Chuyên gia khuyến cáo về việc thép Trung Quốc ồ ạt vào Việt Nam

Thép nhập khẩu từ Trung Quốc tăng mạnh khiến nhiều doanh nghiệp Việt gặp khó

Hiện Trung Quốc chiếm tới hơn 50% lượng thép nhập khẩu vào Việt Nam. Số liệu từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) cho thấy sản xuất thành phẩm của các doanh nghiệp thành viên trong 5 tháng đầu năm nay đạt 11,091 triệu tấn, giảm 21,8% so với cùng kỳ năm 2022; bán hàng thép thành phẩm đạt 10,4 triệu tấn, giảm 19,3% so với cùng kỳ năm 2022.

Nhưng nhập khẩu thép thành phẩm các loại về Việt Nam từ tháng 1 - 4.2023 khoảng 3,769 triệu tấn với trị giá hơn 3,162 tỉ USD, giảm 5,15% về lượng và giảm 24,36% về giá trị.

Trong số này, sắt thép nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm hơn 50% tổng lượng hàng nhập vào Việt Nam. Năm 2022, số liệu từ Tập đoàn SUMEC (Trung Quốc) cho biết Việt Nam là thị trường lớn thứ 2 mua thép các loại của Trung Quốc với hơn 5,46 triệu tấn, chiếm 10% tổng lượng thép xuất khẩu của nước này. Lượng sắt thép mua từ Trung Quốc chiếm 46% tổng sản phẩm nước ngoài nhập vào Việt Nam trong năm qua. Trong đó, thép cuộn cán nóng (HRC) là sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Trung Quốc sang Việt Nam. Theo ước tính của Bộ Tài chính, hiện Việt Nam đang nhập khẩu hơn 8 triệu tấn cuộn cán nóng mỗi năm, 40% trong số đó là nhập từ Trung Quốc.

Một số doanh nghiệp sản xuất trong nước cho hay hiện thép HRC nhập khẩu vào Việt Nam với thuế suất 0%. Đặc biệt, nhiều sản phẩm thép từ Trung Quốc nhập vào Việt Nam cũng đang được hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt 0% theo Hiệp định ACFTA mà Việt Nam và Trung Quốc đều tham gia. Đó là lý do thép Trung Quốc đang ồ ạt "chảy" vào Việt Nam.

6 tháng đầu năm, thép trong nước đã có 12 phiên giảm liên tiếp. Nguyên nhân là do nguyên liệu đầu vào giảm, bên cạnh đó chính là sức ép giảm giá của thép nhập khẩu. Dù đã giảm 12 phiên liên tiếp, giá thép xuống thấp về mức quanh 14 triệu đồng/tấn, nhưng thép trong nước vẫn loay hoay trong với lượng tiêu thụ ảm đạm, tồn kho lớn và do phải cạnh tranh với thép giá rẻ nhập khẩu từ Trung Quốc.

Theo Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), năm tháng đầu năm 2023, sản xuất thép thành phẩm của các doanh nghiệp trong hội đạt 11 triệu tấn, giảm 21,8% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, thép Trung Quốc nhập vào Việt Nam vẫn tăng rất mạnh, theo VSA, đạt tới hơn 2,65 triệu tấn, chiếm hơn 52% tổng sản lượng thép nhập khẩu.

Ông Trần Đình Long - Chủ tịch Tập đoàn Hòa Phát cho biết, thực tế này đã khiến không ít doanh nghiệp ngành thép lâm vào cảnh loay hoay, công nhân "bí" việc. Nhiều doanh nghiệp thép lớn đã phải dừng nhiều lò, hoạt động chỉ khoảng 50% công suất, thậm chí thấp hơn.

Ông Nghiêm Xuân Đa - chủ tịch VSA - cho rằng thép là ngành công nghiệp xương sống, chất lượng thép tác động đến nhiều ngành kinh tế khác nhau. Tiêu thụ trong nước lao dốc, xuất khẩu khó trong khi sản phẩm nhập khẩu ùn ùn khiến các doanh nghiệp thép lao đao.

Vấn đề là theo quy định của Việt Nam, thép không nằm trong mặt hàng nhóm 2 gây mất an toàn nên không yêu cầu công bố hợp quy, kiểm tra sản phẩm, hàng hóa nhập khẩu. Thép được nhập khẩu đa phần được hưởng mức thuế 0%, trong khi thép Việt Nam xuất khẩu sang nhiều nước phải chịu thuế rất cao.

Hơn nữa, các biện pháp phòng vệ thương mại như tự vệ phôi thép đã bị dỡ bỏ, các sản phẩm thép khác như tôn mạ, tôn màu, thép cuộn cán nóng (HRC), ống thép, thép dự ứng lực... đều không phải chịu bất kỳ biện pháp phòng vệ thương mại nào.

Cần hàng rào kỹ thuật chuẩn quốc tế để kiểm soát tuân thủ chất lượng, điều tiết lượng thép nhập khẩu

Lãnh đạo một doanh nghiệp thép có trụ sở tại quận Phú Nhuận (TP.HCM) cho rằng doanh nghiệp trong nước căng mình chịu trận khó khăn để duy trì sản xuất, giữ chân lao động, trong khi mỗi năm vẫn chi hàng tỉ USD nhập khẩu thép hưởng thuế 0% và không phải chịu bất kỳ biện pháp phòng vệ thương mại nào là một nghịch lý.

Do đó cần thiết lập hàng rào kỹ thuật chất lượng nhằm mục đích kiểm soát tuân thủ chất lượng, điều tiết lượng hàng nhập khẩu. Bởi thực tế nhiều nước đã dựng hàng rào quy chuẩn kỹ thuật khắt khe.

Đồng quan điểm, ông Trần Tuấn Đại - Tổng giám đốc Công ty CP công nghiệp Á Mỹ - cho rằng hàng rào kỹ thuật Việt Nam tuy có nhưng rất đơn giản khi chỉ đánh giá sản phẩm mẫu. Cần lập hàng rào kỹ thuật theo chuẩn mực quốc tế để ngăn chặn hàng nhập khẩu kém chất lượng.

Ông Nghiêm Xuân Đa - Chủ tịch VSA cho rằng cần xây dựng quy trình, thủ tục kiểm tra chất lượng thép nhập khẩu vào Việt Nam. Theo đó, thép nhập khẩu cần phải có giấy chứng nhận tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng của Việt Nam.

Cũng nên tăng cường điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp để hạn chế sản phẩm thép cạnh tranh không lành mạnh, bảo vệ ngành sản xuất thép trong nước. Ngoài ra, cần xây dựng và ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thép tôn mạ kim loại và sơn phủ màu...

An Dương (T/h)