Phát hiện về loại thuốc có thể 'cứu loài người' khỏi mối đe dọa toàn cầu

Sử dụng kính hiển vi lực nguyên tử, giáo sư Simon Foster từ Đại học Sheffield (Anh) giải mã thành công khả năng "đục thủng" vi khuẩn - cách thức hoạt động của penicillin, loại thuốc đã cứu mạng nhiều người suốt gần 1 thế kỷ nay.

Theo The Telegraph, việc tìm ra phương thức loại thuốc cơ bản này hoạt động có thể mở "con đường máu'' để giải quyết tình trạng kháng kháng sinh - một trong 10 mối đe dọa hàng đầu về sức khỏe toàn cầu, đang có chiều hướng gia tăng.

Công trình mới nêu trên, được tạp chí khoa học PNAS công bố, cho thấy dù thuốc penicillin đã có lịch sử gần 1 thế kỷ nhưng cho đến gần đây, vẫn chưa ai biết được loại thuốc này đã giết vi khuẩn bằng cách nào.

Lần này, sử dụng kính hiển vi lực nguyên tử, giáo sư Simon Foster và các cộng sự ở Đại học Sheffield đã theo dõi chi tiết sự tương tác giữa vi khuẩn và nấm - thứ đã tạo ra peicillin một cách cực kỳ chi tiết.

Họ phát hiện ra chi tiết gây sốc đó là thuốc kháng sinh đã dẫn đến việc hình thành các lỗ siêu nhỏ trải dài trên thành tế bào vi khuẩn. Các lỗ này dần dần lớn lên và cuối cùng giết chết vi khuẩn. Họ cũng xác định được một số enzym liên quan đến quá trình "đục lỗ" vi khuẩn này.

"Phát hiện của chúng tôi tập trung vào việc hiểu cách thức hoạt động của các loại kháng sinh hiện có và mang lại con đường mới để phát triển việc điều trị khi đối mặt với "đại dịch" kháng thuốc toàn cầu" - giáo sư Foster tiết lộ.

Penicillin được bắt đầu nghiên cứu từ năm 1928, khi Alexander Fleming làm việc tại Bệnh viện St Mary ở London - Anh và nghiên cứu về tụ cầu vàng. Sau kỳ nghỉ 2 tuần, ông trở lại và phát hiện một món ăn bị nhiễm nấm mốc nên đã vứt đi, để rồi chứng kiến nấm mốc giết một số vi khuẩn trong chiếc đĩa thí nghiệm có chứa tụ cầu vàng bị vứt chung. Loại nấm mang tên penicillium notatum, sản xuất ra một hóa chất kháng khuẩn hiếm.

Từ năm 1930, một sinh viên của Fleming là ông Cecil George Paine đã sử dụng dung dịch lọc thô từ nấm này để điều trị cho trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng mắt nhưng chưa tim được cách sản xuất, tinh chế chất đặc biệt từ loại nấm này.

Đến năm 1941, các nhà khoa học từ Đại học Oxford mới phân lập hợp chất và sản xuất thành công penicillin, tạo ra cuộc cách mạng mới trong điều trị bệnh nhiễm trùng. Thế nhưng, sau gần 1 thế kỷ kể từ khi Fleming tìm ra khả năng của nấm penicillium notatum và suốt 80 năm penicillin được kê đơn, cách thức hoạt động của nó vẫn là câu đố.

Nói tới tình trạng kháng kháng sinh hiện nay, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính và cảnh báo đến năm 2050, tình trạng kháng thuốc có thể là nguyên nhân gây tử vong cho 10 triệu người mỗi năm trên toàn cầu. Việt Nam đã được WHO đánh giá cao về những nỗ lực và đóng góp cho công cuộc phòng, chống kháng thuốc chung trên toàn thế giới.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Xuyên, Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam nhấn mạnh, hiện nay Việt Nam đang là một quốc gia có tỷ lệ kháng thuốc kháng sinh cao nhất thế giới. Thói quen tự ý mua và sử dụng thuốc của nhiều người dân và nhiều nguyên nhân khác dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh ngày càng trầm trọng. Nhiều bệnh viện đang phải đối mặt với tốc độ lan rộng của các vi khuẩn kháng với nhiều loại kháng sinh. Gánh nặng do kháng thuốc ngày càng tăng, ảnh hưởng đến sức khoẻ người bệnh, cộng đồng và sự phát triển chung của xã hội.

Theo Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), kháng thuốc kháng sinh cũng nguy hiểm như dịch COVID-19 và WHO đánh giá sau COVID-19 là kháng kháng sinh, đây được xác định là 2 mối hiểm họa với y tế toàn cầu.

Nguyên nhân khiến cho tình trạng này ngày càng nghiêm trọng là do kê đơn và cấp phát kháng sinh không hợp lý; bệnh nhân sử dụng kháng sinh không theo kê đơn hoặc không đủ liệu trình, sử dụng kháng sinh quá mức cần thiết hoặc sử dụng không đúng cách trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản; kiểm soát nhiễm khuẩn chưa tốt trong các cơ sở y tế và nông trại… Vì vậy, việc sử dụng kháng sinh hợp lý và an toàn cần phải được kiểm soát, từ việc bán thuốc kháng sinh ở các nhà thuốc đến việc kê đơn thuốc kháng sinh của bác sĩ trong các cơ sở y tế, cũng như sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi.

An Dương (T/h)