Chuẩn bị phóng vệ tinh lập bản đồ hàm lượng carbon rừng do mức CO2 tăng nhanh trong khí quyển

Vệ tinh Biomass dự kiến được phóng từ cảng vũ trụ của Cơ quan Vũ trụ châu Âu gần Kourou ở Guiana, Pháp, trên tên lửa VegaC, mang theo một radar khẩu độ tổng hợp băng tần P.

Việc sử dụng các tín hiệu bước sóng dài sẽ cho phép vệ tinh này nhìn xuyên qua tán cây dày 40m để đánh giá lượng carbon lưu trữ và mức độ thay đổi của chúng trong các khu rừng nhiệt đới trên thế giới.

Chưa đến 2% ánh sáng mặt trời chạm được vào đất rừng rậm rạp ở châu Phi, châu Á và Nam Mỹ, nhưng vệ tinh Biomass sẽ quét hình ảnh chi tiết từ độ cao hơn 600km. Dữ liệu thu thập được sẽ giúp các nhà khoa học tính toán lượng carbon lưu trữ trong rừng và đo lường mức độ thay đổi khi con người tiếp tục chặt phá rừng, làm tăng mức carbon dioxide (CO2) trong khí quyển.

Vệ tinh này được lắp bởi một nhóm doanh nghiệp do Airbus UK (công ty con của Airbus) đứng đầu, Cơ quan Vũ trụ châu Âu tài trợ. Ngoài bản đồ hàm lượng carbon, Biomass sẽ lập bản đồ địa chất và địa hình dưới bề mặt của tầng rừng, đồng thời cung cấp dữ liệu về tốc độ mất đa dạng sinh học khi rừng bị chặt phá để khai thác mỏ và trồng cây nông nghiệp.

"Chúng ta cần biết tình trạng sức khỏe của các khu rừng nhiệt đới trên hành tinh này", Simonetta Cheli, Giám đốc Chương trình quan sát Trái Đất của Cơ quan Vũ trụ châu Âu, nói với tờ Observer vào tuần trước. Từ đó, các thông tin về chất lượng, đa dạng sinh học của thảm thực vật cũng như lượng carbon lưu trữ sẽ được tạo lập bằng hình ảnh 3D, từ rễ cây đến đỉnh tán rừng.

Vệ tinh lập bản đồ hàm lượng carbon rừng sẽ được phóng để đánh giá lượng carbon lưu trữ và mức độ thay đổi của chúng trong các khu rừng nhiệt đới trên thế giới. Ảnh nguồn: ESA/ATG medialab

Rừng nhiệt đới góp phần bảo vệ hành tinh khỏi một số tác động tồi tệ của hiện tượng nóng lên toàn cầu. Chúng hấp thụ khoảng 8 tỷ tấn CO2 từ khí quyển, thường được mô tả như lá phổi xanh của Trái Đất.

Nhưng nạn phá rừng và suy thoái môi trường hiện đảo ngược tất cả. Carbon, từng được lưu trữ với số lượng lớn, đang được đưa trở lại khí quyển, làm tăng lượng khí nhà kính. Các điểm nóng phá rừng được xác định tại phía Bắc - Nam Mỹ, châu Phi cận Sahara, Đông Nam Á và Thái Bình Dương, nơi sản xuất thịt bò, đậu nành, cà phê, ca cao, dầu cọ và gỗ, gây áp lực lên nỗ lực bảo vệ rừng trên diện rộng.

Bjorn Rommen, nhà khoa học của dự án Biomass, nói tính định lượng là điều cần thiết để dự báo những gì sẽ xảy ra với khí hậu Trái Đất trong những năm tới. "Chúng ta không hiểu đúng những thay đổi đang diễn ra hiện nay, một phần bởi không có ước tính định lượng về mức carbon trong những khu rừng này", ông Rommen nói.

"Chúng ta cần dự đoán được Trái Đất sẽ thế nào khi nhiệt độ tăng", Giám đốc Chương trình quan sát Trái Đất nói. Ông thêm rằng việc tích hợp dữ liệu khổng lồ từ vệ tinh với AI, cùng công nghệ máy học, sẽ cho thấy "chúng ta đang phải đối mặt với điều gì".

Trong diễn biến liên quan tới tín chỉ carbon rừng, Việt Nam là một quốc gia có tỉ lệ che phủ rừng lớn (42%) nên có nhiều tiềm năng để phát triển các dự án tín chỉ carbon rừng với lượng giao dịch 57 triệu tín chỉ mỗi năm, giá tùy cung – cầu ở từng thời điểm.

Tín chỉ carbon (carbon credit) là một loại giấy phép hoặc chứng chỉ có thể giao dịch, có giá trị mua bán và cung cấp cho người nắm giữ tín chỉ quyền phát thải một tấn CO2 hoặc loại khí thải khác nằm trong danh sách khí thải nhà kính.

Theo các chuyên gia, chất lượng tín chỉ carbon từ rừng phụ thuộc vào tuổi cây, cách chăm sóc cũng như cải tạo đất. Ví dụ, tín chỉ từ rừng dưới 5 năm tuổi hoặc trồng mới, phục hồi rừng (ARR) có chất lượng cao, giá vượt trội hơn so với rừng tự nhiên do khả năng hấp thụ carbon cao.

Hiện nay Tây Nguyên là vùng có trữ lượng carbon rừng cao và ngoài ra các vùng Đông Bắc, Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung đều có tiềm năng phát triển và hưởng lợi từ thị trường các bon rừng. Riêng đối với các dự án các bon rừng từ hoạt động trồng mới và tái trồng rừng, diện tích tiềm năng chủ yếu thuộc khu vực phía Bắc và chỉ có một diện tích nhỏ tiềm năng ở khu vực phía Nam.

Việc tính toán trữ lượng carbon rừng tại các kiểu rừng khác nhau và tại các địa phương từ Bắc tới Nam đã được nhiều nhà khoa học Việt Nam nghiên cứu trong 2 thập kỉ qua. Các nghiên cứu này đều chỉ ra rằng trữ lượng các bon rừng tăng dần theo độ tuổi của rừng và tại một số nơi, các rừng trồng hỗn giao có trữ lượng carbon cao hơn so với rừng trồng thuần loài. Điều này có nghĩa rằng các chính sách thúc đẩy thị trường các bon rừng cần hướng tới việc trồng rừng gỗ lớn lâu năm và bảo vệ diện tích rừng hiện có thay vì việc chỉ tập trung vào việc trồng mới và tái trồng rừng.

Tuy nhiên, để khuyến khích được trồng rừng gỗ lớn và chu kì dài cần có các cơ chế chính sách khuyến khích tài chính, cơ chế giảm thiểu rủi ro đầu tư và quy định chặt chẽ trongviệc đảm bảo đa dạng sinh học và nâng cao chất lượng rừng.

Đề cập tới giải pháp, ông Vũ Tấn Phương, Giám đốc Văn phòng Chứng chỉ quản lý rừng bền vững, Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam, (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng hiện nay, thị trường tín chỉ carbon toàn cầu đang phát triển mạnh mẽ, trở thành một trong những lĩnh vực giao dịch sôi động nhất. Giá tín chỉ carbon trên thị trường rất đa dạng, dao động từ 1 - 2 USD/tín chỉ cho đến mức gần 200 USD/tín chỉ.

Một số nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, Úc đã phát triển tiêu chuẩn quốc gia riêng cho tín chỉ carbon. Các doanh nghiệp tại đây không chỉ thực hiện nghĩa vụ giảm phát thải mà còn chủ động áp dụng cơ chế tự nguyện trong sản xuất và kinh doanh, minh bạch hóa quá trình để đáp ứng sự giám sát từ cộng đồng quốc tế.

Tại Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đang gấp rút hoàn thiện tiêu chuẩn về tín chỉ carbon rừng. Mục tiêu là xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh, tạo điều kiện thu hút đầu tư và vận hành hiệu quả thị trường tín chỉ carbon trong nước.

An Dương (T/h)