Thực phẩm chay công nghiệp: Ăn chay lành mạnh hay “bẫy” dinh dưỡng?

Thực phẩm chay công nghiệp – tiện lợi nhưng không hẳn lành mạnh

Nhiều sản phẩm chay đóng gói, từ xúc xích, thịt viên, gà chay đến snack chay, thực chất đều nằm trong nhóm thực phẩm siêu chế biến. Đặc điểm chung của chúng là chứa nhiều muối, đường, dầu tinh luyện và phụ gia tạo hương vị, trong khi lại thiếu chất xơ, vitamin và khoáng chất cần thiết.

Theo các nghiên cứu y tế quốc tế, việc tăng 10% lượng thực phẩm siêu chế biến trong khẩu phần có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường loại 2 đến 12%, bệnh tim mạch 17% và nguy cơ tử vong sớm 15%. Điều này cho thấy “ăn chay” không đồng nghĩa với “lành mạnh”, nhất là khi phần lớn sản phẩm chay công nghiệp lại thuộc nhóm siêu chế biến.

Một thực tế đáng lo ngại là nhiều người tiêu dùng dễ bị “đánh lừa” bởi nhãn mác và quảng cáo với các cụm từ như “ăn chay tốt cho sức khỏe” hay “hoàn toàn từ thực vật”. Trong khi đó, thành phần thực sự lại chưa đảm bảo giá trị dinh dưỡng cần thiết cho một chế độ ăn cân bằng.

Sản phẩm chay công nghiệp bày bán đa dạng tại siêu thị, tiềm ẩn cả lợi ích lẫn rủi ro dinh dưỡng. (Ảnh minh họa).

Ăn chay thông minh để sống xanh và khỏe

Theo báo cáo của IMARC Group, thị trường thực phẩm thuần chay tại Việt Nam đạt hơn 103 triệu USD năm 2024 và dự báo tăng trưởng bình quân 8,1%/năm trong giai đoạn 2025–2033. Cùng với đó, một số nghiên cứu thị trường khác cũng dự báo phân khúc thịt thực vật tại Việt Nam có thể đạt 0,5 tỷ USD vào cuối 2025. Đây là cơ hội lớn cho ngành hàng chay, nhưng chỉ bền vững nếu đi kèm giải pháp dinh dưỡng cân đối.

Để tránh rơi vào “bẫy dinh dưỡng”, người tiêu dùng cần trang bị kiến thức: đọc kỹ nhãn thành phần, hạn chế sử dụng sản phẩm chay chế biến sẵn nhiều phụ gia, ưu tiên lựa chọn thực phẩm từ nguyên liệu tự nhiên, hữu cơ, kết hợp đa dạng ngũ cốc, rau củ và các loại đạm thực vật như đậu nành, đậu lăng.

Về phía doanh nghiệp, cần đầu tư nghiên cứu và ứng dụng công nghệ để tạo ra sản phẩm thay thế thịt vừa đáp ứng nhu cầu khẩu vị, vừa đảm bảo hàm lượng dinh dưỡng, giảm muối, đường và chất béo bão hòa. Các cơ quan quản lý cũng cần tăng cường giám sát, đưa ra quy định rõ ràng về tiêu chuẩn sản phẩm chay công nghiệp, nhằm hạn chế tình trạng quảng cáo gây hiểu lầm cho người tiêu dùng.

Như vậy, nếu được định hướng đúng, thực phẩm chay công nghiệp không chỉ là lựa chọn tiện lợi, mà còn có thể trở thành một phần trong lối sống xanh, bền vững, mang lại lợi ích cho cả sức khỏe con người và môi trường.

 Thanh Hiền