Cần sớm xây dựng tiêu chuẩn quốc gia mới, bảo vệ sản phẩm nước mắm truyền thống Việt

Ngành sản xuất nước mắm truyền thống - biểu tượng văn hóa ẩm thực lâu đời của Việt Nam – đang đối mặt với nhiều thách thức trong thời kỳ hội nhập. Khi các sản phẩm nước mắm công nghiệp xuất hiện ngày càng nhiều với quy trình sản xuất khác biệt, người tiêu dùng ngày càng khó phân biệt đâu là nước mắm truyền thống. Trước thực trạng này, việc xây dựng một bộ tiêu chuẩn quốc gia dành riêng cho nước mắm truyền thống trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Mặc dù, vào cuối năm 2022, cơ quan chức năng đã từng đề xuất khởi động quá trình xây dựng tiêu chuẩn quốc gia cho nước mắm truyền thống. Tuy nhiên, kế hoạch này sau đó bị tạm dừng, khiến các hiệp hội và doanh nghiệp sản xuất nước mắm truyền thống không khỏi lo lắng. Việc chậm trễ ban hành tiêu chuẩn đang khiến thị trường nước mắm thiếu sự minh bạch, ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín, thương hiệu và khả năng cạnh tranh của sản phẩm truyền thống Việt Nam.

Việc xây dựng một bộ tiêu chuẩn dành riêng cho sản phẩm nước mắm truyền thống là điều cấp thiết

Hiện nay, nước mắm truyền thống vẫn đang được quản lý chung theo TCVN 5107:2018 “Nước mắm”, một bộ tiêu chuẩn áp dụng cho cả sản phẩm công nghiệp và sản phẩm ủ chượp tự nhiên. Tuy nhiên lại tồn tại một vấn đề lớn giữa hai sản phẩm này, cách quy định này không phản ánh đúng đặc trưng của nước mắm truyền thống - sản phẩm được tạo nên từ quá trình lên men tự nhiên giữa cá và muối biển trong thời gian dài, không sử dụng phụ gia hay hương liệu tổng hợp. Sự thiếu vắng một tiêu chuẩn riêng biệt đã khiến các cơ sở sản xuất truyền thống khó bảo vệ danh tiếng, trong khi sản phẩm công nghiệp lại dễ dàng “mượn danh” truyền thống để tiếp thị.

Theo Hiệp hội Nước mắm Truyền thống Việt Nam, việc xây dựng tiêu chuẩn quốc gia sẽ là “tấm khiên” bảo vệ di sản nghề làm nước mắm và cũng là cơ sở để đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng. Bộ tiêu chuẩn này cần xác định rõ các yếu tố cấu thành nước mắm truyền thống như nguyên liệu (cá biển và muối tự nhiên), thời gian ủ chượp, quy trình lên men sinh học, cũng như các chỉ tiêu hóa lý quan trọng như hàm lượng đạm toàn phần, axit amin, độ mặn, độ trong và mùi vị đặc trưng. Bên cạnh đó, tiêu chuẩn cũng cần bao quát các giới hạn an toàn về kim loại nặng, arsen, histamin, amôn, nhằm đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng và phù hợp với quy định quốc tế.

Các chuyên gia trong lĩnh vực tiêu chuẩn hóa và thủy sản cho rằng, việc ban hành tiêu chuẩn quốc gia riêng cho nước mắm truyền thống không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật mà còn là chiến lược phát triển lâu dài. Một bộ tiêu chuẩn rõ ràng sẽ tạo nền tảng cho việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc và khẳng định thương hiệu quốc gia cho sản phẩm nước mắm Việt Nam trên thị trường quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu như EU, Nhật Bản hay Mỹ ngày càng yêu cầu nghiêm ngặt về quy chuẩn chất lượng và minh bạch thông tin sản phẩm.

Thực tế, năm 2019, từng có dự thảo tiêu chuẩn “Quy phạm thực hành sản xuất nước mắm” (TCVN 12607-2019), song văn bản này đã bị phản đối vì chưa làm rõ khái niệm “nước mắm truyền thống”. Sau hơn 5 năm, khoảng trống pháp lý ấy vẫn chưa được lấp đầy. Hiệp hội Nước mắm Truyền thống Việt Nam mới đây tiếp tục đề xuất xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia, coi đây là một trong bốn nhiệm vụ trọng tâm của ngành đến năm 2030.

 Bảo Linh (t/h)