Hoạt động của các tổ chức KH&CN tại Hà Nội: Thực trạng và một số đề xuất

Hà Nội có hơn 2.600 tổ chức KH&CN đang hoạt động

Trên địa bàn TP.Hà Nội, các tổ chức khoa học và công nghệ (KH&CN) giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội dựa trên tri thức và đổi mới sáng tạo. Với chức năng chủ yếu là nghiên cứu, triển khai và phát triển công nghệ, hoạt động dịch vụ khoa học và công nghệ, các tổ chức này không chỉ góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất và đời sống, mà còn là cầu nối giữa nhà khoa học, doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Với vị thế là trung tâm chính trị, văn hóa của cả nước, Thủ đô Hà Nội đang nỗ lực khẳng định vai trò mới là trung tâm khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo tầm quốc gia và khu vực, do đó, hệ thống tổ chức KH&CN càng đóng vai trò then chốt trong việc hình thành và phát triển hệ sinh thái KH&CN năng động, hiệu quả và hội nhập.

Các tổ chức KH&CN giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội dựa trên tri thức và đổi mới sáng tạo. (Ảnh minh họa)

Theo TS. Nguyễn Việt Hùng - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội, hiện nay, trên địa bàn TP có hơn 2.600 tổ chức KH&CN đang hoạt động, trong đó có trên 800 tổ chức do Sở KH&CN Hà Nội cấp phép và hơn 1.800 tổ chức do Bộ KH&CN cấp. Hệ thống này bao gồm cả các tổ chức KH&CN công lập và ngoài công lập, trong đó tổ chức ngoài công lập có sự tham gia đa dạng của nhiều chủ thể như cá nhân hoặc nhóm cá nhân thành lập, các doanh nghiệp, bệnh viện, trường đại học, hội và hiệp hội, cùng nhiều tổ chức khác.

Phân tích về vai trò của tổ chức KH&CN công lập, ông Hùng cho biết, đây là chủ thể thực hiện nhiều nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước, có năng lực chuyên môn cao, đóng vai trò nền tảng của hệ thống nghiên cứu. Cung cấp dữ liệu, nghiên cứu, tư vấn, và các dịch vụ KH&CN phục vụ công tác quản lý, hoạch định chính sách của Thành phố.

Về phía tổ chức KH&CN ngoài công lập có đặc điểm là tập trung vào các lĩnh vực có khả năng sinh lời cao: công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI), IoT, vật liệu mới, công nghệ sinh học, công nghệ môi trường. Phần lớn có quy mô nhỏ, hoạt động linh hoạt, gắn với nhu cầu thực tế của thị trường. Nhiều đơn vị hình thành từ các nhóm nghiên cứu trong trường đại học, sau đó tách ra hoạt động độc lập (spin-off).

Các tổ chức KH&CN ngoài công lập đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Hà Nội. Với tính linh hoạt, năng động và khả năng thích ứng nhanh với nhu cầu thị trường, các tổ chức này trở thành cầu nối hiệu quả giữa hoạt động nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn. Đồng thời họ cũng là cầu nối hợp tác quốc tế, động lực cho đổi mới sáng tạo. Không chỉ vậy, khu vực này còn tạo ra nhiều việc làm chất lượng cao cho cho lao động KH&CN, kỹ sư, chuyên gia,...

Một số đề xuất và giải pháp

Tuy nhiên, ông Hùng cũng chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế đối với các tổ chức KH&CN ngoài công lập, như: Hạn chế về công nhận năng lực - Chưa có cơ chế rõ ràng công nhận năng lực tổ chức KH&CN ngoài công lập; Khó tiếp cận các nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước. Khó khăn về tài chính, ưu đãi đầu tư - Hạn chế tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, tín dụng, đất đai, thuế. Hạn chế về nhân lực và liên kết hệ sinh thái - Nhiều tổ chức quy mô nhỏ, thiếu nhân sự chất lượng cao; Mạng lưới liên kết viện - doanh nghiệp - trường - quỹ chưa chặt chẽ; Hợp tác với các tổ chức công lập còn rời rạc, thiếu cơ chế chia sẻ dữ liệu, phòng thí nghiệm, hạ tầng. Thiếu cơ chế thử nghiệm và đổi mới mô hình - Chưa có cơ chế cho phép thử nghiệm mô hình mới, sản phẩm hoặc công nghệ trong môi trường an toàn.

Nguyên nhân xuất phát từ việc cơ chế pháp lý chưa theo kịp thực tiễn đổi mới sáng tạo; Cơ chế quản lý còn hành chính hóa, thiếu linh hoạt; Công tác hỗ trợ sau cấp GCN còn hạn chế; Thiếu các chính sách tài chính đặc thù (đặt hành, bảo lãnh tín dụng, quỹ phát triển KH&CN).

Từ đó, ông Hùng đưa ra một số đề xuất và giải pháp. Đối với tổ chức KH&CN công lập, cần thực hiện tự chủ theo mô hình “tự chủ - tự chịu trách nhiệm - đánh giá theo kết quả đầu ra”; Cơ cấu lại mạng lưới, sáp nhập các đơn vị trùng chức năng; Thí điểm cơ chế chuyển đổi sang mô hình công ty KH&CN hoặc spin-off; Cho phép tham gia các dự án, hợp đồng KH&CN theo cơ chế cạnh tranh như tư nhân.

Còn đối với tổ chức KH&CN ngoài công lập, cần ban hành chính sách hỗ trợ đặc thù trong khuôn khổ Nghị quyết về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), tạo không gian thử nghiệm cho các mô hình viện - doanh nghiệp tư nhân; Công nhận năng lực chuyên môn để được tham gia đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ KH&CN của Thành phố; Khuyến khích hợp tác theo hình thức đối tác công – tư PPP (Public – Private Partnership) trong đầu tư hạ tầng, trung tâm R&D, trung tâm đổi mới sáng tạo; Kết nối mạng lưới tổ chức KH&CN ngoài công lập với Sàn Giao dịch công nghệ Hà Nội, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội và hệ sinh thái;…

Thanh Tùng