MaritimeBank: Sức khoẻ ngân hàng bị ảnh hưởng nhiều bởi yếu tố 'gia đình trị'?
14:31 04/04/2019(VietQ.vn) - Vợ chồng doanh nhân Trần Anh Tuấn và Nguyễn Thị Nguyệt Hường là những cái tên không mấy xa lạ trong giới tài chính, bởi họ có sự "bơm thổi" nguồn tài chính từ ngân hàng của ông Tuấn đến Tập đoàn của bà Hường.
Sự kiện: Góc khuất tại Ngân hàng Maritime Bank
Không chia cổ tức, MaritimeBank vẫn còn nhiều 'bừa bộn' sau ba năm sáp nhập
Ngân hàng Maritime Bank hoàn thành 5,6 lần kế hoạch tổng lợi nhuận trước thuế
Vì sao ‘ông lớn’ xếp hạng tín nhiệm thế giới không nhắc gì đến Sacombank và Maritime Bank?
Maritime Bank bị khách hàng khiếu nại vì hủy giao dịch 100 triệu
Năm 2019 ghi nhận bước chuyển mình của vợ chồng doanh nhân Trần Anh Tuấn - Nguyễn Thị Nguyệt Hường khi bắt đầu có những chuyển mình mới với hai doanh nghiệp mà cả 2 vợ chồng đang đứng đầu: Thay áo mới cho MaritimeBank và đưa công ty thành viên của TNR niêm yết trên sàn chứng khoán.
Thế nhưng, kết quả lại chưa thể như kỳ vọng.
Gia đình trị - “chiêu thức” của việc "bơm" tiền từ ngân hàng sang doanh nghiệp
Trong giới kinh doanh có máu mặt tại Hà Nội vẫn lưu truyền câu chuyện về một người đàn ông có bằng cấp, học địa chất ở Nga (Liên Xô cũ) về nước, bắt tay vào kinh doanh khi đất nước bắt đầu mở cửa.
Người đàn ông ấy, thậm chí theo những thông tin chưa chính thức đã từng có thời kỳ thắng thầu rồi làm chủ một khu chợ có tiếng ở Hà Nội. Đó là chợ Thượng Đình thời trước. Có lẽ vì thế mà biệt danh Tuấn "chợ" được gắn với người hiện nay là Chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT) MSB Trần Anh Tuấn từ thời đó.
Theo lý lịch chuyên môn, ông Trần Anh Tuấn có bằng Cử nhân khoa học địa chất của Học viện Địa chất Quốc gia Mátxcơva và sau này bổ sung thêm tấm bằng Thạc sĩ Quản trị kinh doanh của Đại học Griggs, Mỹ. Cũng giống như một số đại gia khác ở Việt Nam hiện nay, ông từng học tập và làm ăn tại Nga 10 năm trước khi trở về nước vào năm 1996 để tham gia kinh doanh và đầu tư khi khái niệm kinh tế tư nhân còn lạ lẫm.
Sau khi về nước năm 1996, ông Tuấn nắm vai trò lãnh đạo tại CTCP Nam Thắng và Tập đoàn Đầu tư Phát triển Việt Nam (VID Group) từ đó đến nay.
Cần nói thêm rằng, bà Nguyễn Thị Nguyệt Hường, một nữ doanh nhân có tiếng ở Hà Nội và khu vực phía Bắc là vợ ông Tuấn, hiện đang nắm giữ chức vụ Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc của VID Group từ năm 2006. Bà Nguyệt Hường từng bị bãi miễn chức danh Đại biểu Quốc hội.
Vợ chồng ông Tuấn, bà Hường.
Năm 2007, VID Group mua cổ phần chi phối tại MaritimeBank và ông Trần Anh Tuấn được bầu làm Phó Chủ tịch HĐQT ngân hàng này. Tháng 10/2008, ông trở thành Tổng Giám đốc MaritimeBank. Tới đầu năm 2012, ông đảm nhiệm chức Chủ tịch HĐQT MaritimeBank, sau khi ngân hàng bổ nhiệm ông Atul Malik làm Tổng Giám đốc. VID Group tham gia và có nhiều nhân sự giữ các vị trí chủ chốt trong MSB từ năm 2007, khi ngân hàng này tiến hành tái cơ cấu sau vụ nguyên Tổng Giám đốc Thái Thị Thanh Liên lừa đảo chiếm đoạt tài sản và tham ô.
Kể từ ngày thành lập (năm 1991), MSB đã tăng vốn điều lệ từ mức 40 tỷ đồng ban đầu lên mức hơn 11.000 tỷ đồng hiện nay. Đã có thời điểm trước khi trở thành ngân hàng đại chúng vào năm 2006, nhóm cổ đông do Vinalines đứng đầu nắm đến 23,33% vốn của MSB, bao gồm Vinalines, GMD và VOS. Nhóm này lúc đó chiếm tỉ lệ cao nhất trong cơ cấu sở hữu của MSB. Cổ đông lớn thứ hai của MSB là VNPT với 21,33%. Tuy nhiên, mối lương duyên giữa MSB và Vinalines đã không còn trọn vẹn kể từ khi tập đoàn nhà nước này dính líu vào hàng loạt bê bối.
Giai đoạn tái cơ cấu MSB diễn ra trùng hợp với sự xuất hiện của VID Group dưới quyền sở hữu của vợ chồng ông Tuấn. Có vẻ như những lùm xùm gắn với cái tên "Hàng hải" đã khiến ban lãnh đạo ngân hàng quyết định thay đổi bộ nhận diện thương hiệu từ năm 2010, "chia tay" màu xanh nước biển đã gắn liền với tên tuổi MSB trong quãng thời gian dài, do lo ngại khách hàng không yên tâm. Nhóm cổ đông mới xuất hiện và lập tức nắm giữ vị trí then chốt tại MSB sau các cuộc thâu tóm.
Theo nguồn tin không chính thức trong giới tài chính ngân hàng, dưới "bàn tay" của ông Tuấn, MSB đã thay đổi. Ông đã thực hiện nhiều biện pháp mạnh để đưa người của Vinalines (vốn nắm cổ phần chi phối tại MSB trước kia) ra khỏi cơ cấu quyền lực tại MSB. Trong những năm qua, ông đã chỉ đạo ngân hàng thực hiện nhiều thay đổi lớn như hệ thống nhận dạng thương hiệu, tăng vốn và mở rộng mạng lưới kinh doanh.
Một trong những dấu ấn của ông Trần Anh Tuấn là các quyết định nhân sự, trong đó phải kể đến việc ngân hàng bổ nhiệm ông Atul Malik, một CEO ngoại kể từ tháng 3/2012. Đây là chuyên gia tài chính kỳ cựu từng làm việc hơn 25 năm cho các tổ chức tài chính quốc tế như Citibank và Deutsch Bank.
Cùng với Techcombank, MaritimeBank là ngân hàng đầu tiên ở Việt Nam bổ nhiệm CEO là người nước ngoài. Tuy nhiên, trong khi Techcombank đã chia tay CEO ngoại, Mekong Bank sắp "về chung mái nhà", MaritimeBank vẫn là ngân hàng duy nhất tiếp tục đặt niềm tin vào CEO ngoại.
Nhưng theo nhiều chuyên gia về quản trị, yếu tố gia đình trong một ngân hàng tư nhân có thể là trở ngại lớn cho việc phát huy khả năng điều hành của CEO nước ngoài. Gia đình là yếu tố giữ một vị trí quan trọng trong cơ chế quản trị của nhiều ngân hàng hay doanh nghiệp tại Việt Nam hiện nay, cho dù các ông/bà chủ thường không muốn nhắc đến.
Theo Cẩm nang của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) về Quản trị doanh nghiệp gia đình, khi doanh nghiệp gia đình vẫn còn trong giai đoạn sáng lập đầu tiên, sẽ có rất ít vấn đề về quản trị bộc lộ. Lý do là hầu hết các quyết định đều do cổ đông sáng lập đưa ra, tiếng nói của gia đình vẫn thống nhất. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp đi vào các giai đoạn sau trong vòng đời, sẽ xuất hiện nhiều ý kiến khác nhau về cách điều hành và định hướng chiến lược của doanh nghiệp.
Sự khác biệt trong cách quản trị còn lớn hơn nữa nếu doanh nghiệp thuê CEO nước ngoài về điều hành. Đó là lý do các ông chủ khó có thể đặt niềm tin tuyệt đối vào người mình thuê về, dù người này tài giỏi tới đâu. Atul Malik ở MSB cũng không là ngoại lệ. Thực tế thì ở MSB người ta rất ít khi nghe nói đến vai trò của vị CEO này trong các quyết định then chốt của ngân hàng.
Con tàu MSB đang đi chậm lại
Như đã nói ở bài trước, Ngân hàng Mekong Bank (MDB) không phải xa lạ đối với MaritimeBank. Với việc sáp nhập cùng MSB, MDB đã đề cử 4 ứng viên đến từ MaritimeBank hoặc có liên quan tới Maritime Bank để bầu bổ sung tại Đại hội đồng cổ đông năm 2014 của MDB được tổ chức vào ngày 15/4.
MekongBank là ngân hàng có mạng lưới hoạt động chủ yếu tại đồng bằng sông Cửu Long trong khi Maritime Bank đi lên từ Hà Nội. Về lý thuyết, việc sáp nhập MDB sẽ giúp MSB tăng quy mô về số điểm giao dịch và tiếp cận được những thị trường mới mà trước đây chưa phủ sóng. Đây có thể coi là giá trị cộng hưởng rõ nét nhất trong thương vụ M&A này. Nhưng rủi ro có thể lớn với MSB bởi họ sẽ phải cõng một khoản nợ xấu không nhỏ của MDB.
Sau sáp nhập, MaritimeBank do ông Trần Anh Tuấn làm chủ tịch HĐQT trở thành ngân hàng có tổng tài sản lên tới 111.753 tỷ đồng, vốn điều lệ 11.750 tỷ đồng. Ngân hàng này nằm trong TOP 5 nhóm các NHTM cổ phần hàng đầu và thuộc TOP 10 toàn hệ thống các ngân hàng.
Tuy nhiên, nhìn về bản chất, đây chỉ là sự "thay áo" bình thường của một doanh nghiệp sau nhiều năm hoạt động, quan trọng là đằng sau sự đổi mới đó là sự chuyển mình thật sự trong hoạt động kinh doanh. Nhìn lại, những ngân hàng có cùng quy mô vốn hay tổng tài sản đã có sự bứt phá vượt bậc so với MaritimeBank. Do vậy, bước đổi mới cần thiết, sự tái cơ cấu và đưa ngân hàng niêm yết trên sàn chứng khoán để tạo động lực cho sự bứt phá. Nhiều khả năng, năm 2019 sẽ là thời điểm thích hợp để MaritimeBank của ông Trần Anh Tuấn lên sàn chứng khoán sau nhiều năm lỗi hẹn.
Một sự liên tưởng có vẻ liên quan, đó là CTCP Thương mại dịch vụ TNS Holdings (TNS Holdings), một trong số thành viên thuộc Tập đoàn TNG của bà Nguyễn Thị Nguyệt Hường sẽ được niêm yết trên sàn HoSE. Đây cũng là thành viên đầu tiên của TNG niêm yết trên sàn chứng khoán.
Theo báo cáo tài chính 9 tháng đầu năm 2018, TNS Holdings, công ty thành viên thuộc tập đoàn TNG hiện có 42,5 tỷ đồng đầu tư tài chính ngắn hạn tại ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam, nơi chồng bà là ông Trần Anh Tuấn làm Chủ tịch HĐQT. Hiện, TNS Holdings đang nắm giữ 5 triệu cổ phiếu MaritimeBank. Đồng thời, MaritimeBank có một khoản nợ phải trả cho TNS Holdings tính đến hết quý III năm nay là 14 tỷ đồng.
9 tháng đầu năm, khoản phải trả người bán ngắn hạn của doanh nghiệp này lên tới 66,5 tỷ, tăng hơn 26 tỷ so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, nợ công ty TNHH Quản lý nợ và khai thác tài sản - Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam với số tiền lớn nhất lên tới 48,6 tỷ đồng.
Rõ ràng sự thay đổi về quan điểm của vợ chồng ông Trần Anh Tuấn và bà Nguyễn Thị Nguyệt Hường đối với thị trường chứng khoán là một sự thay đổi quan trọng, bởi đây sẽ là kênh huy động vốn giúp ngân hàng và TNR bứt phá. Vấn đề còn lại sau bước thay áo cho MaritimeBank và thử nghiệm niêm yết TNS Holdings, vợ chồng doanh nhân Trần Anh Tuấn có sớm đưa MaritimeBank niêm yết trên sàn chứng khoán để hoạt động minh bạch hơn nhằm tạo động lực bứt phá trong thời gian tới? Bởi đây là con đường duy nhất để MaritimeBank tăng tốc, nếu không, với sự siết lại bằng chính sách mới của NHNN trong thời gian tới, những ngân hàng mạnh sẽ mạnh lên, ngân hàng yếu sẽ yếu đi và buộc phải sáp nhập.
Một trong những thông tin mới nhất về hoạt động mua bán cổ phiếu MSB là việc VNPT muốn thoái 71 triệu cổ phiếu MSB, chiếm tỷ lệ 6,09% vốn ngân hàng với giá khởi điểm 11.900 đồng/cp. Tuy nhiên, sau 3 lần chào bán thì đều thất bại do không đủ điều kiện tổ chức đấu giá, vì không có nhà đầu tư đăng ký tham gia.
Câu hỏi đặt ra, MSB có phải đang "thiếu sức sống"?
Còn nữa...
An Nhiên
