quan.

Cocain: Đây là một chất kích thích mạnh đến hệ thần kinh, là loại thuốc gây nghiện cao bị cấm tại nhiều quốc gia trên thế giới. Đây cũng là loại thuốc gây tử vong khi sử dụng quá liều.

Các loại thuốc kích thích tâm thần: Bao gồm các loại thuốc bất hợp pháp như thuốc lắc, methamphetamine hay các loại thuốc hợp pháp điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý hoặc trầm cảm.

Các loại thuốc nhóm opioid: Thuộc nhóm thuốc giảm đau, tuy nhiên nếu người bệnh lạm dụng khiến phụ thuộc hay nghiện thuốc. Thậm chí là tử vong nếu sử dụng quá liều.

Benzodiazepine: Thuộc nhóm thuốc an thần nhưng đây cũng là loại thuốc sử dụng nhiều có thể gây tử vong.

Oresol

Oresol là dung dịch bù nước đã quá thân thuộc với mọi người. Oresol rất hiệu quả cho trẻ trong trường hợp bị tiêu chảy, sốt cao. Nếu pha theo đúng quy định, oresol sẽ có tác dụng bù lượng nước, muối, đường đã mất. Tuy nhiên nếu không được pha đúng liều lượng thì oresol có thể gây rối loạn nước và điện giải, tình trạng tiêu chảy càng nặng hơn, thậm chí trẻ có thể tử vong.

Điển hình như mới đây nhất, Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc tiếp nhận một bé trai 15 tháng tuổi tử vong vì dùng dung dịch này. Trước khi vào viện cứ 30 phút bé lại đi tiêu chảy 1 lần, do đó gia đình đã cho con uống oresol để bù nước. Sau đó, bé trai bắt đầu xuất hiện nhiều dấu hiệu bất thường và được gia đình đưa đi cấp cứu.

Tại Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc, bác sĩ đã kiểm tra và phát hiện bé đã được cho uống một lượng oresol quá đậm đặc, không đúng tỷ lệ khuyến cáo. Dù được ê kíp bác sĩ cấp cứu hồi sức tích cực, tuy nhiên não của trẻ bị tổn thương nghiêm trọng và không thể hồi phục. Bé trai 15 tháng qua đời sau khi được đưa về nhà.

Qua đó, các bác sĩ cảnh báo nếu trẻ uống oresol với nồng độ quá đặc sẽ khiến hàm lượng muối trong máu tăng lên, gây tình trạng ưu trương, tạo nên áp lực thẩm thấu trong máu cao hơn bình thường. Tình trạng này kéo dài có thể gây biến chứng teo não, nếu không cấp cứu kịp thời, trẻ rất dễ tử vong. Ngược lại, những trường hợp pha oresol quá loãng sẽ làm giảm hiệu quả bù nước cũng như điện giải của oresol.

Thuốc paracetamol

Thuốc paracetamol hay acetaminophen là một loại thuốc được bán khá thông dụng trên thị trường, chủ yếu dưới dạng viên nén hay viên sủi, với nhiều tên thương mại khác nhau như panadol, efferalgan, acemol, tylenol, hapacol... Thuốc paracetamol là chất chuyển hóa có hoạt tính của phenacetin, là thuốc giảm đau, hạ sốt hữu hiệu có thể thay thế aspirin. Thuốc có hiệu quả nhất là làm giảm đau cường độ thấp có nguồn gốc không phải nội tạng.

Ngoài ra, thuốc paracetamol thường được dùng để giảm thân nhiệt ở người bệnh sốt, khi sốt có thể có hại hoặc khi hạ sốt, người bệnh sẽ dễ chịu hơn. Tuy vậy, liệu pháp hạ sốt nói chung không đặc hiệu, không ảnh hưởng đến tiến trình của bệnh cơ bản, và có thể che lấp tình trạng bệnh của người bệnh.

Sử dụng thuốc paracetamol quá liều có thể gây kích thích hệ thần kinh gây ức chế và gây ra một loạt các hệ quả như huyết áp thấp, mạch nhanh, suy tuần hoàn, sốc, co giật, trụy mạch và tử vong. Nạn nhân không tử vong ngay lập tức mà thường bị hôn mê rồi mới tử vong hoặc tử vong sau vài ngày hôn mê.

Uống thuốc paracetamol quá liều còn được đánh giá là nguy hiểm hơn so với tiêm hay đặt hậu môn quá liều. Bởi nguyên nhân do thuốc paracetamol có thể dễ dàng mua được ở hầu hết các hiệu thuốc nên nhiều gia đình sử dụng mà không chú ý đến những tác dụng phụ của thuốc, đặc biệt là quá liều.

Tỷ lệ tử vong do heroin tăng gấp 3 lần

Số ca tử vong liên quan đến sử dụng quá liều heroin đã tăng gấp ba lần từ 4.571 ca năm 2011 lên 15.961 ca trong năm 2016. Điều này khiến nó trở thành loại thuốc được nhắc đến nhiều thứ hai trong năm 2016, sau fentanyl.

Đối với cocaine, số ca tử vong đã tăng từ 5.892 trong năm 2014 lên 11.316 trong năm 2016, đứng thứ 3 trong năm. Thuốc được xếp thứ tư trong năm 2016 là methamphetamine với 6.762 cavà 1.887 ca vào năm 2011.

Các nhà điều tra viết: "Một phân tích về xu hướng cho thấy, đối với một số loại thuốc, tỷ lệ tử vong do dùng thuốc quá liều điều chỉnh theo tuổi tăng đáng kể trong một khoảng thời gian ngắn".

Heroin, cocaine và methamphetamine đều có xu hướng gia tăng đáng kể về tỷ lệ tử vong do dùng thuốc quá liều trong giai đoạn 2011-2016 (con số lần lượt là 1,5 so với 5,1 trên 100.000 dân; 1,6 so với 3,6 trên 100.000 dân; và 0,6 so với 2,1 trên 100.000dân, với P<0,05).

Fentanyl cho thấy xu hướng tăng đáng kể giữa năm 2013 và 2016 (0,6 so với 5,9 trên 100.000dân; P <0,05).

Chỉ có methadone là thuốc duy nhất có tỉ lệ giảm, có 4.545 trường hợp liên quan đến tử vong do quá liều trong năm 2011 so với 3.493 trường hợp tử vong trong năm 2016 (1,4 so với 1,1 trên 100.000dân). Tuy nhiên, đây là loại thuốc được nhắc đến nhiều thứ tám trong năm 2016.

Theo báo cáo của các nhà nghiên cứu: Đối với 10 loại thuốc đứng đầu năm 2016 thì tỷ lệ tử vong liên quan đến cả thuốc giới thiệu và ít nhất một loại thuốc kết hợp khác dao động từ 50% đối với methamphetamine đến 96% đối với alprazolam hoặc diazepam.

Cuối cùng, các loại thuốc thường được ghi nhận nhất trong các trường hợp tử vong do quá liều không chủ ý trong năm 2016 là fentanyl, heroin và cocaine. Các loại thuốc thường được nhắc đến nhất liên quan đến tự tử do dùng quá liều là oxycodone, diphenhydramine, hydrocodone và alprazolam.

An Dương (T/h)