Chuyển đổi xanh ngành xây dựng - Hành trình tất yếu hướng tới phát triển bền vững

Chuyển đổi toàn diện từ tư duy đến hành động

Theo số liệu từ Liên Hợp quốc, ngành Xây dựng hiện chiếm khoảng 39% tổng lượng khí thải nhà kính toàn cầu, chủ yếu đến từ hoạt động sản xuất vật liệu như xi măng, thép, gạch, cùng quá trình vận chuyển, thi công công trình. Ở Việt Nam, tốc độ đô thị hóa nhanh, nhu cầu phát triển hạ tầng không ngừng tăng khiến yêu cầu giảm phát thải trong xây dựng càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Tuy nhiên, chuyển đổi xanh không đơn thuần chỉ là sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường hay lắp đặt hệ thống tiết kiệm năng lượng. Đó là một quá trình toàn diện, đòi hỏi sự thay đổi tư duy trong toàn bộ chuỗi giá trị của ngành từ quy hoạch, thiết kế, thi công, đến vận hành và quản lý vòng đời công trình.

Chuyển đổi xanh ngành xây dựng là xu thế tất yếu. Ảnh minh họa

Những năm gần đây, việc ứng dụng vật liệu tái chế, bê tông xanh, gạch không nung hay vật liệu địa phương được khuyến khích nhằm giảm thiểu tác động môi trường và tiết kiệm chi phí vận chuyển. Song song, nhiều doanh nghiệp đã tiên phong nghiên cứu vật liệu mới, thân thiện với môi trường, góp phần định hình lại cách thức sản xuất xây dựng truyền thống.

Dẫu vậy, quá trình chuyển đổi này vẫn còn nhiều rào cản. Ông Lê Việt Hà - Chủ tịch Công ty Net Zero Việt Nam nhận định, mục tiêu Net Zero còn khá mới với doanh nghiệp trong nước. Ngoài thiếu định hướng cụ thể, doanh nghiệp còn gặp khó về nguồn vốn, thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật đồng bộ và chính sách khuyến khích rõ ràng.

Một giải pháp tiềm năng đang được triển khai là tái sử dụng tro bay, xỉ than những phế thải từ quá trình sản xuất điện làm nguyên liệu thay thế trong sản xuất vật liệu xây dựng. Đây không chỉ là hướng đi kinh tế mà còn giúp tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, đóng góp tích cực vào kinh tế tuần hoàn.

Cơ hội từ khung pháp lý và cam kết quốc tế

Dưới góc độ chính sách, Chính phủ Việt Nam đã và đang tích cực xây dựng thể chế “xanh” cho ngành vật liệu xây dựng. Quyết định số 1266/QĐ-TTg ngày 18/8/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam giai đoạn 2021–2030, định hướng đến 2050, là một bước đi quan trọng. Kế hoạch hành động thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu cũng đang được triển khai mạnh mẽ.

Bộ Xây dựng đã có nhiều hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp như tổ chức hội thảo cung cấp thông tin về Net Zero, phối hợp kiểm kê khí nhà kính và dự kiến sẽ ban hành bộ tiêu chuẩn sản phẩm xanh trong giai đoạn 2022–2030. Mục tiêu đến năm 2030 là giảm được 74,3 triệu tấn CO₂ và tiến tới xây dựng khung pháp lý ưu đãi về thuế, tín chỉ carbon và tiêu chuẩn kỹ thuật cho vật liệu xanh.

Ngoài ra, các quốc gia như Singapore, Nhật Bản, các nước châu Âu đã có nhiều thành tựu đáng kể trong chuyển đổi xanh ngành xây dựng. Đây là những bài học quý báu để Việt Nam tham khảo và nội địa hóa phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước.

TS.KTS Phan Đăng Sơn - Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của kiến trúc xanh trong thiết kế hiện đại. Ông cho rằng, công trình xanh cần khai thác tối ưu năng lượng tự nhiên, sử dụng đất tiết kiệm, ưu tiên vật liệu tái tạo và áp dụng quy trình tuần hoàn nước, năng lượng. Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã cụ thể hóa định hướng này từ năm 2011 bằng “Tuyên ngôn Kiến trúc Xanh”, mở đường cho tư duy thiết kế bền vững trong nước.

Bên cạnh chính sách, yếu tố con người cũng là điều kiện tiên quyết. Ông Kiều Văn Mát - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Sông Đà Cao Cường chia sẻ doanh nghiệp muốn chuyển đổi xanh cần đào tạo lại nhân lực, nâng cấp công nghệ, song cũng cần chính sách đồng hành từ phía Nhà nước để khuyến khích và bảo vệ những người tiên phong.

Chuyển đổi xanh trong ngành xây dựng không còn là lựa chọn mà đã trở thành đòi hỏi tất yếu của thời đại. Việc hướng tới Net Zero vào năm 2030 không chỉ là trách nhiệm với môi trường mà còn là cơ hội để nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp và chất lượng sống cho cộng đồng. Với sự đồng hành của Nhà nước, sự chủ động của doanh nghiệp và sự ủng hộ từ xã hội, ngành xây dựng Việt Nam hoàn toàn có thể kiến tạo nên một tương lai xanh, bền vững và đầy triển vọng.

Duy Trinh (t/h)