Tăng cường biện pháp ngăn chặn nhập lậu, đảm bảo chất lượng sản phẩm vàng

Vàng lậu diễn biến phức tạp

Thời gian gần đây, hoạt động vận chuyển vàng không khai báo qua biên giới có dấu hiệu gia tăng, diễn ra tại nhiều tuyến cửa khẩu, đặc biệt ở khu vực phía Bắc và một số sân bay quốc tế. Qua ghi nhận từ các cơ quan chức năng và thông tin từ truyền thông cho thấy, đã xuất hiện những trường hợp vận chuyển vàng với số lượng lớn từ nước ngoài vào Việt Nam bằng nhiều hình thức khác nhau.

Một số lô vàng trọng lượng đáng kể lên đến hàng trăm kilôgam được phát hiện khi đang được đưa vào nội địa thông qua các tuyến đường bộ và đường hàng không. Các lô hàng này thường được che giấu bằng nhiều cách tinh vi như cất giấu trong giày, trang phục hoặc hành lý cá nhân, thậm chí lợi dụng các điểm sinh hoạt công cộng để trung chuyển. Việc đưa vàng không qua kênh kiểm soát chính thức làm nảy sinh nhiều rủi ro đối với thị trường và đặc biệt đối với người tiêu dùng.

Đặc biệt, trên thị trường, đã ghi nhận hiện tượng vàng được nung nóng lại nhằm xóa ký hiệu nhận diện trước khi phân phối, gây khó khăn cho việc xác định nguồn gốc và mức độ tinh khiết của sản phẩm.

Theo phản ánh của lực lượng hải quan tại một số địa bàn trọng điểm, lượng vụ việc liên quan đến vận chuyển vàng không khai báo tăng mạnh, với tổng giá trị tang vật lên đến hơn 1.800 tỷ đồng. Ông Phan Quốc Đông, Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu – Cục Hải quan cho biết, trong năm 2024 và 9 tháng năm 2025, lực lượng Hải quan đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng chức năng bắt giữ 16 vụ việc liên quan đến mặt hàng vàng, số lượng vàng gần 30kg. Nhiều vụ việc đã bị khởi tố hình sự hoặc chuyển cơ quan điều tra xử lý. Đây được xem là tín hiệu cho thấy thị trường vàng đang chịu tác động mạnh từ chênh lệch giá giữa trong nước và quốc tế, khiến các hoạt động đưa vàng trái phép vào Việt Nam có xu hướng gia tăng.

Vàng lậu vẫn hoành hành gây nhiều hệ lụy. Ảnh: Cục Hải quan 

Một số doanh nghiệp kinh doanh vàng tại khu vực giáp biên cũng được nhắc tới trong các báo cáo về việc liên quan tới các lô hàng vàng không có nguồn gốc rõ ràng. Trong một vụ việc được dư luận quan tâm gần đây nhất với lượng vàng được xác định lên đến hơn 500 kg xuất hiện tại Lào Cai thông qua nhiều lần vận chuyển nhỏ lẻ từ nước ngoài vào bên kia biên giới. 

Bên cạnh các vụ việc với quy mô lớn, tại các sân bay lớn như Nội Bài và Tân Sơn Nhất, nhân viên kiểm soát an ninh liên tục phát hiện hành khách cất giữ vàng trong hành lý hoặc đồ cá nhân. Việc vận chuyển vàng theo hình thức này diễn ra lẻ tẻ nhưng tần suất cao, tạo nên một dòng vàng không được kiểm định chất lượng theo đúng quy định trước khi lưu thông trên thị trường. Tại cửa ra A1 – sân bay quốc tế Nội Bài, lực lượng Hải quan phát hiện hành khách C.P.H (quốc tịch Đài Loan, Trung Quốc) nhập cảnh trên chuyến bay VN579 mang theo 12 miếng kim loại màu vàng nặng gần 2kg, trị giá hơn 5,5 tỷ đồng, giấu tinh vi trong 4 ống kính máy ảnh. Cũng tại sân bay Nội Bài, Hải quan tiếp tục phát hiện hành khách Phùng Thị Linh (nhập cảnh từ Đài Loan, Trung Quốc) cất giấu 3 miếng vàng miếng nặng 892,5 gram, trị giá khoảng 3,1 tỷ đồng, trong balo xách tay mà không khai báo hải quan. 

Quản lý chặt chẽ để đảm bảo thị trường minh bạch

Tình trạng vàng không rõ nguồn gốc khi thẩm lậu vào thị trường trong nước đặt ra nhiều rủi ro về chất lượng và niềm tin của người tiêu dùng. Vàng không qua kiểm định có thể không đạt hàm lượng công bố, bị pha tạp kim loại khác, hoặc không tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật về đóng dấu, ghi nhãn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người mua, đặc biệt trong bối cảnh giá vàng trong nước biến động mạnh.

Nói về công tác chống buôn lậu vàng, ông Đặng Văn Đức - Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan Việt Nam) nhận định, vàng luôn hấp dẫn giới buôn lậu vì giá trị cao, dễ sở hữu và có khả năng giữ giá trong bối cảnh biến động như chiến tranh hay lạm phát. Tính thanh khoản quốc tế lớn cùng tâm lý tích trữ vàng lâu đời của người Việt khiến nhu cầu thị trường luôn cao. Điều kiện địa lý của nước ta với đường biên dài hơn 4.000 km nhưng chỉ có 157 cửa khẩu và 88 điểm kiểm soát khiến nguy cơ buôn lậu vàng luôn hiện hữu. Khi giá trong nước chênh lệch và nhu cầu tăng, rủi ro buôn lậu càng lớn.

Thời gian qua, Cục Hải quan đã triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ và xác định chống buôn lậu vàng là nhiệm vụ trọng tâm. Dù đã phát hiện nhiều vụ việc, nhưng mỗi vụ thường có giá trị lớn, điển hình trên tuyến đường bộ khoảng 10kg. Lượng vàng xử lý có thể cao hơn khi phối hợp với các lực lượng khác. Bên cạnh đó, lực lượng hải quan cũng tăng cường phối hợp với công an, bộ đội biên phòng, quản lý thị trường, các bộ, ngành, địa phương và đẩy mạnh hợp tác quốc tế để trao đổi thông tin, ngăn chặn buôn lậu từ sớm, từ xa. Cùng với đó, công tác hậu kiểm, giám định hàng hóa, kiểm tra thương mại điện tử cũng được siết chặt.

Bàn về thực trạng thị trường vàng và giải pháp ngăn chặn vàng lậu, TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng cho biết, tổng lượng vàng khai thác hàng năm trên thế giới chỉ tăng từ 1,2-1,5%, trong khi cung tiền toàn cầu tăng 3,5-4,5%. Tiền tăng nhanh hơn vàng thì vàng phải tăng giá, đó là quy luật. Người dân hiểu điều đó nên giữ vàng là chuyện bình thường.

Cũng theo TS. Lê Xuân Nghĩa, lượng vàng nhập khẩu chính ngạch vào Việt Nam mỗi năm rất nhỏ, ước tính chỉ khoảng 5 tấn, tương đương hơn 5 tỷ USD. Con số này thấp hơn nhiều so với giá trị nhập khẩu của các mặt hàng tiêu dùng khác. Ông Nghĩa dẫn chứng như hiện mỹ phẩm nhập khẩu hằng năm lên tới 11 tỷ USD, sữa và các chế phẩm từ sữa khoảng gần 5 tỷ USD.

Vấn đề cần đặt ra là tại sao người Việt Nam phải mua vàng với giá cao hơn người Mỹ, người châu Âu, trong khi thu nhập lại thấp hơn nhiều, ông Nghĩa cho rằng chính sự độc quyền trong nhập khẩu vàng miếng đã dẫn tới thị trường méo mó, người dân chịu thiệt.

Theo ông Nghĩa, yêu cầu quan trọng nhất hiện nay là cần bỏ độc quyền xuất, nhập khẩu vàng miếng của ngân hàng. Đây là điểm mấu chốt để đảm bảo thị trường minh bạch, giá vàng trong nước tiệm cận thế giới, giảm buôn lậu và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.

Bên cạnh đó, cơ chế cấp phép nhập khẩu vàng miếng từ năm 2010 đến nay kéo dài quá lâu và vẫn chưa hoàn thiện. Nếu để lâu, vàng nhập chính thức và vàng nhập lậu sẽ tiếp tục cạnh tranh trực diện. Người Việt Nam thu nhập thấp lại phải mua vàng đắt hơn người nước ngoài, đó là điều vô lý. 

Cũng theo ông Nghĩa, cần sớm mở rộng quyền nhập, xuất khẩu cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện; Lập sàn vàng vật chất; Công khai giá theo chuẩn thế giới; Kiểm soát buôn lậu bằng nghiệp vụ, chứ không phải bằng siết cung. Mục tiêu cuối cùng phải là thị trường minh bạch, công bằng, không để người dân nghèo phải mua vàng với giá đắt hơn người nước ngoài.

An Dương (T/h)