Từ 1/7/2024 kinh doanh đa cấp phải niêm yết công khai các tài liệu hoạt động, không dựa trên giao dịch mua bán hàng hóa

Vẫn còn tồn tại nhiều doanh nghiệp kinh doanh đa cấp không phép

Bán hàng đa cấp là ngành nghề kinh doanh được pháp luật cho phép. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực kinh doanh nhạy cảm, dễ bị biến tướng thành các hoạt động lừa đảo, huy động tài chính bất hợp pháp, gây hệ lụy xấu trên quy mô lớn cho xã hội.

Theo Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, Bộ Công Thương, hiện nay, cả nước có 20 doanh nghiệp có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp đang hoạt động. Tính riêng năm 2023, tổng số người tham gia bán hàng đa cấp là 768.283 người, tổng doanh thu ngành bán hàng đa cấp đạt khoảng 16.866 tỷ đồng, tổng số hoa hồng và các lợi ích kinh tế chi trả cho người tham gia bán hàng đa cấp đạt khoảng 5.846 tỷ đồng, tổng số thuế đã nộp về ngân sách Nhà nước là khoảng 2.255 tỷ đồng. Tuy nhiên bên cạnh những doanh nghiệp kinh doanh theo quy định của pháp luật thì vẫn còn tồn tại nhiều doanh nghiệp có dấu hiệu kinh doanh đa cấp không phép nở rộ gây ra không ít hệ lụy xấu cho người dân.

Chỉ tính riêng năm 2023, Bộ Công Thương đã kiểm tra đối với 6 doanh nghiệp, xử phạt vi phạm hành chính đối với 5 doanh nghiệp và 1 người tham gia bán hàng đa cấp với tổng số tiền 1 tỷ 115 triệu đồng. Năm 2024, qua công tác kiểm tra, thanh tra việc chấp hành pháp luật trong hoạt động bán hàng đa cấp được thực hiện thường xuyên, qua đó phát hiện và xử phạt nhiều trường hợp vi phạm, thu hồi giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp của hơn 20 doanh nghiệp. 

Cụ thể, mới đây nhất Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương) đã có cảnh báo dấu hiệu kinh doanh đa cấp không phép liên quan đến Công ty Thương mại Trí tuệ tự nhiên/Trung tâm Khoa học trí tuệ tự nhiên. Theo đó, qua phản ánh của người dân, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương) đã thu thập được một số thông tin có dấu hiệu hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp không phép liên quan đến Công ty Cổ phần Thương mại Trí tuệ tự nhiên/Trung tâm Khoa học Trí tuệ tự nhiên.

Theo các tài liệu thu thập được, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia khẳng định, có dấu hiệu cho thấy đơn vị này phát triển hệ thống kinh doanh theo mô hình đa cấp; đồng thời nhấn mạnh, đơn vị này cũng có dấu hiệu cung cấp thông tin nói quá về sản phẩm Syrinx nhằm lôi kéo người tham gia và tới thời điểm hiện nay, chưa cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp cho doanh nghiệp, tổ chức nào có tên Công ty Cổ phần Thương mại Trí tuệ tự nhiên/Trung tâm Khoa học trí tuệ tự nhiên nêu trên.

Nhấn mạnh việc các tổ chức, cá nhân kinh doanh theo phương thức đa cấp khi chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp có thể bị xử lý hình sự với mức phạt tới 5 tỉ đồng hoặc 5 năm tù giam (Điều 217a Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi năm 2017), Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cảnh báo người dân không nên tham gia vào các hoạt động có dấu hiệu kinh doanh theo phương thức đa cấp không có giấy chứng nhận nêu trên để hạn chế tối đa các rủi ro, thiệt hại về vật chất và pháp lý.

Những hành vi bị nghiêm cấm thực hiện của tổ chức bán hàng đa cấp

Theo khoản 2 Điều 10 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 có hiệu lực ngày 01/7/2024 quy định các hành vi bị nghiêm cấm đối với tổ chức bán hàng đa cấp đó là yêu cầu người khác phải đặt cọc, nộp một khoản tiền hoặc mua một số lượng hàng hóa nhất định để tham gia bán hàng đa cấp; Cung cấp thông tin gian dối, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng, cá nhân tham gia bán hàng đa cấp.

Kinh doanh theo phương thức đa cấp không có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp; tổ chức hoạt động giới thiệu về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp không có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp; Kinh doanh theo phương thức đa cấp đối với dịch vụ hoặc hình thức khác không phải là mua bán hàng hóa, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác; Phát triển mạng lưới bán hàng đa cấp không dựa trên giao dịch mua bán hàng hóa.

Thực hiện hành vi quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, cụ thể: Lừa dối hoặc gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng thông qua việc cung cấp thông tin sai lệch, không đầy đủ, không chính xác về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà tổ chức, cá nhân kinh doanh bán, cung cấp; Uy tín, khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh; Nội dung, đặc điểm giao dịch giữa người tiêu dùng với tổ chức, cá nhân kinh doanh;

Hình ảnh, giấy tờ, tài liệu chứng nhận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ hoặc tổ chức, cá nhân kinh doanh; Quấy rối người tiêu dùng thông qua hành vi tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp trái với ý muốn của người tiêu dùng để giới thiệu về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, tổ chức, cá nhân kinh doanh, đề nghị giao kết hợp đồng hoặc có hành vi khác gây cản trở công việc, sinh hoạt bình thường của người tiêu dùng; Ép buộc người tiêu dùng mua sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ trái với ý muốn của người tiêu dùng thông qua việc thực hiện hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc hành vi khác có tính chất tương tự.

Ép buộc người tiêu dùng thanh toán cho sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã cung cấp mà không có thỏa thuận trước với người tiêu dùng; Không đền bù, trả lại tiền hoặc đổi lại sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cho người tiêu dùng do nhầm lẫn của tổ chức, cá nhân kinh doanh; Không đền bù, trả lại tiền hoặc đổi lại sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cho người tiêu dùng do sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không đúng với đăng ký, thông báo, công bố, niêm yết, quảng cáo, giới thiệu, giao kết, cam kết của tổ chức, cá nhân kinh doanh.

Đánh tráo, gian lận sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ khi giao hàng, cung cấp dịch vụ cho người tiêu dùng; Không thông báo trước, không công khai cho người tiêu dùng việc tài trợ cho người có ảnh hưởng dưới mọi hình thức để sử dụng hình ảnh, lời khuyên, khuyến nghị của người này nhằm xúc tiến thương mại hoặc khuyến khích người tiêu dùng mua, sử dụng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; Ngăn cản người tiêu dùng kiểm tra về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Yêu cầu người tiêu dùng phải mua thêm sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ như là điều kiện bắt buộc để giao kết hợp đồng trái với ý muốn của người tiêu dùng; Quy định điều khoản không được phép tại Điều 25 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 trong hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung; Thu thập, lưu trữ, sử dụng, chỉnh sửa, cập nhật, hủy bỏ thông tin của người tiêu dùng trái quy định của pháp luật.

Trách nhiệm của các tổ chức bán hàng đa cấp

Căn cứ quy định tại khoản 1 Điều 45 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 có hiệu lực ngày 01/7/2024 các tổ chức bán hàng đa cấp có trách nhiệm niêm yết công khai các tài liệu hoạt động tại trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh, trang thông tin điện tử, phần mềm ứng dụng (nếu có) của tổ chức bán hàng đa cấp; Thực hiện đúng quy tắc hoạt động, kế hoạch trả thưởng; Xuất hóa đơn theo từng giao dịch bán hàng.

Nhận lại hàng hóa và trả lại tiền theo yêu cầu của cá nhân tham gia bán hàng đa cấp hoặc người tiêu dùng nếu yêu cầu được thực hiện trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận hàng hóa và hàng hóa còn nguyên bao bì, tem, nhãn và còn thời hạn sử dụng.

Chịu trách nhiệm đối với hoạt động bán hàng đa cấp của cá nhân tham gia bán hàng đa cấp trong trường hợp hoạt động đó được thực hiện tại trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh hoặc tại các hội nghị, hội thảo, khóa đào tạo của tổ chức bán hàng đa cấp.

Như vậy có thể thấy, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 đã bổ sung những quy định cụ thể về hoạt động và trách nhiệm đối với các tổ chức bán hàng đa cấp, nhằm tăng cường trách nhiệm của các tổ chức hoạt động bán hàng đa cấp và đồng thời bảo đảm quyền lợi cho người tiêu dùng hoặc các cá nhân tham gia hoạt động bán hàng đa cấp.

 An Dương (T/h)