Thúc đẩy chuyển giao công nghệ, xác lập quyền SHTT trong trường đại học

Thực thi quyền SHTT trong trường đại học còn hạn chế

Theo đánh giá từ Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN), trong những năm qua, các trường đại học và viện nghiên cứu của Việt Nam đã tích lũy năng lực nghiên cứu khoa học đáng kể, đóng góp nhiều cho sự phát triển khoa học và công nghệ của Việt Nam. Các công bố quốc tế, đặc biệt các bài báo trên tạp chí ISI cũng đã tăng nhanh.

Tuy nhiên, bên cạnh việc đóng góp cho tri thức cho sự phát triển chung của đất nước, có một "điểm yếu" của viện nghiên cứu, trường đại học Việt Nam là gần như chưa cụ thể hóa các kết quả, chưa biến các kết quả thành tài sản. Hiện trạng này thể hiện thông qua số lượng đăng ký sáng chế hàng năm ở Cục Sở hữu trí tuệ (SHTT) với hơn 200-300 đơn đăng ký sáng chế của người Việt Nam, điều đáng nói ở đây, các sáng chế gia tăng chủ yếu ở khu vực tư nhân và các chủ thể khác. Không dừng lại ở đó, trên thực tế, các trường đại học, viện nghiên cứu đang gặp khó khăn và thiếu kinh nghiệm với một hợp đồng nghiên cứu, đồng nghiên cứu cùng với doanh nghiệp nên lập các điều khoản về SHTT như thế nào… và gần như bỏ qua điều khoản này.

Cũng theo Cục SHTT, nguyên nhân của tình trạng thực thi quyền SHTT tại các trường đại học chưa hiệu quả là do phần lớn các trường chưa có quy định về SHTT phù hợp điều kiện hoạt động, dẫn đến khó khăn trong việc phân chia lợi nhuận khi tài sản trí tuệ được thương mại hóa.

Việc xác lập quyền đăng ký bảo hộ sáng chế cho các sản phẩm nghiên cứu khoa học chưa được các nhà khoa học nhận thức một cách đầy đủ, nhiều kết quả nghiên cứu chưa tiến hành đăng ký quyền. Mặc dù những năm gần đây số lượng các bài báo của trường đại học công bố trên các tạp chí khoa học tăng đáng kể, nhưng nhiều nhà khoa học không nhận thức được cần đồng thời tiến hành bảo hộ các kết quả nghiên cứu đó. Ngoài ra, còn do nhiều trường chưa thành lập tổ chức có chức năng về SHTT và chuyển giao công nghệ để hỗ trợ, tư vấn cho các nhà khoa học trong việc đăng ký, xác lập quyền SHTT và chuyển giao công nghệ.

Tập trung nguồn lực thúc đẩy chuyển giao công nghệ và SHTT

Thực tế cho thấy, để tạo ra giá trị mới dựa trên tài sản trí tuệ, các doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào việc tự nghiên cứu phát triển mà bắt buộc phải liên kết với các trường đại học. Các trường đại học cần chủ động bắt tay doanh nghiệp, đặt ra các yêu cầu thúc đẩy chuyển giao công nghệ. Theo các chuyên gia về SHTT, để làm được điều này, các trường phải hình thành tổ chức, nhân lực có chuyên môn về SHTT và chuyển giao công nghệ. Đối với những trường không khai thác thương mại từ tài sản trí tuệ thì chỉ cần thành lập bộ phận hoặc cán bộ chuyên trách về sở hữu trí tuệ.

Bà Lien Verbauwhede Koglin, Cố vấn Phòng hỗ trợ khởi nghiệp và doanh nghiệp nhỏ và vừa của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), trong bối cảnh mới, hướng sự tập trung toàn cầu kết nối viện, trường thúc đẩy, chia sẻ kiến thức thực tiễn, rời khỏi phòng thí nghiệm đi đến thực tế, chọn tình huống thực tế để nghiên cứu. Chính vì vậy, SHTT đang là vấn đề cấp bách tại Việt Nam, đây là điểm sáng trong phát triển kinh tế của quốc gia và tạo ra GDP ngày càng lớn. Đặc biệt, từ Chính phủ đến các Bộ, ngành địa phương đều cam kết hỗ trợ mạnh mẽ trong việc xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Liên quan tới vấn đề trên, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy cho biết, Chương trình phát triển tài sản trí tuệ do Cục SHTT quản lý có các dự án nâng cao năng lực SHTT cho các trường đại học, tổ chức các lớp đào tạo chuyên sâu, tạo nguồn nhân lực chuyên nghiệp về SHTT tại các trường. Đồng thời, Cục SHTT cũng đang cùng WIPO triển khai Dự án khởi tạo môi trường SHTT nhằm tạo ra hệ sinh thái SHTT, xây dựng một mạng lưới các tổ chức SHTT của các viện nghiên cứu, trường đại học, giúp hoạt động SHTT phát triển mạnh mẽ.

Trong khuôn khổ dự án, sẽ có các chuyên gia nước ngoài có nhiều kinh nghiệm trong chuyển giao công nghệ ở các viện nghiên cứu, trường đại học trên thế giới phân tích về quản trị tài sản trí tuệ, chuyển giao công nghệ và thương mại hóa tài sản trí tuệ chia sẻ lợi ích. Từ đó, sẽ giúp các trường xây dựng mô hình quản trị tài sản trí tuệ, thúc đẩy chuyển giao công nghệ.

Cho đến thời điểm này, Bộ KH&CN đã kết nối được mạng lưới gồm 30 trung tâm SHTT và chuyển giao công nghệ (TISC) trong các trường đại học/viện nghiên cứu. Trong số 30 thành viên này, có 20 viện nghiên cứu/trường đại học đăng ký tham gia Dự án "Khởi tạo môi trường sở hữu trí tuệ" do WIPO hỗ trợ.

"Trong giai đoạn tới, Bộ KH&CN sẽ tập trung nguồn lực để Mạng lưới trung tâm SHTT và chuyển giao công nghệ trong các viện nghiên cứu, trường đại học vận hành ổn định, giúp cho các trường đại học, viện nghiên cứu tăng cường năng lực nội tại trong việc xác lập quyền SHTT và chuyển giao công nghệ, đặc biệt là chú trọng vào việc tăng số lượng sáng chế của Việt Nam cũng như thúc đẩy các hoạt động chuyển giao công nghệ, thương mại hóa tài sản trí tuệ. Sự gia tăng số lượng sáng chế của người Việt Nam và tăng cường hoạt động chuyển giao công nghệ sẽ giúp gia tăng thành quả sáng tạo và chỉ số lan tỏa tri thức, đó là những đóng góp tích cực để cải thiện", Thứ trưởng Bùi Thế Duy nhấn mạnh.

Bảo Lâm