Thực phẩm gây viêm và gia tăng mắc bệnh mãn tính cần tránh lạm dụng

ThS. BS Nguyễn Đức Minh, chuyên gia về dinh dưỡng cho biết trên báo Đời sống và Sức khỏe, bên cạnh những loại thực phẩm giúp chống viêm thì cũng có một số loại thực phẩm khác được biết là góp phần gây viêm và thúc đẩy quá trình viêm trong cơ thể như: thịt đỏ, ngũ cốc tinh chế, đường tinh luyện, thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn chiên rán…

Thịt đỏ

Mặc dù thịt đỏ cung cấp nhiều chất dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe, nhưng việc tiêu thụ nhiều thịt đỏ lại không tốt cho cơ thể. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh ăn thịt đỏ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và ung thư đại trực tràng.

Ăn thịt đỏ thường xuyên có thể gây hại cho tim bởi vì loại thịt này chứa nhiều chất béo bão hòa. Ăn nhiều thịt đỏ cũng liên quan đến nguy cơ mắc ung thư là do hàm lượng protein cao. Nguy cơ cao nhất khi ăn thịt đỏ rán, nướng... vì khi thịt đỏ được nấu chín ở nhiệt độ cao dễ hình thành các hóa chất gây ung thư.

Đường

Ăn quá nhiều đường, đặc biệt là đường bổ sung có thể làm tăng tình trạng viêm, từ đó dẫn đến bệnh tật. Thực phẩm có nhiều đường bổ sung bao gồm: bánh kẹo, socola, nước ngọt, bánh quy, một số loại ngũ cốc, bánh rán, bánh ngọt...

Bên cạnh đó, mặc dù một lượng nhỏ đường fructose trong trái cây và rau quả là tốt, nhưng tiêu thụ một lượng lớn đường lại thành không tốt cho sức khỏe. Ăn nhiều đường fructose có liên quan đến béo phì, kháng insulin, gan nhiễm mỡ, đái tháo đường, bệnh thận mạn tính và ung thư.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng khuyến cáo rằng đường fructose là nguyên nhân gây ra tình trạng viêm trong các tế bào nội mô lót mạch máu. Đây là một yếu tố làm tăng khả năng mắc bệnh tim.

Thực phẩm chứa chất béo chuyển hóa nhân tạo

Chất béo chuyển hóa là chất béo không tốt cho sức khỏe. Chúng được tạo ra bằng cách thêm hydro vào chất béo ở thể lỏng, không bão hòa. Từ đó, tạo cho chúng sự ổn định của chất béo rắn hơn.

Trên danh sách thành phần của sản phẩm, chất béo chuyển hóa thường được liệt kê với cái tên "dầu hydro chuyển hóa một phần". Nó chứa trong hầu hết các loại bơ thực vật. Chúng góp phần kéo dài thời hạn sử dụng của sản phẩm.

Sữa và thịt chứa chất béo chuyển hóa tự nhiên không gây hại sức khoẻ. Ngược lại, chất béo chuyển hóa nhân tạo đã được chứng minh là gây viêm và tăng nguy cơ bệnh tật.

Ngoài việc làm giảm cholesterol tốt, chất béo chuyển hóa có thể làm giảm chức năng của các tế bào nội mô lót động mạch. Đây là một yếu tố có thể gây ra bệnh tim. Tiêu thụ chất béo chuyển hóa nhân tạo cũng có liên quan đến dấu hiệu viêm nhiễm ở mức độ cao như protein phản ứng C (CRP).

Thực phẩm giàu chất béo chuyển hóa bao gồm: khoai tây chiên, thức ăn nhanh, một số loại bơ thực vật, bánh đóng gói, bánh quy, một số loại bánh ngọt và tất cả các loại thực phẩm chế biến có ghi dầu thực vật hydro hóa một phần trên nhãn dán.

Carbohydrate tinh chế

Carbohydrate tinh chế (carbs) cũng có thể gây ra chứng viêm. Ngược lại với carbs chưa qua chế biến giàu chất xơ, carb tinh chế đã bỏ đi hầu hết chất xơ. Trong khi lợi ích của chất xơ là làm cho cơ thể có cảm giác no, cung cấp vi khuẩn có lợi cho đường ruột và kiểm soát lượng đường trong máu.

Các nhà khoa học cho rằng carbs tinh chế có thể làm gia tăng sự phát triển của vi khuẩn gây viêm đường ruột. Bên cạnh đó, nó còn có thể làm tăng nguy cơ béo phì. Carb tinh chế có chỉ số đường huyết (GI) cao hơn so với những loại chưa được qua chế biến.

Carbohydrate tinh chế có nhiều trong bánh mì, bánh ngọt, kẹo, một số loại ngũ cốc, nước ngọt... Tóm lại, cần hạn chế ăn carbs tinh chế có trong tất cả các loại thực phẩm chế biến có chứa nhiều đường hoặc bột.

Rượu

Uống rượu với lượng vừa phải có thể đem lại một số lợi ích nhất định cho sức khỏe. Nhưng có lẽ ai cũng biết, uống nhiều rượu sẽ gây nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Theo nghiên cứu, càng uống nhiều rượu thì mức CRP càng tăng. Những người uống rượu quá nhiều có thể gặp tình trạng thường được gọi là ruột bị rò rỉ. Các độc tố và vi khuẩn gây hại có thể di chuyển khỏi ruột kết và đi vào cơ thể. Từ đó, các cơ quan sẽ dần bị tổn thương nghiêm trọng.

Thịt đã qua chế biến

Các loại thịt đã qua chế biến như: xúc xích, giăm bông, thịt nguội, thịt bò khô, thịt xông khói... là thực phẩm được sử dụng phổ biến trong xã hội hiện đại ngày nay. Tuy nhiên không phải ai cũng biết được nguy cơ của chúng đối với sức khỏe. Ăn quá nhiều sẽ có nguy cơ mắc bệnh tim, ung thư dạ dày, ung thư đại trực tràng...

Cách chế biến các sản phẩm thịt này chính là nguyên nhân có thể gây viêm. Nó hình thành thông qua việc nấu chín một số loại thực phẩm và các loại thịt ở nhiệt độ cao. Đặc biệt, ung thư ruột kết là một loại bệnh rất dễ xảy ra đối với những người thường xuyên ăn thịt chế biến.

Nghiên cứu cũng cho thấy, việc tiêu thụ thịt hun khói, đã qua chế biến và bảo quản có liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư đại trực tràng. Vì vậy, nếu hay dùng thịt trong chế độ ăn uống, hãy hạn chế lựa chọn thịt đỏ và thịt đã qua chế biến để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Những thực phẩm chống viêm hiệu quả

Viêm nhiễm là triệu chứng có thể gây nhiều hệ lụy về sức khỏe. Các thực phẩm chúng ta ăn hàng ngày không những mang lại những chất dinh dưỡng cho cơ thể mà biết bổ sung đúng cách có thể ngăn chặn các chứng bệnh.

Theo nghiên cứu của đại học Harvard, các loại cá béo như cá hồi, cá thu hay cá mòi có công dụng chống viêm rất tốt. Trong các loại cá này chứa hàm lượng lớn protein và axit béo omega 3 hơn các loại cá khác, có khả năng giảm cholesterol và ngăn chặn các bệnh về tim mạch.

Bên cạnh đó, axit béo omega 3 có trong cá còn giúp kiểm soát các protein cytokine của cơ thể, là nguyên nhân gây nên “chống viêm” hoặc “tiền viêm” ở cơ thể người.

Trà xanh cũng là loại thức uống tốt, giảm nguy cơ về mắc bệnh béo phì, ung thư,.. và còn có khả năng chống viêm hiệu quả. Theo một nghiên cứu ở Mỹ, nếu uống 4 tách trà xanh mỗi ngày có thể làm giảm các cơn đau do viêm khớp. Trong trà xanh có chứa đặc tính kháng viêm và chống oxy hóa epigallocatechin-3-gallate (EGCG), giúp bảo vệ các tế bào không bị xâm hại.

Cà chua là thực phẩm dinh dưỡng quen thuộc trong mỗi bữa ăn hàng ngày, trong cà chua có chứa nhiều vitamin C, lycopene đóng vai trò là chất chống oxy hóa. Bên cạnh đó, hợp chất flavonoid - naringenin được tìm thấy trong vỏ cà chua - có công dụng giảm hợp chất gây viêm và các loại ung thư.

Dầu ô liu là loại chất béo được chiết xuất từ trái của cây ô liu và được các chuyên gia khuyên dùng trong ẩm thực. Bên cạnh đó, trong dầu ô liu có chứa hàm lượng cao các loại axit như axit oleic, axit béo và chất chống oxy hóa phenolic, oleocanthal có tác dụng như ibuprofen - một loại thuốc chống viêm.

Bơ là trái cây không cần phải bàn cãi về chế độ dinh dưỡng và nên có trong thực đơn hàng ngày. Nghiên cứu cho rằng trong 100g bơ cung cấp hơn 20 loại vitamin và khoáng chất như vitamin B5, vitamin B6 cùng magie, đồng, sắt,... và các loại chất béo không bão hòa đơn. Ngoài ra, chiết xuất unaponifiabled có trong bơ còn có khả năng giảm các triệu chứng viêm về xương khớp rất tốt.

Súp lơ có chứa nhiều vitamin và khoáng chất thiết yếu, hàm lượng chất xơ cao có trong thực phẩm còn giúp phòng ngừa ung thư và loại bỏ các độc tố trong cơ thể. Nó có chứa các hợp chất chống oxy hóa sulforaphane giúp ức chế gốc tự do, ngăn ngừa tình trạng viêm nhiễm.

Nhờ mang trong mình hàm lượng vitamin C và beta-cryptoxanthin cao nên ớt chuông đều có khả năng kháng viêm rất tốt. Trong thành phần của ớt chuông khá phong phú với các hợp chất phytochemical và beta-carotene còn có công dụng bảo vệ xương sụn, phòng ngừa bệnh viêm khớp.

Một loại gia vị khác mang đến hương vị và màu sắc cho món ăn đó chính là nghệ, đây cũng là loại thực phẩm được sử dụng để làm nhiều bài thuốc chữa bệnh hiệu quả. Với sự tiến bộ của khoa học, các nhà nghiên cứu đã tìm ra hợp chất tự nhiên chống viêm và chống oxy hóa curcumin có khả năng ngăn chặn sự gia tăng của vi khuẩn Helicobacter pylori gây nên các bệnh lý dạ dày tá tràng.

An Dương (T/h)