Từ vụ thuốc giả, bác sĩ chỉ ra những nguyên tắc khi đi mua thuốc để tránh 'tiền mất tật mang'

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa: "Thuốc giả là sản phẩm được gắn nhãn hiệu sai một cách gian dối và có chủ đích về đặc tính hoặc nguồn gốc. Thuốc giả có thể bao gồm sản phẩm đúng hoặc sai hoạt chất, không có hoạt chất hoặc không đủ hàm lượng hoạt chất hoặc với bao bì giả".

Từ định nghĩa trên, thuốc giả có thể chia thành 6 loại có liên quan đến hình thức và mức độ giả mạo: Sản phẩm không có hoạt chất chữa bệnh; Sản phẩm có hàm lượng hoạt chất chữa bệnh không đúng; Sản phẩm có hoạt chất sai; Sản phẩm có lượng hoạt chất chữa bệnh đúng nhưng có bao bì giả nhái lại sản phẩm nguyên bản (mạo danh nhà sản xuất/nước sản xuất, xuất xứ thuốc thật bị làm giả); Sản phẩm có nồng độ hoạt chất không tinh khiết; Sản phẩm nhiễm bẩn chứa độc chất đến mức nguy hiểm.

Như vậy, thuốc giả là một dược phẩm được sản xuất và bán với ý định lường gạt về nguồn gốc, tính xác thực hoặc hiệu quả của nó. Thuốc giả có thể chứa thành phần hoạt chất không thích hợp, hoặc không có gì hết, có thể được tiêu thụ không đúng cách trong cơ thể (ví dụ như sự hấp thụ của cơ thể), có thể chứa các thành phần không có trên nhãn (có thể hoặc không có hại), hoặc có thể được cung cấp với việc đóng gói và dán nhãn không chính xác hoặc giả mạo.

Khi đi mua thuốc người tiêu dùng cần biết sản phẩm phải có giấy phép rõ ràng, có tem chống hàng giả...Ảnh minh họa

Thuốc giả có liên quan đến gian lận dược phẩm. Các nhà sản xuất thuốc và các nhà phân phối đang ngày càng đầu tư vào các biện pháp đối phó, như công nghệ truy xuất và xác thực nguồn gốc, nhằm giảm thiểu tác động của thuốc giả. 

Liên quan tới hành vi sản xuất thuốc giả, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng – Trưởng bộ phận điều trị oxy cao áp của Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga (Bộ Quốc phòng) cho biết, làm giả thuốc là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, tiềm ẩn nhiều hiểm họa cho sức khỏe cộng đồng. Việc phân biệt thuốc giả – thuốc thật, bác sĩ Hoàng cho rằng rất khó vì công nghệ làm giả rất tinh vi, thậm chí ngay cả bác sĩ đôi khi cũng không thể nhận ra bằng mắt thường. Để giảm rủi ro khi mua thuốc, người dân nên thực hiện nguyên tắc "2 có, 3 không", cụ thể như sau:

Có: Mua thuốc tại nhà thuốc lớn, có giấy phép rõ ràng và dược sĩ tư vấn. Mua thuốc có tem chống giả, mã QR hoặc mã vạch rõ ràng. Có thể dùng ứng dụng điện thoại để quét mã – nếu không hiện thông tin từ nhà sản xuất, nên nghi ngờ.

Không mua thuốc qua mạng, hội nhóm, livestream, hoặc quảng cáo với giá rẻ bất thường. Không mua thuốc với bao bì có dấu hiệu bị dán đè, bong tróc, chữ in lệch hoặc nhòe. Không chọn sản phẩm bị in mờ, tẩy xóa, hoặc không trùng khớp giữa hộp và vỉ thuốc. Người mua nên kiểm tra hạn sử dụng, số lô thuốc trên sản phẩm.

Nếu người bệnh vô tình sử dụng loại thuốc nằm trong danh sách cảnh báo, điều quan trọng nhất là giữ bình tĩnh và hành động kịp thời. Đầu tiên, hãy ngừng ngay việc sử dụng thuốc. Dù chỉ uống một liều hay nhiều liều, việc tiếp tục sử dụng có thể khiến tình trạng sức khỏe xấu đi. Cần nhanh chóng liên hệ với bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra và tư vấn. Việc khai báo cụ thể loại thuốc đã dùng, liều lượng và thời gian sử dụng sẽ hỗ trợ quá trình xử lý và theo dõi.

Cần theo dõi sát các biểu hiện bất thường như đau đầu, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa, dị ứng... và ghi lại diễn biến triệu chứng để cung cấp cho nhân viên y tế. Nếu còn bao bì thuốc, đừng vứt bỏ. Đây là bằng chứng quan trọng giúp xác định nguồn gốc và thành phần thuốc giả. Cuối cùng, báo cáo với cơ quan chức năng như Sở Y tế, Cục Quản lý Dược hoặc công an địa phương.

Theo Luật Dược 2016, thuốc giả là những sản phẩm không có hoạt chất, sai hoạt chất, sai liều lượng, hoặc giả mạo nhà sản xuất. Quan trọng, cần phân biệt thuốc giả với thuốc kém chất lượng – loại thuốc được cấp phép nhưng không đạt chuẩn do lỗi kỹ thuật, không mang yếu tố lừa đảo.

Theo quy định tại Luật Dược 2016, cấm tuyệt đối kinh doanh thuốc giả, thuốc không có giấy phép, thuốc chưa đăng ký lưu hành, hoặc bán thuốc kê đơn không có đơn.

Điều 194 Bộ luật Hình sự cũng quy định các mức hình phạt cao nhất với tội sản xuất, buôn bán thuốc giả: Cá nhân: Từ 2 năm tù đến tử hình. Pháp nhân: Phạt tiền từ 1–20 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn. Chế tài hành chính, phạt tiền đến 140 triệu đồng cho các hành vi chưa đến mức truy cứu hình sự.

Vân Thảo (T/h)