Lý giải tình trạng khan nguồn cung xăng dầu: Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn lỗ ‘nặng’ sau 3 năm vận hành

Nghi Sơn hoạt động dưới 80% công suất

Thời gian gần đây, thị trường xăng dầu xuất hiện hiện tượng khan nguồn cung, một số cửa hàng xăng dầu đóng cửa, tạm ngưng hoạt động, bán hàng nhỏ giọt, trong đó một phần nguyên nhân được đưa ra là do không đủ nguồn cung xăng dầu.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải, về tổng thể, nguồn cung trong nước đến thời điểm hiện nay vẫn được đảm bảo. Bình thường các Nhà máy Nghi Sơn, Bình Sơn đã đáp ứng được khoảng 75% cho nhu cầu xăng dầu của thị trường trong nước, lượng xăng dầu cần nhập khẩu chỉ là 25%. Từ đầu tháng 01/2022, do Nhà máy Lọc hoá dầu Nghi Sơn phải cắt giảm công suất sản xuất nên có ảnh hưởng đến nguồn cung. Vì vậy, các doanh nghiệp đầu mối cần tăng nhập khẩu để bù vào lượng thiếu hụt nên thị trường có chút "trục trặc".

Vào cuối tháng 01/2022, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) lên tiếng trước thông tin Nhà máy lọc hoá dầu Nghi Sơn (NSRP) phải hủy nhập 2 tàu dầu thô từ Kuwait trong tháng 01/2022 và đối diện với nguy cơ dừng hoạt động vào ngày 13/02/2022 do khó khăn nghiêm trọng về tài chính, bắt nguồn từ việc PVN chưa phê duyệt gia hạn thỏa thuận (RPA) và thanh toán sớm (EP) hợp đồng bao tiêu sản phẩm lọc dầu Nghi Sơn và các phụ lục (FPOA).

PVN cho rằng, thực chất theo Điều lệ Công ty, Ban điều hành NSRP phải chịu trách nhiệm về hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, bao gồm công tác nhập dầu thô và công suất vận hành Nhà máy… Việc NSRP tự ý hủy nhập 2 chuyến tàu dầu thô dẫn đến nguy cơ dừng hoạt động Nhà máy hoàn toàn thuộc phạm vi trách nhiệm của Ban điều hành NSRP, không liên quan tới việc phê duyệt gia hạn RPA và EP. Các vấn đề về RPA và EP là các nội dung nằm trong phương án tái cấu trúc tổng thể NSRP và đang trong quá trình đàm phán.

Được biết, hiện Nghi Sơn chỉ hoạt động dưới 80% công suất trong khi cung ứng khoảng 35% thị phần xăng dầu.

Lỗ hơn 61.200 tỷ đồng sau 3 năm vận hành

Hiện, vấn đề của Nghi Sơn ở chỗ: Theo thỏa thuận giữa Chính phủ - do PVN thay mặt ký với liên doanh nhà đầu tư, PVN sẽ là đơn vị bao tiêu sản phẩm của Nghi Sơn, với giá bán buôn tại cổng nhà máy bằng với giá xăng dầu nhập khẩu mà cộng thêm thuế nhập khẩu 7% với các sản phẩm xăng dầu, 3% đối với các sản phẩm hóa dầu (polypropylen, benzen...). Trong 10 năm (đến 2028), nếu Việt Nam giảm thuế nhập khẩu xuống thấp hơn mức ưu đãi kể trên, PVN sẽ có trách nhiệm bù cho Lọc dầu Nghi Sơn số tiền chênh lệch này.

Trên thực tế, theo Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), với xăng từ năm 2023 thuế nhập khẩu đã xuống 5% và từ năm 2024 là 0%. Diesel và mazut là 0% từ năm 2016.

Còn theo Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc (VKFTA), thuế nhập khẩu diesel từ 2016 là 5% và từ năm 2018 là 0%, riêng mazut từ năm 2016 thuế nhập khẩu đã là 0%. Với thoả thuận Việt Nam phải giữ thuế nhập khẩu các mặt hàng xăng dầu ở mức không thấp hơn 7% cho đến hết năm 2028, PVN sẽ phải bù lỗ hàng tỷ USD cho Nghi Sơn. Kết quả là, sau 3 năm vận hành thương mại (2018-2019-2020), Nghi Sơn lỗ hơn 61.200 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu (50.000 tỷ) hơn 11.000 tỷ đồng. Doanh thu năm 2019 đạt 86.675 tỷ thì năm 2020 chỉ còn 74.848 tỷ đồng. 

Trong thông báo phát đi ngày 26/1/2022, PVN nêu ra hàng loạt lý do vì sao nhà máy lọc dầu Nghi Sơn chưa đem lại hiệu quả kinh tế như mong đợi. Trước đó, nhà máy lọc dầu Nghi Sơn từng được kỳ vọng sẽ làm thay đổi bộ mặt kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, những gì đang xảy ra hiện nay cho thấy một thực tế “phũ phàng” khác. 

Theo lý giải của PVN, do dự án nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn được đưa vào vận hành thương mại trong bối cảnh toàn thế giới có xu thế dịch chuyển nguồn năng lượng mạnh mẽ. Điển hình như xu hướng chuyển dịch từ điện than sang năng lượng tái tạo, thay thế động cơ đốt trong bằng động cơ điện nên nhu cầu xăng dầu giảm. Ngoài ra, thị trường biến động bất lợi, biên lợi nhuận chế biến của ngành lọc dầu giảm mạnh. Đồng thời, tác động của dịch bệnh Covid-19 đã làm ảnh hưởng lớn tới hiệu quả sản xuất kinh doanh của dự án lọc hóa dầu Nghi Sơn thời gian qua.

Hơn nữa, do PVN chỉ nắm hơn 25% cổ phần nên công tác quản trị của NSRP do phía nước ngoài điều hành còn nhiều bất cập cũng đã góp phần vào các khó khăn về tài chính hiện nay của NSRP. Do đó, việc tái cấu trúc tổng thể NSRP là nhu cầu cần thiết và cấp bách.

Ngày 28/1/2022, PVN cho biết đã đạt thoả thuận với các bên và thống nhất hỗ trợ nguồn lực tài chính ngắn hạn thông qua gia hạn cơ chế RPA và thanh toán sớm (Early Payment) hợp đồng FPOA để giúp NSRP cải thiện dòng tiền, phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh trong thời gian hoàn thiện phương án tái cấu trúc. Cũng theo thông tin từ Bộ Công Thương, Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn đã có kế hoạch sẽ chạy đủ 100% công suất từ 15/3/2022.

Thanh Tùng