Từ 2026, không giảm phát thải sẽ phải nộp thuế carbon khi xuất khẩu vào EU

Ngày 4/6 tại TP.HCM, Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất lượng cao (HVNCLC) phối hợp Trung tâm BSA và các đơn vị liên quan tổ chức hội thảo “Giải pháp xanh cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu – cơ hội và hành động”.

Phát biểu tại hội thảo, bà Vũ Kim Hạnh – Chủ tịch Hội DN HVNCLC, Giám đốc Trung tâm BSA cho biết: “Tại hội chợ ThaiFex 2024, 8 trên 10 xu hướng thực phẩm – đồ uống nổi bật đều xoay quanh chủ đề sức khỏe. Không chỉ là sức khỏe con người, như chuyển dịch từ đạm động vật sang thực vật mà còn là sức khỏe hành tinh, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng".

Bà nhấn mạnh, hiện nay, mỗi khi doanh nghiệp giới thiệu sản phẩm ra thị trường quốc tế, câu hỏi đầu tiên là: Sản phẩm đạt tiêu chuẩn gì? Nếu không có chứng nhận cụ thể, sản phẩm lập tức bị loại. Thị trường EU nổi tiếng nghiêm ngặt với các yêu cầu về tiêu chuẩn xanh và điều này sẽ càng khắt khe hơn khi CBAM chính thức áp dụng. “Chính vì vậy, Hội và Trung tâm BSA quyết định tái khởi động chương trình chuyển đổi xanh nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các đơn vị nhỏ và vừa hiểu rõ tầm quan trọng của tiêu chuẩn xanh, từ đó hành động cụ thể để thích nghi.” – bà Kim Hạnh nói.

Bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao.

Ông Phạm Đăng An – Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, từ 2009, Vũ Phong Solar đã triển khai các dự án năng lượng mặt trời và mô hình Zero Capex Solar, giúp doanh nghiệp vừa giảm phát thải, vừa tối ưu chi phí.

Theo ông An, hiện nay phát thải khí nhà kính được chia làm 3 phạm vi. Cụ thể, phạm vi phát thải 1 (thát thải trực tiếp) từ việc đốt nhiên liệu cho thiết bị cố định, chẳng hạn như máy phát điện. Đốt nhiên liệu cho thiết bị di động, đó là các phương tiện vận chuyển nội bộ. Phương tiên giao thông bộ như xe đưa đón CBNV, xe tải, container… và rò rỉ khí nhà kính từ các thiết bị như máy điều hòa, thiết bị làm lạnh…  

Phạm vi phát thải 2 (từ năng lượng mua vào) bao gồm: Tiêu thụ điện năng ít; Tiêu thụ năng lượng khác (hơi, nhiệt, lạnh, khí nén). Phạm vi phát thải 3 (tất cả các phát thải gián tiếp trong chuỗi cung ứng) là dịch vụ vận tải bên thứ ba; Sản phẩm dịch vụ mua ngoài, các phương tiện, thiết bị mua ngoài; Tái chế cho thuê, nhượng quyền thượng hiệu…

“CBAM không chỉ áp dụng cho nhà máy sản xuất mà toàn bộ chuỗi giá trị – từ nguyên liệu đầu vào, sản xuất, vận chuyển đến phân phối – đều phải được tính toán phát thải. Không giảm được phát thải thì phải nộp thuế carbon khi xuất sang châu Âu.” – ông An nhấn mạnh.

Ông cũng cho biết thêm, các tập đoàn toàn cầu như Google, Microsoft, Apple, Tetra Pak… đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 ở cả phạm vi 1 và 2 từ năm 2030. Unilever, Nestle, H&M, PepsiCo cam kết giảm ít nhất 50% lượng phát thải trong chuỗi hoạt động.

Tuy nhiên, với nhiều doanh nghiệp Việt Nam, việc đầu tư cho giảm phát thải là bài toán không dễ. Ông Trần Thanh Tâm – Phó phòng Khoa học công nghệ và Quan hệ đối ngoại, ĐH Tài nguyên và Môi trường TP.HCM cho rằng: “Áp lực tài chính rất lớn nhưng đây không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc. Một doanh nghiệp xuất khẩu đồ gỗ đã bị đối tác châu Âu yêu cầu báo cáo CBAM, nếu không có thì không thể xuất khẩu".

Các diễn giả trao đổi tại tọa đàm “Cơ hội và hành động xanh cho doanh nghiệp”.

Đồng quan điểm, ông Võ Minh Quân, Ban Dự án HVNCLC – Chuẩn Hội nhập cho biết, theo khảo sát năm 2024, có đến 80% doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có chiến lược ESG rõ ràng, vẫn xem đây là "chi phí" thay vì "đầu tư". Do đó, họ lúng túng trước các yêu cầu mới như CBAM, nhãn sinh thái, chứng nhận carbon, luật môi trường...

Doanh nghiệp cũng thiếu nhân sự chuyên trách về ESG, môi trường, thiếu hệ thống dữ liệu đo lường phát thải, năng lượng, nước… và gần như chưa có hoạt động đào tạo nội bộ phù hợp.

Nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua những khó khăn trên, ông Nguyễn Tấn Kiến Phước – Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ Ứng dụng Hỗ trợ Doanh nghiệp đã công bố chương trình “Kích hoạt chuyển đổi xanh”, bắt đầu từ 2025. Chương trình hướng đến doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ, giúp nâng cao nhận thức về tiêu chuẩn xanh, hướng dẫn đo lường phát thải, áp dụng ISO, xây dựng báo cáo ESG minh bạch.

“Chuyển đổi xanh không phải là vài hoạt động rải rác, mà là tái cấu trúc cách doanh nghiệp vận hành. Đào tạo là bước đầu tiên để doanh nghiệp hiểu đúng – làm chuẩn – thay đổi thật.” – ông Phước khẳng định.

Kim Thoa