Bài 2: Bước chuyển của các cực tăng trưởng

Thành phố Hồ Chí Minh hướng đến năm 2025 là đô thị thông minh, luôn với tinh thần "cùng cả nước, vì cả nước".

Đây là bước đi quan trọng để các địa phương xác lập mô hình tăng trưởng mới dựa trên nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số làm động lực chính.

Chuyển đổi tăng trưởng theo chiều sâu

“Singapore là quốc gia từng có nhiều nhà máy dệt may, da giày xen lẫn trong trung tâm đô thị. Nhưng giờ trong các khu nhà máy cũ bề ngoài xập xệ này là hàng loạt khu công nghệ cao, phòng lab nghiên cứu và phát triển (R&D) hoặc các không gian làm việc chung. Các khu công nghiệp lạc hậu đều được chuyển đổi thành công viên khoa học - công nghệ, nơi có đầy đủ điều kiện đón dòng vốn/tri thức khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo”, chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung nêu thí dụ về cách nền kinh tế Singapore chuyển đổi thành công theo mô hình lấy khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo làm động lực tăng trưởng.

Với Việt Nam, qua kinh nghiệm nhiều năm nghiên cứu, tiến sĩ Nguyễn Đình Cung khẳng định việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng khó làm đại trà, bởi nhiều nơi còn dư địa tăng trưởng theo chiều rộng nên không “mặn mà” chuyển đổi sang chiều sâu. Vì vậy, chúng ta nên dồn sức “khởi động” ở địa phương vừa có điều kiện, vừa chịu áp lực bắt buộc chuyển đổi như Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo đó, thành phố có những điều kiện như tích tụ lượng vốn, tài sản lớn nhất cả nước; tập trung nhiều doanh nghiệp cùng số lượng các trường, viện và đội ngũ nghiên cứu khoa học đông đảo; có kinh tế thị trường phát triển cùng hệ sinh thái tài chính, ngân hàng khá toàn diện, mức độ kết nối cao với thị trường khu vực và toàn cầu;…

Đặc biệt, Thành phố Hồ Chí Minh “mới” sau hợp nhất với hai tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu và Bình Dương đã thoát bỏ sự bó hẹp không gian phát triển theo địa giới hành chính, đồng thời mở ra cơ hội phát triển mới.

Tuy nhiên, theo tính toán của tiến sĩ Nguyễn Đình Cung, dù vẫn duy trì vị thế đầu tàu kinh tế, nhưng tăng trưởng GRDP Thành phố Hồ Chí Minh “mới” (tính gộp số liệu 3 địa phương sau hợp nhất) từ năm 2011 đến nay có xu hướng giảm, nhất là giai đoạn 2021-2024, tăng trưởng bình quân chỉ đạt khoảng 4%, thấp hơn bình quân cả nước (khoảng 5,8%).

Một phần nguyên nhân do tỷ lệ đầu tư/GRDP luôn khá thấp, giảm từ gần 30% năm 2019 xuống còn hơn 24% năm 2023 (bình quân cả nước khoảng 33,5%). Trong bối cảnh hạ tầng kỹ thuật, giao thông, các khu công nghiệp và khu chế xuất nhiều nơi đã cũ kỹ, quá tải, kém hiệu quả, thành phố lại không huy động đủ nguồn lực cho đầu tư mới. Nếu vẫn “chìm sâu” trong mô hình tăng trưởng theo chiều rộng đã tận khai, không bứt phá chuyển sang dựa trên nâng cao năng suất, khoa học-công nghệ và đổi mới sáng tạo thì động lực tăng trưởng của thành phố sẽ ngày càng suy yếu, không đủ sức kéo nhanh nền kinh tế Việt Nam về phía trước và thậm chí có nguy cơ “tắt máy”.

Biến áp lực thành động lực

Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được cho biết: Tổng Bí thư Tô Lâm khi triển khai chính quyền địa phương hai cấp tại thành phố đã chỉ đạo xây dựng nơi đây trở thành một siêu đô thị mang tầm quốc tế. Theo mục tiêu đó, lãnh đạo thành phố xác định giải pháp trọng tâm là kiến trúc lại không gian phát triển theo tư duy đa cực-tích hợp-siêu kết nối, định hướng hình thành “3 vùng - 1 đặc khu - 3 hành lang - 5 động lực”.

Đó là các vùng trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh là thủ phủ công nghệ số, tài chính và dịch vụ; vùng Bình Dương là thủ phủ phát triển công nghiệp công nghệ cao; vùng Bà Rịa-Vũng Tàu là thủ phủ kinh tế biển. “Thành phố Hồ Chí Minh cần biến áp lực thành động lực để chuyển đổi mô hình tăng trưởng trong bối cảnh các điều kiện thuận lợi chưa từng có về thể chế”, tiến sĩ Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.

Đó là làn sóng cải cách thể chế theo hướng tháo bỏ “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, xóa bỏ mọi rào cản đối với phát triển; kiến tạo cơ hội và mở rộng không gian phát triển; thúc đẩy và khuyến khích đổi mới sáng tạo;… đang trở thành trụ cột chính sách quan trọng của cả quốc gia.

Trung ương sẵn sàng dành quyền cho thành phố tự đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội và được phân cấp đầy đủ theo hướng “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”; có điều kiện huy động tối đa nguồn lực, phát huy hết năng lực, tận dụng hết tiềm năng và đổi mới; tự do sáng tạo, “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm”;…

Ngày 21/12 vừa qua, Chính phủ đã công bố thành lập Trung tâm Tài chính quốc tế (IFC) tại Việt Nam, đánh dấu cột mốc quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế-tài chính quốc gia. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, IFC không chỉ để thu hút nguồn lực đầu tư đơn thuần, mà quan trọng hơn, trở thành huyết mạch thu hút các động lực tăng trưởng mới, với thị trường tài chính, dịch vụ tài chính cao cấp, những cơ chế, chính sách và mô hình quản trị mới, là đòn bẩy để tái cấu trúc nền kinh tế, đưa Việt Nam tiến lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

IFC Thành phố Hồ Chí Minh được định vị là đầu mối tài chính quy mô lớn, tập trung phát triển mạnh về thị trường chứng khoán, trái phiếu, ngân hàng, quản lý quỹ và dịch vụ niêm yết, đóng vai trò là động lực dẫn dắt, kết nối trực tiếp với các dòng vốn trên thế giới và từ các doanh nghiệp; IFC Đà Nẵng được định vị là trung tâm tài chính chuyên biệt, tập trung vào công nghệ tài chính, quản lý gia sản và tài chính xanh.

Thành phố Hồ Chí Minh đã bắt đầu ưu tiên chuyển đổi các nguồn lực, tài sản cũ thành động lực tăng trưởng mới hiệu quả hơn. Bước chuyển được chờ đợi tiếp theo là dời toàn bộ khu vực cảng Cát Lái hiện nay về Cái Mép-Thị Vải, vừa giảm tải cho hệ thống giao thông vùng lõi trung tâm, vừa tận dụng hiệu quả hơn tài sản đã đầu tư vào cụm cảng vùng Bà Rịa-Vũng Tàu.

Từ đó, vùng Bà Rịa-Vũng Tàu sẽ có thêm động lực để phát triển kinh tế biển, tập trung vào dịch vụ logistics và năng lượng. Tổng Công ty cổ phần Dịch vụ kỹ thuật dầu khí Việt Nam (PTSC), thành viên của PVN đang tập trung nâng cấp, mở rộng các tổ hợp cơ khí và cảng dịch vụ tại Vũng Tàu, hướng tới xây dựng chuỗi hạ tầng tích hợp phục vụ ngành năng lượng.

Trong giai đoạn mới, Tổng Công ty cổ phần Dịch vụ kỹ thuật dầu khí Việt Nam xác định mục tiêu chủ động chuyển dịch sang lĩnh vực năng lượng mới, đồng thời tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng AI trong các công đoạn tính toán, mô phỏng, kiểm tra sai số và tối ưu hóa phương án thiết kế, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững để đóng góp tích cực vào mục tiêu tăng trưởng 2 con số của đất nước.

Trong điều kiện thuận lợi chưa từng có, nếu quyết tâm đi đúng hướng, thành phố sẽ huy động được đủ nguồn lực và sử dụng hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển để quay trở lại là đầu tàu tốc độ cao, bền vững, hiện đại của nền kinh tế.

(Còn nữa)

Theo Báo Nhân Dân