Định danh người bán qua VNeID góp phần ngăn chặn hàng giả, gian lận thương mại

Theo số liệu báo cáo từ Bộ Công Thương và các tổ chức nghiên cứu, trong 9 tháng năm 2025, tổng doanh thu trên 4 sàn thương mại điện tử lớn tại Việt Nam đạt 305,9 nghìn tỷ đồng, tăng trưởng ấn tượng 34,35% so với cùng kỳ năm trước. Dự báo cả năm 2025, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam có thể vượt mốc 30 tỷ USD, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước. Đà phát triển của thị trường thương mại điện tử được thúc đẩy bởi sự gia tăng mạnh mẽ của người dùng internet (hơn 80 triệu người), tỷ lệ sử dụng smartphone cao và các chiến dịch khuyến mãi lớn từ các nền tảng.

Tuy nhiên, bên cạnh những con số ấn tượng đã nêu, thị trường này vẫn còn tồn tại không ít vấn đề bất cập, nổi cộm nhất là tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng gian lận thương mại, hàng kém chất lượng và xâm phạm quyền sở hữu. Lợi dụng sự ẩn danh trên không gian mạng, các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi để lừa dối người tiêu dùng. Hàng loạt sản phẩm của các thương hiệu nổi tiếng hay các sản phẩm thực phẩm chức năng, mỹ phẩm không rõ nguồn gốc được chào bán tràn lan trên mạng xã hội…

Thực tế cho thấy, tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trên nền tảng trực tuyến tăng nhanh và ngày càng khó kiểm soát. Một thống kê của Hiệp hội chống hàng giả và bảo vệ quyền quyền sở hữu trí tuệ của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cho thấy, trong giai đoạn 2021-2024, mỗi năm có hàng chục nghìn yêu cầu gỡ bỏ link vi phạm được gửi tới các nền tảng thương mại điện tử. Trong đó, năm 2023 ghi nhận mức tăng cao với hơn 122.000 yêu cầu gỡ bỏ link, cao gấp gần ba lần so với hai năm trước đó (năm 2021 là 44,558 yêu cầu gỡ link, năm 2022 là 44,155). Đáng nói, việc phát hiện, báo cáo và xử lý vi phạm hiện chủ yếu do doanh nghiệp tự thực hiện, tạo ra khoảng trống lớn trong hệ thống bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trực tuyến.

Bước sang năm 2025, tình hình vi phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn phức tạp và leo thang, đặc biệt trên không gian số, với hàng ngàn vụ việc bị phát hiện chỉ trong nửa đầu năm, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng. 

Định danh người bán hàng trên thương mại điện tử là biện pháp hữu hiệu chống hàng giả, gian lận thương mại. Ảnh minh họa

Về hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc trong năm 2025, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã xử lý hơn 23 nghìn vụ vi phạm trên môi trường thương mại điện tử; thu nộp ngân sách Nhà nước gần 372 tỷ đồng với tổng trị giá hàng hóa vi phạm gần 290 tỷ đồng. Một số mặt hàng vi phạm điển hình như thực phẩm đông lạnh, bánh kẹo, rượu bia, thuốc lá, mỹ phẩm, quần áo, giày dép, vật tư nông nghiệp, hàng điện tử và phụ kiện. 

Các hành vi vi phạm này không chỉ gây thiệt hại kinh tế trực tiếp cho người tiêu dùng và doanh nghiệp làm ăn chân chính, ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng, mà còn làm suy giảm uy tín của các nền tảng thương mại điện tử, nguy cơ cản trở đà tăng trưởng của thị trường này.

Trước hiện trạng đã nêu, Luật Thương mại điện tử được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 10 mang đến nhiều kỳ vọng trong việc tạo hành lang pháp lý, giúp minh bạch thông tin, ngăn chặn rủi ro và thúc đẩy thị trường. Đặc biệt là quy định định danh người bán trên sàn thương mại điện tử.

Việc định danh người bán qua VNeID theo quy định của Luật không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà là cam kết trong việc bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao niềm tin vào giao dịch trực tuyến. Đây cũng là giải pháp quan trọng góp phần xây dựng môi trường thương mại điện tử minh bạch, an toàn và bền vững tại Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Đăng Sinh - Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam, trước đây hoạt động thương mại điện tử được điều chỉnh bằng Nghị định 85/2021/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 52/2013/NĐ-CP, nhưng Nghị định này không theo kịp sự phát triển của thương mại điện tử và chưa có giải pháp quản lý hiệu quả, do đó các đối tượng gian lận thương mại tận dụng.

Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam cho rằng, Luật Thương mại điện tử mới là bước tiến quan trọng. Quy định bắt buộc người bán và người livestream phải định danh qua VNeID cho phép cơ quan quản lý dễ dàng truy vết nguồn gốc người bán khi có vi phạm. Đây là công cụ mạnh mẽ để xử lý các đối tượng bán hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Đồng thời với quy định này, những cá nhân hoặc tổ chức có ý định kinh doanh hàng giả, kém chất lượng hoặc vi phạm pháp luật sẽ đối diện với rào cản lớn là không thể che giấu danh tính thật. Người livestream cũng không thể đổ lỗi cho người bán hoặc nền tảng về tính pháp lý của sản phẩm cũng như người bán mà phải tự kiểm tra đầy đủ giấy tờ chứng minh về chất lượng sản phẩm, hàng hóa trước khi livestream bán hàng.

Đồng quan điểm, một số ý kiến cũng bày tỏ, định danh người bán qua VNeID, siết chặt “chợ mạng” không phải để làm khó, mà là để bảo vệ niềm tin số, bảo vệ người tiêu dùng và giúp thương mại điện tử phát triển bền vững, an toàn.

Khi mọi giao dịch thương mại được ghi lại minh bạch sẽ tạo sự an tâm hơn cho cả người mua lẫn người bán. Từ đó khuyến khích mua sắm online nhiều hơn, đẩy mạnh chuyển đổi số, giao dịch không tiền mặt, thúc đẩy phát triển thương mại điện tử, mang lại những lợi ích to lớn về kinh tế. Hơn nữa, khi việc định danh này được thực thi sẽ là những mấu chốt tạo ra môi trường mạng văn minh, là một trong những yếu tố quan trọng tạo đà cho sự phát triển của đất nước.

Liên quan tới giải pháp, Cục trưởng Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh cho biết, sẽ tiếp tục tập trung triển khai đồng bộ các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước về phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Chủ động theo dõi, phân tích diễn biến thị trường trong nước và quốc tế; tăng cường dự báo, cảnh báo nguy cơ thiếu hụt nguồn cung, biến động giá các mặt hàng thiết yếu. Đồng thời, triển khai công tác kiểm tra, kiểm soát có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào các lĩnh vực ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân và hoạt động kinh doanh trên môi trường thương mại điện tử.

Cùng với đó, sẽ tiếp tục củng cố cơ chế phối hợp giữa lực lượng quản lý thị trường địa phương với các lực lượng chức năng, hiệp hội ngành hàng và chủ thể quyền sở hữu trí tuệ nhằm tăng cường kiểm soát chuỗi cung ứng hàng hóa từ sản xuất, lưu thông đến phân phối.

An Dương (T/h)