TCVN 12709-2-23:2024 về quy trình giám định loài ruồi đục quả ổi

Ruồi đục quả ổi là một trong những côn trùng gây hại nguy hiểm cho cây trồng vào mùa sinh sản và mùa mưa. Ruồi đục quả ổi phá hoại từ khi trái già cho tới trái chín khiến giá trị thương phẩm kém chất lượng, không đạt tiêu chuẩn để xuất khẩu.

Trái ổi bị ruồi đục thường bị thâm đen dần nghiêm trọng hơn là trái trở nên mềm, có nhựa chảy ra sau đó thối và rụng. Đối với khu vườn bị ruồi tấn công thường rụng hàng loạt, năng suất giảm nghiêm trọng. Hậu quả của ruồi đục ổi là rất lớn nên cần phải thực hiện các biện pháp canh tác ngay từ ban đầu để bảo vệ cây trồng khỏi loài côn trùng gây hại này. Đặc biệt nên giám định loài ruồi đục theo Tiêu chuẩn TCVN 12709-2-23:2024 Quy trình giám định côn trùng hại thực vật - Phần 2-23: Yêu cầu với quy trình giám định loài ruồi đục quả ổi do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố. Tiêu chuẩn này đưa ra các yêu cầu cụ thể đối với quy trình giám định ruồi đục quả ổi Bactrocera corrects Bezzi.

Để xác định côn trùng hại thực vật cần sử dụng các thiết bị dụng cụ dùng trong phòng thí nghiệm và các thiết bị dụng cụ như kính líp, kính hiển vi, tủ định ôn, tủ sấy....Chỉ sử dụng các hóa chất loại tinh khiết phân tích và nước cất, trừ khi có quy định khác. Dùng dung dịch natri hydroxit (NaOH), 10 % hoặc kali hydroxit (KOH), 10 %: Hoà tan 10 g natri hydroxit hoặc kali hydroxit trong 90 ml nước cất. Dung dịch tổng hợp, dụng dịch etanol, dung dịch Hoye's. Nên bảo quản dung dịch trong lọ có nắp đậy kín ở nhiệt độ phòng. Việc thu mẫu và lấy mẫu nên theo TCVN 12709-1:2019.

Ruồi đục ổi gây ra nhiều thiệt hại cho người trồng trọt. Ảnh minh họa

Yêu cầu thu mẫu ở các giai đoạn phát dục (trưởng thành, sâu non tuổi 3 và nhộng). Cần thu mẫu từ quả đã bị ruồi đục quả gây hại. Việc thu mẫu sâu non bằng cách cắt quả có triệu chứng gây hại của ruồi đục quả. Riêng sâu non tuổi 3 (đẫy sức) cũng có thể kiểm tra bằng mắt thường hoặc kính lúp cầm tay và có thể được thu trực tiếp từ bên ngoài quả.

Thu mẫu nhộng bằng cách kiểm tra trực tiếp bằng mắt thường hoặc kính lúp cầm tay để thu nhộng ngoài bao bì hoặc trong khe, kẽ của bao bì đựng quả. Thu mẫu trưởng thành sử dụng bẫy pheromone hoặc bẫy protein. 

Yêu cầu về xử lý mẫu trưởng thành nghi ngờ là loài ruồi đục quả ổi Bactrocera corrects thì trước khi giám định, mẫu cá thể trưởng thành được làm chết bằng phương pháp xử lý lạnh. Đối với sâu non nghi ngờ là loài ruồi đục quả ổi Bactrocera corrects trước khi giám định được làm chết bằng phương pháp xử lý lạnh hoặc xử lý bằng nước nóng. Lưu ý chỉ áp dụng với sâu non tuổi 3; sâu non tuổi 1 và tuổi 2, không đủ điều kiện để định loại đến loài nên không xử lý mẫu.

Đối với nhộng nghi là loài ruồi đục quả ổi Bactrocera correcta nên giữ cho tới khi vũ hóa để thu mẫu trưởng thành. Thu trưởng thành từ nhộng nên đặt mẫu nhộng trên bên trên lớp cát hoặc đất bên trong hộp nhựa có nắp lưới để ở nhiệt độ phòng. Kiểm tra hàng ngày và theo dõi mẫu nhộng đến khi thu được cá thể trưởng thành.

Mẫu quả ký chủ nghi nhiễm ruồi đục quả ổi Bactrocera correcta nên đặt quả ký chủ bị hại bên trên lớp cát trong hộp nhựa có nắp lưới để ở nhiệt độ phòng. Các hộp nhựa có dán nhãn ký hiệu mẫu và đặt trong các tủ đựng mẫu lưu ở điều kiện nhiệt độ phòng. Nên kiểm tra, theo dõi mẫu hàng ngày đến khi thu được cá thể trưởng thành.

Về bảo quản, tiêu chuẩn hướng dẫn đối với các cá thể trưởng thành sau khi được xử lý để trong tủ sấy ở nhiệt độ 40°C đến 45°C trong vòng 5 ngày đến 7 ngày. Sau đó dùng kim côn trùng cắm xuyên ngực và đặt trong hộp đựng tiêu bản. Hộp đựng tiêu bản được lưu giữ trong phòng lưu mẫu có nhiệt độ nhỏ hơn 20°C, độ ẩm không quá 50% hoặc trong tủ định ôn ở điều kiện 37°C.

Đối với sâu non sau khi được xử lý được cho vào các lọ nút thủy tinh nút mài chứa dung dịch Formalin-glycerol (FG) hoặc dung dịch tổng hợp hoặc dung dịch ethanol 70%. Phương pháp này có thể áp dụng tương tự đối với pha trưởng thành. Đối với tiêu bản lam được dán nhãn, để trong hộp đựng tiêu bản lam và đặt trong phòng tiêu bản ở nhiệt độ phòng, độ ẩm không khí không quá 50%, hoặc trong tủ định ôn ở điều kiện 37°C.

Giám định ruồi đục quả ổi Bactrocera correcta bằng phương pháp quan sát các đặc điểm hình thái dưới kính lúp sol nổi và kính hiển vi. Có thể giám định đến loài đối với mẫu là sâu non tuổi 3 và trưởng thành. Mẫu giám định được kết luận là loài ruồi đục quả ổi Bactrocera corrects khi mẫu sâu non hoặc trưởng thành có đặc điểm hình thái phù hợp theo hướng dẫn tại tiêu chuẩn này.

Nội dung phiếu kết quả giám định cần ghi đầy đủ những thông tin cơ bản về mẫu giám định; Phương pháp giám định; Kết quả giám định tên khoa học của loài; Người giám định/cơ quan giám định. Phiếu kết quả giám định chi tiết, tham khảo tại TCVN 12709-1:2019.

An Dương