Quy chuẩn phát thải mới: Điều gì đang khiến doanh nghiệp băn khoăn?

Lo ngại của doanh nghiệp

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa gửi ý kiến góp ý tới Bộ Nông nghiệp và Môi trường về dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 06/2022/NĐ-CP liên quan đến giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone.

Theo VCCI, Việt Nam đã thực hiện nghĩa vụ quốc tế về kiểm soát các chất suy giảm tầng ozone từ năm 2005 thông qua cơ chế hạn ngạch nhập khẩu. Đây là công cụ chính để quản lý lượng tiêu thụ HFC loại khí có mức độ làm nóng toàn cầu cao. Các giai đoạn thực hiện cho thấy lượng hạn ngạch liên tục được thu hẹp: từ mức 3.600 tấn trong giai đoạn 2015 – 2019, giảm còn 2.600 tấn giai đoạn 2020 – 2022 và dự kiến chỉ còn khoảng 1.300 tấn trong giai đoạn 2025 – 2029.

Cách tính tiêu thụ dựa vào sản xuất cộng nhập khẩu trừ xuất khẩu, không phụ thuộc vào việc doanh nghiệp thu gom hay xử lý bao nhiêu. Vì vậy, theo lập luận của VCCI, chỉ cần duy trì lộ trình giảm hạn ngạch theo Nghị định thư Montreal là đã đáp ứng đầy đủ cam kết quốc tế.

Thực tế thị trường cho thấy khi hạn ngạch giảm mạnh khiến giá HFC tăng gấp đôi, nhiều doanh nghiệp đã tự nâng kỷ luật sử dụng, hạn chế thất thoát, tăng cường thu hồi và tái sử dụng khí lạnh để tiết kiệm chi phí. Điều này cho thấy cơ chế thị trường đã tạo động lực tự thân mà không cần thêm quy chuẩn kỹ thuật ràng buộc.

Cân nhắc việc ban hành quy chuẩn thực thi cắt giảm phát thải để tránh tăng chi phí cho doanh nghiệp.

Kiến nghị xây dựng chính sách phù hợp thực tế

Dự thảo quy chuẩn kỹ thuật mới yêu cầu doanh nghiệp, đặc biệt các cơ sở trong lĩnh vực lạnh – điều hòa, phải đầu tư hệ thống thiết bị chuyên dụng như máy thu hồi, bình chứa, máy bơm chân không, cân định lượng hay thiết bị kiểm tra rò rỉ… cùng đội ngũ kỹ thuật viên được đào tạo và cấp chứng chỉ. Theo phản ánh của doanh nghiệp, các yêu cầu này có thể khiến chi phí đầu tư tăng thêm từ 15 đến 20%, trong khi phần lớn doanh nghiệp trong ngành là nhỏ và vừa, thậm chí là hộ kinh doanh độc lập vốn khó có khả năng đáp ứng.

Ngoài yếu tố tài chính, lo ngại còn nằm ở nguy cơ thiếu nhân lực có chứng chỉ đạt chuẩn, dẫn đến chậm trễ trong các dịch vụ sửa chữa và bảo trì, nhất là trong mùa cao điểm. Một số cơ sở nhỏ có thể buộc phải hoạt động không phép hoặc rút lui khỏi thị trường vì không đủ điều kiện tuân thủ.

VCCI cũng chỉ ra rằng các nghĩa vụ thu gom, vận chuyển, lưu giữ, tái chế hay xử lý… không phải là yêu cầu bắt buộc trong các điều ước quốc tế mà Việt Nam đang tham gia. Do đó, việc bổ sung quy chuẩn có thể dẫn tới tình trạng “vượt cam kết”, gây thêm gánh nặng không cần thiết cho hoạt động kinh doanh.

Nhiều doanh nghiệp đã tiên phong kiến tạo chuỗi giá trị sản xuất bền vững và thân thiện môi trường bằng công nghệ hiện đại và tư duy đổi mới.

Việc cắt giảm phát thải và bảo vệ tầng ozone là mục tiêu không thể trì hoãn, song chính sách chỉ hiệu quả khi đảm bảo cân bằng giữa yêu cầu môi trường và sức chịu đựng thực tế của doanh nghiệp. Theo cộng đồng doanh nghiệp, nếu quy chuẩn thực sự cần thiết, Nhà nước nên có các biện pháp hỗ trợ như trợ giá thiết bị, miễn hoặc giảm phí đào tạo, khuyến khích chuyển đổi công nghệ để giảm áp lực chi phí. Mọi tác động cần được đánh giá kỹ lưỡng, đặc biệt đối với doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ kinh doanh – nhóm dễ bị tổn thương nhất khi có các yêu cầu kỹ thuật cao.

Trong bối cảnh hạn ngạch đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc kiểm soát lượng tiêu thụ các chất gây suy giảm tầng ozone, nhiều ý kiến cho rằng tiếp tục duy trì và tối ưu công cụ này có thể mang lại hiệu quả tốt hơn so với việc mở rộng thêm ràng buộc kỹ thuật mà khả năng tuân thủ của doanh nghiệp còn nhiều hạn chế.

Lộ trình giảm phát thải là tất yếu, nhưng cách triển khai cần phù hợp thực tế và không làm suy yếu năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Kiến nghị thận trọng của VCCI không nhằm phản đối các chính sách bảo vệ môi trường, mà là lời cảnh báo về nguy cơ chi phí tăng cao và áp lực tuân thủ vượt quá sức chịu đựng của cộng đồng doanh nghiệp. Một chính sách xanh bền vững phải vừa đáp ứng cam kết quốc tế, vừa bảo đảm không biến mục tiêu môi trường thành gánh nặng mới trong bối cảnh doanh nghiệp đang nỗ lực phục hồi và thích ứng sau nhiều biến động kinh tế.

Thanh Hiền