Kiến nghị nhiều giải pháp hạn chế tín dụng đen

Tại Hội thảo “Xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào” do Báo Tuổi trẻ tổ chức ngày 30/11, các chuyên gia nhận định: Quy định giới hạn trần lãi suất cho vay, giới hạn các loại phí quản lý khoản vay để cân bằng quyền lợi chính đáng cho người vay, giáo dục và đẩy mạnh truyền thông để người dân tiếp cận đầy đủ… là những giải pháp được đưa ra để hạn chế tín dụng đen (TDĐ).

Tín dụng đen diễn biến phức tạp

Theo Ngân hàng Nhà nước, dư nợ tín dụng tiêu dùng của các công ty tài chính đang sụt giảm mạnh, khoảng 40% so với cuối năm ngoái. Tính đến cuối tháng 9, tổng dư nợ cho vay của các công ty tài chính chỉ còn 134.000 tỉ đồng. Trong khi đó, nợ xấu vay tiêu dùng tăng 10-15% khiến các công ty tài chính không dám cho vay.

Ngoài chịu ảnh hưởng do kinh tế khó khăn, người lao động bị giảm thu nhập, một nguyên nhân chính khiến dư nợ vay tiêu dùng của các công ty tài chính sụt giảm nghiêm trọng là do nạn bùng nợ. 

Suốt từ đầu năm đến nay, trên mạng xã hội, hàng trăm hội nhóm với vài trăm nghìn thành viên hướng dẫn nhau cách vay rồi bùng nợ. Đại diện công ty FE Credit cho biết, việc thu hồi nợ vô cùng khó khăn, thậm chí có trường hợp khách vay không trả nợ mà còn hành hung lại nhân viên của công ty.     

Tràn lan các hội nhóm chia sẻ kinh nghiệm “bùng nợ” trên mạng xã hội.

Thông tin về công tác đấu tranh tội phạm TDĐ, Thượng tá Lê Vinh Tùng - Phó Phòng trọng án, Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) cho biết: Tình hình tội phạm liên quan đến TDĐ diễn biến phức tạp. Thực hiện Chỉ thị số 12 của Thủ tướng về tăng cường phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến TDĐ, trong năm qua, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã khởi tố 538 vụ án/944 bị can; Xử phạt hành chính 305 vụ/396 đối tượng; trong đó khởi tố 485 vụ/772 bị can về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự; khởi tố 27 vụ/35 bị can về tội cố ý gây thương tích, 17 vụ/108 bị can về tội Cưỡng đoạt tài sản…

Lũy kế trong 4 năm thực hiện Chỉ thị 12 (2019-2022), cơ quan công an đã phát hiện 3.772 vụ/6.810 đối tượng hoạt động TDĐ; khởi tố 2.113 vụ án/4.343 bị can liên quan TDĐ.

Tội phạm liên quan đến TDĐ phản ánh rõ trên 3 phương thức: Truyền thống, truyền thống kết hợp công nghệ và công nghệ mới hoàn toàn. Nguy hiểm nhất, loại tội phạm TDĐ sử dụng công nghệ mới hoàn toàn nổi lên từ thủ đoạn sử dụng công nghệ cao, mạng xã hội hoặc tạo lập các app giả, nhái của ngân hàng, tổ chức tín dụng để dụ dỗ, mời chào vay tiền, yêu cầu cung cấp các thông tin cá nhân sau đó sử dụng để nhắn tin, đe dọa, đòi nợ. Thậm chí các đối tượng lừa đảo yêu cầu người vay tiền đặt cọc sau đó chiếm đoạt.

“Gần đây, các đối tượng người nước ngoài (Trung Quốc, Nam Phi, Nga, Latvia) đến Việt Nam thành lập, thu mua, thuê người đứng tên doanh nghiệp có chức năng cầm đồ, tư vấn, kinh doanh tài chính, tuyển dụng nhân viên để sử dụng các ứng dụng, website cho vay lãi nặng với lãi suất trên 1000%/năm, sau đó móc nối với một số nhân viên ngân hàng, công ty trung gian thanh toán, ví điện tử để giải ngân, thu hồi các khoản vay (phát hiện và triệt phá tại Hà Nội, Lào Cai, TP.HCM, Cần Thơ, Quảng Nam…).

Một số đối tượng núp bóng doanh nghiệp, công ty luật, công ty tài chính mua lại các khoản nợ xấu, nợ khó đòi của các app cho vay, công ty tài chính, ngân hàng sau đó gọi điện đe dọa, cưỡng đoạt tài sản, điển hình như Cục Cảnh sát hình sự đã phối hợp với Công an TP.HCM, Tiền Giang, Hà Nội đấu tranh triệt phá hàng loạt doanh nghiệp với thủ đoạn đòi nợ với 3 cấp độ: thứ nhất, gọi điện chửi bới, đe dọa khách hàng trả tiền; thứ hai, gọi điện đe dọa sẽ giết người thân, ghép hình tung lên mạng xã hội để bôi nhọ, đe dọa cho mất việc làm; thứ ba, mang quan tài đến nhà, cơ quan, tổ chức, đặt bình ga, xăng dọa cho nổ cơ quan, nhà ở…”, Thượng tá Lê Vinh Tùng cho biết.

Đặc biệt, gần đây cơ quan công an phát hiện thủ đoạn các đối tượng thành lập doanh nghiệp gồm công ty tài chính, doanh nghiệp, công ty luật rồi mua lại các khoản nợ xấu, nợ khó đòi sau đó gọi điện, nhắn tin đe dọa nhằm cưỡng đoạt tài sản.

“Lợi dụng việc cơ quan Công an trấn áp, xử lý quyết liệt các hành vi gọi điện, nhắn tin đe dọa đòi nợ để cưỡng đoạt tài sản như trên, xuất hiện tình trạng một số đối tượng vay vốn của các ngân hàng, tổ chức tín dụng, Công ty tài chính chính thống… cố tình “chây ỳ” trả nợ. Thậm chí, trên mạng xã hội, nhiều hội nhóm kín, đăng tải các bài viết, video hướng dẫn, lôi kéo cách “bùng nợ” khi vay qua ứng dụng của các ngân hàng, công ty tài chính gây ảnh hưởng hoạt động tín dụng chính thống” - Thượng tá Tùng thông tin.

Hướng đến thị trường tài chính tiêu dùng lành mạnh, bền vững

Để thị trường tài chính tiêu dùng phát triển lành mạnh và bền vững, TS. Lê Thị Hoàng Thanh - Phó vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự kinh tế (Bộ Tư pháp) kiến nghị cần xây dựng khuôn khổ pháp lý nhằm nâng cao nghĩa vụ của người đi vay với tổ chức tín dụng và có các biện pháp hữu hiệu, chặt chẽ để bên đi vay phải thực hiện đúng nghĩa vụ, không thể chây ỳ.

Cụ thể, bà Thanh kiến nghị cần có quy định giới hạn trần lãi suất cho vay và giới hạn các loại phí quản lý khoản vay để cân bằng quyền lợi chính đáng giữa bên vay và bên cho vay. Tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy như tại Nhật Bản, trần lãi suất vay tiêu dùng là 20%/năm. Còn ở Ấn Độ, lãi vay tiêu dùng dao động trong khoảng 12-48%/năm; tại Brazil là 30-70%; tại Mỹ, chỉ khoảng 8-36%/năm; Trung Quốc áp dụng từ 10-40%/năm.

Tại thông tư 18 năm 2019 của Ngân hàng Nhà nước, lãi suất cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính được thực hiện theo quy định về hoạt động cho vay của các tổ chức, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng. Việt Nam hiện được đánh giá mức lãi, phí của hoạt động cho vay tiêu dùng tương đối cao so với các nước khác. Mức lãi suất vay tiêu dùng phổ biến mà các công ty tài chính áp dụng từ 40 - 50%/năm, cá biệt, một số trường hợp có lãi vay lên đến 85%/năm.

Hội thảo thu hút nhiều ý kiến của các ban ngành, chuyên gia, đại diện các công ty tài chính.

Thượng tá Lê Vinh Tùng cũng cho biết, Cục Cảnh sát hình sự tiếp tục tham mưu Bộ Công an chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương đẩy mạnh công tác phòng ngừa nghiệp vụ, kịp thời phát hiện, xác minh, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử tội phạm liên quan đến hoạt động TDĐ. Ông cũng kiến nghị Ngân hàng Nhà nước tham mưu cơ quan có thẩm quyền ban hành, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật trong lĩnh vực của ngành ngân hàng dễ bị các đối tượng lợi dụng để hoạt động TDĐ như vay trực tuyến, vay ngang hàng, trung gian thanh toán, ví điện tử, đầu tư, kinh doanh dịch vụ tài chính…

Ở góc độ cơ quan chấp hành luật pháp, Thiếu tướng Trần Thanh Phong, Phó cục trưởng Cục Truyền thông, Bộ Công an cho biết: Trong số các đối tượng vay TDĐ có một số lượng đáng kể là những người mãn hạn tù. Không có tài sản, có tiền án tiền sự cùng những mặc cảm… khiến cho họ không muốn liên hệ ngân hàng để vay vốn mà sẽ liên hệ đến các tổ chức TDĐ.

“Ngày 17/8/2023, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Quyết định số 22 về tín dụng đối với người chấp hành xong án phạt tù. Quyết định nêu rõ điều kiện vay vốn là người chấp hành xong án phạt tù có nhu cầu vay vốn; có tên trong danh sách người chấp hành xong án phạt tù về cư trú tại địa phương, chấp hành tốt quy định của pháp luật, không tham gia các tệ nạn xã hội; cơ sở sản xuất kinh doanh được thành lập và hoạt động hợp pháp, sử dụng tối thiểu 10% tổng số lao động là người chấp hành xong án phạt tù và có phương án vay vốn.

Mức vốn cho vay tối đa để đào tạo nghề là 4 triệu đồng/tháng/người chấp hành xong án phạt tù; đối với vay vốn để sản xuất kinh doanh, tạo việc làm, mức vốn cho vay tối đa là 100 triệu đồng/người chấp hành xong án phạt tù; mức vốn cho vay tối đa đối với cơ sở sản xuất kinh doanh là 2 tỷ đồng/dự án và không quá 100 triệu đồng/người lao động tại cơ sở sản xuất kinh doanh.

Hiện, lực lượng công an đang đẩy mạnh truyền thông bằng nhiều hình thức để thông tin được tiếp cận đầy đủ đến nhóm đối tượng này.

 Ngọc Anh