Phát triển nguồn nhân lực chuyên gia về thực thi FTA- thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu

Thiếu nhân lực về thực thi FTA
Tại buổi Tọa đàm “Phát triển nguồn nhân lực chuyên gia, tăng hiệu quả thực thi FTA” do Tạp chí Công Thương thực hiện ngày 13/11/2023, bà Nguyễn Thị Lan Phương- Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương- cho biết, đến thời điểm hiện nay, chúng ta đã và đang thực thi 15 hiệp định thương mại tự do, trong đó, có ba hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đấy là Hiệp định CPTPP, EVFTA và UKVFTA. Đây là những hiệp định thương mại tự do không chỉ bao gồm những lĩnh vực truyền thống mà còn bao gồm những lĩnh vực phi truyền thống như lao động, môi trường, sở hữu trí tuệ...

Chính vì thế nội dung cam kết tương đối phức tạp và có rất nhiều những tiêu chuẩn cao đòi hỏi phải có một đội ngũ nguồn nhân lực có thể hiểu sâu và hiểu rõ về những nội dung cam kết này để có thể giúp các cơ quan quản lý ở cấp địa phương cũng như doanh nghiệp có thể nắm và thực thi một cách đúng và đầy đủ các nội dung cam kết này.

Kết quả thực thi các FTA cho thấy, bên cạnh những kết quả tích cực, công tác thực thi các FTA thời gian qua vẫn còn tồn tại một số khó khăn và hạn chế.

Một trong số đó là cán bộ trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ thực thi FTA ở nhiều cấp độ, từ cơ quan trung ương đến các tỉnh thành, các địa phương và cũng như các doanh nghiệp còn thiếu về số lượng và còn hạn chế về kinh nghiệm cũng như chuyên môn. Điều này rõ ràng đã ảnh hưởng rất lớn đến kết quả thực thi cũng như tận dụng cơ hội từ các FTA.

Với doanh nghiệp, theo bà Nguyễn Thị Lan Phương, do đặc thù các doanh nghiệp Việt Nam phần lớn là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) nên khả năng có một bộ phận pháp chế, một bộ phận chuyên gia về FTA tương đối khó khăn.

“Chúng ta đang làm việc với những thị trường rất khó tính như: EU, Canada, Mỹ… là những thị trường có rào cản phi thương mại rất lớn. Nếu như chuyên gia không nắm rõ những quy định về hải quan, về xuất xứ hay về lao động, môi trường trong hiệp định, cũng như các chính sách mới phát sinh tại các thị trường này sẽ rất khó để duy trì được tính bền vững và thị phần ổn định tại các thị trường này” - đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên phân tích.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Công Hân- Phó Giám đốc Sở Công Thương Hải Phòng chia sẻ, Hải Phòng là một trong những địa phương đi đầu trong việc phát triển hội nhập kinh tế quốc tế, nên rất chú trọng đến việc đào tạo, duy trì nguồn nhân lực cho hội nhập kinh tế quốc tế cũng như thực thi các FTA.

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi thì cũng có khó khăn, có thể thấy, số lượng cán bộ trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thực thi FTA vẫn còn rất hạn chế và khó khăn đó là kiêm nhiệm, nhiều việc khác nhau thì thực trạng này chung đối với lại các đơn vị, trong đó có Hải Phòng- ông Nguyễn Công Hân cho hay.

Xây dựng đội ngũ chuyên gia về thực thi FTA

Phó Giám đốc Sở Công Thương Hải Phòng cho hay, để tận dụng tốt hơn nữa trong hưởng lợi từ các hiệp định FTA trong thời gian tới, cần phải tăng cường đội ngũ chuyên gia trong lĩnh vực này. Đề nghị Chính phủ, các Bộ, ngành liên quan xem xét, tiếp tục triển khai các khóa đào tạo về FTA, tăng cường bổ sung nguồn nhân lực cho các cán bộ, chuyên gia tìm hiểu về FTA, giúp mở rộng số lượng người có thể đào tạo về nội dung này tại các địa phương.

Tạo nguồn nhân lực lâu dài, hiểu biết và nắm rõ về các FTA thông qua triển khai đào tạo từ các trường đại học, cao đẳng như thành lập các khoa, ngành chuyên sâu về FTA, đồng thời, tăng cường các chương trình đào tạo, các khóa tập huấn để có thể nâng cao chất lượng của đội ngũ chuyên gia về FTA.

Từ góc độ tư vấn, bà Hồ Ngọc Linh- Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH Tư vấn đầu tư và tận dụng hiệp định thương mại tự do (KTPC) cho rằng, đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể hình thành một nhân sự chuyên trách kết nối với những đơn vị có thể cung ứng được nhân lực về chuyên gia FTA, như thế sẽ giảm gánh nặng cho doanh nghiệp trong việc phải thiết lập riêng một bộ phận.

Khẳng định chuyên gia FTA là một nhân sự cần phải có ở tất cả các doanh nghiệp của Việt Nam, bà Hồ Ngọc Linh - Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn Đầu tư và Tận dụng Hiệp định thương mại tự do (KTPC)- cho rằng, các cơ quan quản lý cũng như doanh nghiệp cần nhìn nhận chuyên gia FTA là một nhân sự phải có để có thể xuất nhập khẩu hiệu quả hơn.

Bà Nguyễn Thị Lan Phương cho biết, hướng tới xây dựng một nguồn nhân lực tốt hơn cho Việt Nam, Bộ Công Thương đã có báo cáo Thủ tướng Chính phủ kiến nghị giao Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì xây dựng một chương trình với các trường đại học và cao đẳng để hỗ trợ cho các địa phương và các doanh nghiệp tận dụng tốt hơn FTA.

Hiện nay, Vụ Chính sách thương mại đa biên đang phối hợp với Trường Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ Công Thương Trung ương của Bộ Công Thương xây dựng một khung tài liệu đào tạo về các chuyên gia FTA, hướng đến xây dựng tài liệu đào tạo cho nhà xuất khẩu, nhà nhập khẩu và phát triển bền vững.

Đồng thời, trên cơ sở khảo sát nhu cầu của các tỉnh, thành, Vụ cũng sẽ bước đầu triển khai thí điểm đào tạo các lớp chuyên gia đầu tiên để có thể cung ứng được nguồn nhân lực ngay lập tức và tại chỗ cho các tỉnh, thành và cố vấn hỗ trợ cho các doanh nghiệp khi mà doanh nghiệp có nhu cầu.

Trong năm 2024 và những năm tiếp theo, Vụ cũng đã có kế hoạch để đưa ra những chương trình đào tạo tổng thể và rất bài bản cho từng lĩnh vực để có thể đáp ứng được yêu cầu về FTA- bà Phương nói.

Theo các chuyên gia, việc xây dựng được một đội ngũ chuyên gia có đầy đủ chuyên môn, năng lực để đáp ứng những yêu cầu trong việc thực thi các FTA đóng vai trò vô cùng quan trọng.

Bên cạnh sự đồng hành, phối hợp từ các cơ quan quản lý nhà nước từ phía địa phương, hiệp hội ngành hàng thì các doanh nghiệp cần phải chủ động hơn nữa trong việc nâng cao năng lực thực thi các FTA, tích cực tiếp cận và tìm kiếm đối tác, nắm bắt cơ hội kết nối hợp tác với các doanh nghiệp tại khu vực FTA, qua đó tận dụng hiệu quả cơ hội mà các hiệp định này mang lại.

Lê Kim Liên