Siết quản lý bán hàng online: Người livestream phải định danh qua VNeID

Livestream loạn: Hàng giả len lỏi, thuế thất thoát

Theo Bộ Công Thương, hoạt động livestream bán hàng hiện đang phát triển với doanh thu lớn, song lại tiềm ẩn nhiều rủi ro. Không ít trường hợp quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng sản phẩm như “kẹo rau củ” được giới thiệu với chức năng không đúng, dễ gây hiểu nhầm và ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Thậm chí, nhiều sản phẩm khi lên sóng được trình bày hào nhoáng, nhưng thực chất không rõ nguồn gốc, chất lượng khó kiểm chứng.

Một vấn đề khác là tình trạng thất thu thuế. Các buổi livestream bán hàng thu hút hàng chục nghìn đơn đặt hàng nhưng cơ quan quản lý lại khó kiểm soát, khiến dòng doanh thu khổng lồ có nguy cơ “lọt lưới” nghĩa vụ thuế. Bên cạnh đó, nhiều người bán không được định danh rõ ràng, gây khó khăn cho việc truy xuất trách nhiệm khi có tranh chấp.

Thực tế, nhiều vụ việc điển hình đã được xử lý. Tại Nam Định (cũ), một cá nhân bị phạt 70 triệu đồng vì livestream bán hơn 3.000 sản phẩm quần áo nhập lậu, không có chứng từ hợp pháp. Ở Tiền Giang, lực lượng quản lý thị trường phát hiện gần 700 sản phẩm mỹ phẩm được rao bán qua livestream nhưng hoàn toàn không rõ nguồn gốc xuất xứ. Tại Hà Nội, một cơ sở livestream bán hàng giả, hàng nhái đã bị xử phạt hơn 50 triệu đồng.

Đặc biệt, hồi tháng 3/2025, một phụ nữ livestream tại điểm cấp đổi giấy phép lái xe ở Hà Đông (cũ), có phát ngôn sai sự thật gây hiểu nhầm dư luận, đã bị công an xử phạt hành chính. Những vụ việc này cho thấy mặt trái nhức nhối của “cơn sốt livestream”, nơi hàng giả, hàng kém chất lượng và thông tin sai sự thật dễ dàng len lỏi đến người tiêu dùng.

Định danh qua VNeID: Chặn quảng cáo thổi phồng, siết trách nhiệm người bán

Để khắc phục tình trạng trên, dự thảo Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) bổ sung nhiều quy định mới. Điểm đáng chú ý là chủ sàn thương mại điện tử phải định danh người bán trong nước thông qua VNeID. Với người bán nước ngoài, bắt buộc cung cấp giấy tờ hợp pháp để chứng minh tính pháp lý khi tham gia giao dịch tại Việt Nam.

Người livestream bán hàng cũng phải được định danh và chịu trách nhiệm về nội dung phát trực tuyến. Chủ nền tảng có nghĩa vụ xác thực danh tính người livestream, giám sát nội dung theo thời gian thực, đồng thời lưu trữ hình ảnh, âm thanh của các buổi phát sóng ít nhất một năm. Điều này nhằm đảm bảo tính minh bạch, tránh tình trạng đưa thông tin sai lệch hoặc gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

Livestream bán kẹo rau củ, thổi phồng chức năng sản phẩm, ảnh hưởng rất lớn đến quyết định mua hàng và sức khỏe của người tiêu dùng.

Dự thảo cũng quy định rõ trách nhiệm công khai thông tin của người bán, bao gồm xuất xứ, chất lượng, giá cả, điều kiện bảo hành, giải quyết tranh chấp. Ngoài ra, các đơn vị cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết phải định danh và giám sát đối tác, đồng thời gỡ bỏ liên kết vi phạm. Đặc biệt, các sàn thương mại điện tử nước ngoài nếu đáp ứng một số tiêu chí như sử dụng tiếng Việt, tên miền “.vn” hoặc có giao dịch lớn với khách hàng Việt Nam thì buộc phải thành lập pháp nhân tại Việt Nam để đảm bảo nghĩa vụ pháp lý.

Trong phiên thảo luận về dự án Luật Thương mại điện tử tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính, đã lên tiếng nhấn mạnh: “Cần rà soát, làm rõ quy định tương ứng với đặc thù của việc giao kết mua bán hàng hóa so với giao kết cung cấp dịch vụ.

Theo ông, hai loại hình này có bản chất rất khác nhau, cách thức tổ chức, hoạt động cũng khác nhau, nhưng đều đang bị ‘gộp chung’ trong nhiều quy định, dễ gây nhầm lẫn, khó áp dụng. Việc phân định rõ sẽ giúp luật không chỉ đủ sức mạnh để xử lý vi phạm mà còn tránh tạo ra gánh nặng thủ tục cho doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh cá nhân.”

Thách thức kép: Quản lý nghiêm nhưng không bóp nghẹt sáng tạo số

Việc siết chặt quản lý hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích: tăng tính minh bạch, bảo vệ người tiêu dùng trước những chiêu trò quảng cáo sai sự thật; giúp nhà nước quản lý tốt nguồn thu thuế; đồng thời tạo môi trường kinh doanh công bằng hơn.

Tuy vậy, việc áp dụng cũng đặt ra không ít thách thức. Nhiều ý kiến lo ngại quy định định danh có thể trở thành gánh nặng thủ tục cho cá nhân, hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Yêu cầu giám sát nội dung livestream theo thời gian thực và lưu trữ dữ liệu cũng đòi hỏi nền tảng phải đầu tư hạ tầng công nghệ đáng kể. Do đó, cần có hướng dẫn chi tiết, vừa đảm bảo quản lý chặt chẽ, vừa không kìm hãm sự sáng tạo và linh hoạt của thị trường số.

Thương mại điện tử và livestream bán hàng là xu thế tất yếu, mang lại lợi ích cho cả người bán và người mua. Tuy nhiên, nếu không được quản lý nghiêm, đây sẽ trở thành kẽ hở để hàng giả, hàng kém chất lượng len lỏi, làm xói mòn niềm tin người tiêu dùng. Việc đưa vào luật các quy định về định danh qua VNeID và giám sát nội dung là bước đi cần thiết, góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh trực tuyến minh bạch, an toàn và bền vững.

Thanh Hiền