Hàng giả tràn lan: Ứng dụng công nghệ mới để phòng chống và ngăn chặn

Hàng giả tràn lan và nhiều thủ đoạn tinh vi

Tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử Việt Nam năm 2022 được dự báo có thể ở mức cao nhất từ trước tới nay nhờ kiểm soát tốt đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, cùng với sự tăng trưởng "nóng" đó, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng được bày bán tràn lan trên thị trường và các nền tảng giao dịch trực tuyến, các mạng xã hội xuyên biên giới đang ảnh hưởng trực tiếp tới người tiêu dùng, doanh nghiệp và sự lành mạnh của thị trường.

Thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, doanh thu thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam năm 2021 đạt 13,7 tỷ USD, tăng 16% so với năm 2020. Việt Nam thuộc nhóm 3 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thị phần bán lẻ trực tuyến cao nhất khu vực Đông Nam Á. Dự báo, tốc độ tăng trưởng của TMĐT Việt Nam năm 2022 có thể ở mức cao nhất từ trước tới nay nhờ kiểm soát tốt đại dịch COVID-19.

Bên cạnh sự phát triển vượt bậc của TMĐT tại Việt Nam thì tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng được bán tràn lan trên mạng internet, trên các nền tảng giao dịch trực tuyến đang là những tiêu cực của thị trường. 

Vấn nạn hàng giả, hàng nhái luôn là vấn đề gây nhức nhối trong xã hội và cộng đồng người tiêu dùng trong nhiều năm nay. Vấn nạn này không chỉ tác động tiêu cực đến đời sống, sức khỏe của người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của nhiều nhà sản xuất - doanh nghiệp chân chính, làm xấu đi môi trường đầu tư và kéo lùi sự phát triển kinh tế của đất nước. Điều đáng lo ngại là tình trạng trên diễn biến với hình thức ngày càng tinh vi, gây cản trở khó khăn cho các cơ quan chức năng điều tra.

Bà Nguyễn Thị Minh Huyền, Phó Cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết: "Thủ đoạn của các đối tượng vi phạm ngày càng phức tạp và tinh vi. Nhiều đối tượng không có kho hàng hay cửa hàng, phân tán hàng hóa nhiều nơi, khó xác định được kho hàng. Bên cạnh đó, các website và các trang mạng xã hội dễ dàng được tạo ra và đóng lại trong thời gian nhanh chóng nên rất khó kiểm soát".

Mặt khác, các nhà bán hàng trên sàn tìm mọi cách để lách qua các bộ lọc kỹ thuật của sàn, cố tình thay đổi tên sản phẩm khi đăng bán để tránh bị kiểm soát. Trong khi, các sàn hiện vẫn chưa đầu tư đúng mức cho nhân sự, bộ phận kỹ thuật để kiểm duyệt sản phẩm.

Nhận xét về thực trạng hàng giả, hàng nhái, theo ông Trần Đức Đông, Phó Chánh Văn phòng thường trực Ban chỉ đạo quốc gia phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban chỉ đạo 389), xu hướng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả dịch chuyển từ nhỏ lẻ, tự phát sang lợi dụng tư cách pháp nhân, thành lập công ty liên danh, liên kết trong và ngoài nước, hình thành đường dây, ổ nhóm để buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất và buôn bán hàng giả với phương thức, thủ đoạn tinh vi, mức độ vi phạm ngày càng nghiêm trọng hơn.

Bước đột phá về công nghệ chống hàng giả

Trước đó ông Lê Đức Anh – Giám đốc Trung tâm Tin học và Công nghệ số (Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương) cho biết, bên cạnh sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp phải ứng dụng công nghệ tiên tiến để tăng cường các biện pháp chống hàng giả, hàng nhái. 

Một thực trạng hiện nay, tất cả các sàn TMĐT khi đăng ký website TMĐT với Bộ Công Thương đều phải có chứng minh thư/căn cước công dân hoặc mã số thuế. Tuy nhiên, số lượng người bán lẻ trên các sàn TMĐT sử dụng chứng minh thư/căn cước công dân giả rất nhiều. Do đó việc ứng dụng dữ liệu dân cư và căn cước công dân (Bộ Công an) triển khai ứng dụng liên quan đến công nghệ để có thể định danh một chủ thể khi tham gia bán hàng trên sàn TMĐT. Từ đó, từng bước kiểm soát, ngăn chặn, xử lý kịp thời những đối tượng kinh doanh hàng giả, hàng nhái trên các sàn TMĐT.

Bên cạnh đó, Cục Thương Mại Điện tử và Kinh tế số cũng làm việc với Ngân hàng Nhà nước triển khai nền tảng liên quan đến hệ thống đảm bảo giao dịch với đối tác phối hợp các trung tâm thanh toán để giải quyết bài toán hạn chế tỷ lệ lừa đảo, giúp môi trường TMĐT tốt hơn.

Còn theo ông Nguyễn Ngọc Tâm, Trung tâm công nghệ chống giả Việt Nam, các nhà sản xuất phải tự cứu mình trước khi quá muộn, nên các doanh nghiệp có thể chống hàng giả bằng cách sử dụng con tem có mã QR giúp người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Thực tế, tại Việt Nam thời gian qua các doanh nghiệp đã ứng dụng tem chống hàng giả. Tuy vậy công nghệ làm giả ngày càng tinh vi nên đã có rất nhiều trường hợp sản phẩm giả mạo, nhái luôn cả tem chống giả. Trong bối cảnh đó, gần đây thị trường đã xuất hiện thêm nhiều giải pháp công nghệ mới như chống hàng giả bằng kỹ thuật số hoặc dùng trí tuệ nhân tạo, blockchain… để chống hàng giả. Nhưng tiên tiến hơn, doanh nghiệp có thể sử dụng giải pháp TrueData với việc sản phẩm gắn chip RFID sử dụng trường điện từ tự động không thể làm giả, nhà cung cấp được xác thực bằng công nghệ định danh cùng bảo hiểm mua hàng chính hãng.

Cũng về vấn đề này, ông Nguyễn Hữu Khánh, Giám đốc Công ty Bảo hiểm Bưu điện khu vực Nam sông Hồng, Tổng Công ty Cổ phần Bảo hiểm Bưu điện – PTI cho biết, các doanh nghiệp áp dụng công nghệ TrueData sẽ được nhận bảo hiểm cho hành vi tấn công, truy cập trái phép hay giả mạo của bên thứ 3, cùng với đó là bảo hiểm cho lỗi hệ thống, lỗi vận hành hoặc lỗi bảo mật của sản phẩm công nghệ, dịch vụ công nghệ.

Trong diễn biến liên quan tới việc chống hàng giả, ông Ngô Văn Nhơn - Chủ tịch Hội Chất lượng TP. Hồ Chí Minh cho rằng, để kiểm soát và góp phần giảm hàng giả các doanh nghiệp ngoài việc ứng dụng công nghệ thì các doanh nghiệp cũng cần đưa chuẩn ISO vào sản xuất hàng hóa.

Bởi lẽ chứng nhận ISO không chỉ là một tiêu chuẩn giúp quản lý các vấn đề môi trường sản xuất tốt hơn mà còn là lợi thế cạnh tranh có sức nặng cho doanh nghiệp - giúp doanh nghiệp vượt qua các rào cản kỹ thuật trong thương mại từ đó vượt lên đối thủ, nâng cao uy tín của mình.

An Dương (T/h)