Cần có quy định dán nhãn dinh dưỡng mặt trước và áp thuế tiêu thụ đặc biệt đồ uống có đường

BS Trương Tuyết Mai, Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết, tại Việt Nam tỉ lệ sử dụng đồ uống có đường tăng nhanh trong 10 năm qua. Ước tính trung bình một người dân Việt tiêu thụ 1 lít đồ uống có đường mỗi tuần. Đây là con số rất cao.

Trong khi đó, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo rằng việc tiêu thụ đường tự do hoặc bất kỳ loại đường nào được thêm vào thực phẩm hoặc đồ uống, nên được giới hạn ở mức dưới 10% tổng năng lượng, lý tưởng là dưới 5%. Ước tính khoảng 25g mỗi ngày cho một người trưởng thành trung bình.

Theo WHO, một phần 330ml đồ uống có đường thường chứa khoảng 35g đường, tương đương cung cấp khoảng 140 kcal năng lượng và rất ít giá trị dinh dưỡng khác. Trong đó, đồ uống có đường được định nghĩa là "tất cả các loại đồ uống có chứa đường tự do bao gồm nước ngọt có ga hoặc không có ga, nước ép hoa quả dạng lỏng, cô đặc và bột, nước hương vị, nước tăng lực và thể thao, trà đóng hộp, cà phê uống sẵn và sữa có thêm đường.

Việc tiêu thụ quá nhiều đồ uống có đường sẽ dẫn đến nguy cơ thừa cân béo phì, mắc đái tháo đường type 2, rối loạn chuyển hóa, tim mạch, ảnh hưởng đến bệnh lý thận, tăng nguy cơ tai biến mạch máu não, gây sâu răng, gút…

 Người Việt tiêu thụ đồ uống có đường rất lớn. Ảnh minh họa

Nghiên cứu tổng quan hệ thống và phân tích tổng hợp từ 17 nghiên cứu cho thấy tiêu thụ đồ uống có đường cao tăng nguy cơ đái tháo đường type 2 lên 1,51 lần. Trong đó, nghiên cứu phân tích dữ liệu từ 3 nghiên cứu thuần tập ở Mỹ với khoảng 200.000 người tham gia trong khoảng 20 năm cho thấy, tăng tiêu thụ đồ uống có đường >177ml/ngày trong 4 năm có liên quan đến nguy cơ mắc đái tháo đường cao hơn 16% trong 4 năm tiếp theo. Trong khi đó, thay thế 355ml đồ uống có đường hàng ngày bằng đồ uống khác giảm nguy cơ đái tháo đường 2-10%.

"Bên cạnh đó, đồ uống có đường có thể liên quan đến 9,3% tỉ lệ mắc bệnh tim mạch được chẩn đoán. Nghiên cứu ở Mỹ trên 106.000 giáo viên cho thấy tiêu thụ ≥355ml đồ uống có đường/ngày có liên quan đến bệnh tim mạch, tái thông mạch và đột quỵ", BS Nguyệt dẫn chứng.

Chia sẻ về chính sách trong kiểm soát đồ uống có đường và khuyến nghị, TS Hoàng Thị Mỹ Hạnh, Viện Chiến lược và chính sách y tế (Bộ Y tế), cho hay, hiện Việt Nam còn chưa có những chính sách tác động đến việc giảm tiêu thụ đồ uống có đường.

Bà Hạnh kiến nghị cần tập trung nhóm chính sách để giảm tiêu thụ đồ uống có đường. Cụ thể, đồ uống có đường cần áp dụng thêm thuế tiêu thụ đặc biệt. Đồng thời cần truyền thông nâng cao hiểu biết của người dân, giáo dục dinh dưỡng bà mẹ và học sinh. Kiểm soát quảng cáo, tiếp thị đến trẻ em (kênh truyền thống và mạng). Giảm tính sẵn có của các sản phẩm không lành mạnh trong trường học, đặc biệt tại thành phố lớn như không bán tại các quầy nước tự động. Có nhãn dinh dưỡng mặt trước sản phẩm.

BS Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của WHO tại Việt Nam cho hay, theo thống kê của WHO hiện nay đã có trên 110 quốc gia áp dụng thuế đối với nước ngọt. Trong đó có bằng chứng cho thấy việc tăng thuế để giá tăng 20%, sẽ làm giảm khoảng 20% tiêu thụ nước ngọt. Tuy nhiên với điều kiện thuế tăng được chuyển hết vào giá.

Ông Lâm dẫn chứng ở Mexico, 2 năm sau khi áp dụng thuế trên đồ uống có đường, các hộ gia đình có ít nguồn lực nhất đã giảm 11,7% mua đồ uống có đường, so với 7,6% ở dân số chung. Hay ở Nam Phi, với mức thuế khoảng 12%, đã dẫn tới giảm tiêu thụ sản phẩm khoảng 15%.

"Việt Nam nên xem xét áp dụng thuế đồ uống có đường ở mức 20% giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO để giảm nguy cơ sức khỏe cho thế hệ tương lai. Đồng thời nên cân nhắc đánh thuế theo hàm lượng hoặc ngưỡng đường để khuyến khích sản phẩm giảm đường. 

Bên cạnh đó, nên tạo môi trường thuận lợi để giảm tiêu thụ đồ uống có đường. Quy định dán nhãn mặt trước thể hiện hàm lượng đường. Nâng cao nhận thức về các lựa chọn đồ uống lành mạnh…", ông Lâm khuyến nghị.

Liên quan tới giải pháp tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đồ uống có đường, hiện nay Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý với dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Về đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ Tài chính cho biết: Luật thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành quy định 10 nhóm hàng hóa và 6 nhóm dịch vụ chịu thuế. Để mở rộng cơ sở thuế, đồng bộ với pháp luật chuyên ngành có liên quan và luật hóa các quy định đang thực hiện ổn định tại các văn bản dưới Luật (Nghị định, Thông tư), Bộ Tài chính đề xuất.

Theo đó dự thảo bổ sung nước giải khát theo tiêu chuẩn quốc gia có hàm lượng đường trên 5g/100ml, vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc UNICEF và Bộ Y tế về thực tế bệnh tật liên quan đến nước giải khát có đường tại Việt Nam, kịp thời ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng thừa cân, béo phì đáng báo động ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhằm dự phòng giảm thiểu rủi ro bệnh tật và gánh nặng y tế đối với bệnh không lây nhiễm, nâng cao nhận thức và hạn chế tiêu thụ nước giải khát có đường, mang lại lợi ích về sức khỏe cộng đồng, đặc biệt đối với giới trẻ, thế hệ tương lai của quốc gia, phù hợp với thông lệ quốc tế.

An Dương (T/h)