Chuyên gia cảnh báo hàng triệu người tổn thương gan vì thực phẩm chức năng

Thói quen lạm dụng các loại thực phẩm chức năng và viên uống bổ sung khiến hàng triệu người Mỹ bị tổn thương gan. Trường hợp điển hình, do có cảm giác buồn nôn và chán ăn hồi giữa tháng 3, Robert Grafton cho rằng mình chỉ bị cảm nhẹ. Tuy nhiên, tình trạng ngứa ngoài da và nước tiểu sẫm màu sau đó khiến ông nhận ra đây có thể là dấu hiệu của suy gan.

Là một cựu kỹ thuật viên X-quang có vợ là y tá, Grafton nghi ngờ nguyên nhân đến từ chính các loại thảo dược và thực phẩm chức năng mà ông đang dùng để tăng cường sức khỏe.

"Khi các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn, tôi đến gặp bác sĩ", Grafton kể. Xét nghiệm cho thấy các chỉ số men gan và bilirubin đều cao bất thường, dấu hiệu rõ ràng của suy gan. Ông được chẩn đoán mắc chứng tổn thương gan do thuốc, một loại viêm gan độc mà thủ phạm chính là thực phẩm bổ sung.

Trường hợp của Grafton không cá biệt. Theo nghiên cứu đăng trên tạp chí Liver Transplantation, số ca suy gan do sử dụng viên uống bổ sung và thực phẩm chức năng khiến bệnh nhân Mỹ phải chờ ghép tạng đã tăng gấp 8 lần trong vòng 25 năm.

Một đánh giá khác trên Hepatology cho thấy khoảng 20% trường hợp ngộ độc gan xuất phát từ các sản phẩm thảo dược hoặc chế độ ăn kiêng, phản ánh mức độ phổ biến và nguy cơ gia tăng của các loại thực phẩm này.

Cần tránh lạm dụng thực phẩm chức năng vì có nguy cơ gây hại gan nghiêm trọng. Ảnh minh họa

Grafton cho biết ông bắt đầu sử dụng nhiều loại thực phẩm chức năng như cỏ cà ri (fenugreek), DHEA, nhân sâm Ấn Độ (ashwagandha) và nghệ để duy trì sức khỏe khi bước vào tuổi 50. Sự cố xảy ra sau khi ông bổ sung một loại nghệ dạng lỏng được quảng cáo là hỗ trợ gan. Tuy nhiên, sản phẩm này chứa liều curcumin cô đặc kết hợp với chiết xuất hạt tiêu đen, một chất làm tăng hấp thu gấp 20 lần và gây quá tải cho gan.

Grafton may mắn hồi phục mà không để lại di chứng. Tuy nhiên, ông khẳng định: "Từ giờ, tôi không đụng đến bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào nữa".

Tiến sĩ Dina Halegoua-De Marzio, bác sĩ chuyên khoa gan tại Jefferson Health, cho biết các chất tự nhiên như nghệ, khi dùng ở liều cao, có thể khiến gan bị tổn thương nghiêm trọng. Chỉ vì là thành phần tự nhiên không có nghĩa là an toàn".

Thực phẩm bổ sung hiện diện ở mọi dạng từ viên uống, bột pha cho đến kẹo dẻo. Nhưng khác với thuốc kê đơn, chúng không bị kiểm soát trước khi ra thị trường. Theo luật hiện hành ở Mỹ, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) chỉ có quyền can thiệp sau khi sản phẩm đã gây ra hậu quả.

Tiến sĩ Robert Fontana, Đại học Michigan nhận định, nhiều người dùng thực phẩm chức năng vì tin rằng chúng an toàn và "tự nhiên", trong khi thực tế rủi ro có thể rất cao. Một số người có yếu tố di truyền khiến họ dễ bị tổn thương gan hơn người bình thường, ngay cả khi dùng liều lượng giống nhau.

Một nghiên cứu gần đây trên JAMA Network Open chỉ ra rằng khoảng 15,6 triệu người Mỹ đang sử dụng các sản phẩm chứa những loại thảo dược từng được ghi nhận là có liên quan đến tổn thương gan, như nghệ, trà xanh, ashwagandha, Garcinia cambogia và rễ cây rắn đen. Phần lớn trong số đó là do tự ý sử dụng, không thông qua tư vấn y tế.

Andrea Wong, Phó Chủ tịch Hội đồng Dinh dưỡng có Trách nhiệm lưu ý: "Mọi thứ đều có thể trở thành độc tố nếu dùng quá liều". Bà khuyến cáo người tiêu dùng nên thông báo với bác sĩ về bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào họ đang dùng, do nguy cơ tương tác với thuốc hoặc gây hại cho những người có bệnh nền.

Dù thực phẩm chức năng có thể hữu ích trong một số trường hợp, như bổ sung sắt cho người ăn chay, các chuyên gia đồng thuận rằng không nên dùng đại trà, và việc sử dụng cần dựa trên cơ sở khoa học, có chỉ định rõ ràng.

Bộ Y tế Việt Nam cũng cho rằng, thực phẩm chức năng chính là một loại thực phẩm được dùng với mục đích hỗ trợ chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể. Những sản phẩm này giúp bổ sung dinh dưỡng, hỗ trợ tăng sức đề kháng cho người dùng và làm giảm nguy cơ mắc phải nhiều bệnh lý khác nhau.

Tuy nhiên dù tất cả các sản phẩm thực phẩm chức năng đều được công bố trên nhãn là thực phẩm, không phải là thuốc và không thể thay thế thuốc chữa bệnh. Đặc biệt, trên thị trường hiện nay, có rất nhiều thương hiệu thực phẩm chức năng. Bên cạnh những sản phẩm chính hãng, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng với những thành phần được Bộ Y tế cấp phép an toàn thì những sản phẩm giả cũng được bày bán tràn lan. Mẫu mã bao bì của những sản phẩm này rất khó để phân biệt với sản phẩm thật, do vậy, việc mua nhầm rất dễ xảy ra.

Nếu mua nhầm phải những sản phẩm này chúng có thể chứa những chất cấm, không ghi trên bao bì. Đây là những chất không được Bộ Y tế cấp phép, gây độc tố cho gan sau một thời gian sử dụng. Thực tế, kể cả khi dùng loại thực phẩm chức năng thật được cấp phép thì các chuyên gia cũng chỉ ra rằng việc sử dụng không đúng cách, dùng quá liều, lạm dụng thực phẩm chức năng, sử dụng thực phẩm chức năng trong thời gian dài cũng gây những tác động tiêu cực cho gan.

Do đó, theo Bệnh viện Medlatec, không nhất thiết phải sử dụng thực phẩm chức năng khi khỏe mạnh, hãy cân nhắc thật kỹ trước khi dùng. Bởi lẽ, những sản phẩm này ít nhiều cũng sẽ ảnh hưởng đến cơ thể. Đặc biệt, bệnh nhân có bệnh lý về tim mạch, béo phì hoặc bị đái tháo đường thì cần phải lưu ý vì thực phẩm chức năng có thể có tác động không tốt đối với tình trạng hiện tại, nếu sử dụng thì cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Tránh lạm dụng hoặc sử dụng thực phẩm chức năng liên tục trong thời gian dài một cách không cần thiết. Thay vào đó, hãy ưu tiên thay đổi thói quen sống và xây dựng chế độ ăn uống khoa học để đảm bảo cơ thể được cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết từ nguồn tự nhiên. Việc sử dụng thực phẩm chức năng lâu dài, đặc biệt cho các tình trạng sức khỏe cụ thể hoặc theo chỉ định điều trị, cần có sự tư vấn và theo dõi của bác sĩ.

Một số loại thực phẩm chức năng được kê đơn nhằm ngăn ngừa sự tái phát của các tế bào ung thư hoặc để điều trị bệnh lý thì nên sử dụng theo đúng liệu trình và hướng dẫn của bác sĩ. Nên tìm mua thực phẩm chức năng có nguồn gốc sản xuất rõ ràng, thương hiệu uy tín với bảng thành phần cụ thể để bảo đảm an toàn cho sức khỏe của chính mình.

An Dương (T/h)