Trẻ chậm nói, rối loạn ngôn ngữ do xem nhiều điện thoại, ít giao tiếp xã hội

Các sản phẩm điện tử hiện diện khắp nơi trong cuộc sống hàng ngày và còn trở thành "công cụ thần kỳ chăm sóc trẻ nhỏ" khi vừa dỗ bé khóc, vừa giúp bé ngồi yên một lúc lâu. Tuy nhiên tác động lâu dài của các thiết bị này đến sự phát triển trí não, đặc biệt là khả năng ngôn ngữ không tốt.

Theo TS Vũ Sơn Tùng - Trưởng phòng sức khỏe tâm thần trẻ em và vị thành niên, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, những năm gần đây, đặc biệt sau COVID-19 (năm 2020), tỉ lệ trẻ chậm nói đến viện thăm khám tăng do nhiều nguyên nhân. Đáng nói, hầu hết các cháu đến ở thời điểm muộn so hơn với giai đoạn vàng (từ 0-3 tuổi).

Bác sĩ Đỗ Thùy Dung, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, chia sẻ vừa tiếp nhận điều trị cho trẻ 4 tuổi được chẩn đoán rối loạn ngôn ngữ. Theo lời kể của mẹ, do bố đi làm xa, mẹ làm công nhân sáng đi, tối về nên chủ yếu trẻ ở cùng ông bà. Hằng ngày bé được ông bà thường xuyên cho xem ti vi, điện thoại từ sớm. Mỗi khi ngồi chơi, ăn cơm, khi khóc… đều được ông bà cho xem. Đến 2 tuổi trẻ chỉ nói được ít từ đơn, chưa nói được từ ghép. Đến nay, mặc dù 4 tuổi nhưng đôi khi trẻ không nói gì trong thời gian dài, vốn từ hạn chế, không chủ động nói khi chơi trong nhóm bạn hàng xóm, ít kể chuyện, ít khoe - mách mẹ...

Ngày càng nhiều trẻ em chậm nói do ít tiếp xúc xã hội, xem tivi điện thoại nhiều...Ảnh minh họa

Theo TS Vũ Sơn Tùng, thông thường một trẻ được coi là chậm nói khi tới 2 tuổi vẫn chưa nói được khoảng 50 từ đơn hoặc chưa nói được từ ghép (câu 2 từ). Theo thống kê trẻ từ 2-7 tuổi, trẻ chậm nói chiếm tỉ lệ từ 2,3-19%. Ngoài ra, có khoảng 2,1- 11,4% trẻ mẫu giáo trên thế giới chậm nói, trẻ từ 18-35 tháng chiếm gần 15%. Trẻ trai cao gấp 3-4 lần so với trẻ gái. Trong đó, 25-30% trẻ em mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD) có sự chậm phát triển ngôn ngữ.

Theo bác sĩ Tùng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm nói ở trẻ như: bất thường giải phẫu, giác quan: cơ quan phát âm (sứt môi hở hàm ếch, lưỡi), vùng não chi phối phát âm, vận động vùng miệng, trẻ khiếm thính. Yếu tố nguy cơ chu sinh dẫn đến suy giảm thính lực sinh non, thiếu oxy, vàng da sơ sinh… tổn thương hệ thần kinh trung ương.

Bên cạnh đó, yếu tố nguy cơ khiến trẻ dễ chậm phát triển ngôn ngữ hơn là khi trong gia đình có tiền sử chậm nói. Trong đó trẻ có cha mẹ hoặc anh chị em gặp vấn đề về ngôn ngữ có nguy cơ bị chậm nói cao gấp 2-3 lần so với trẻ có gia đình bình thường.

Thời gian sử dụng tivi, điện thoại hơn 2 giờ ở trẻ từ 1-3 tuổi làm tăng nguy cơ chậm nói. Tác động của tiếp xúc với nhiều ngôn ngữ lên chậm nói là 22% trong khi tiếp xúc với một ngôn ngữ là 8%.

Một nhóm nghiên cứu đã thực hiện khảo sát về thói quen sử dụng thiết bị điện tử của hơn 400 trẻ em từ 2,5 - 4 tuổi và cha mẹ các em. Kết quả cho thấy những đứa trẻ dành ít thời gian sử dụng thiết bị hơn có điểm ngữ pháp và từ vựng cao hơn.

Các chuyên gia phân tích rằng hầu hết khả năng ngôn ngữ của trẻ đều đến từ giao tiếp và việc giao tiếp khiến trẻ tiếp xúc với nhiều cấu trúc từ vựng và ngữ pháp hơn. Trẻ dành càng ít thời gian để giao tiếp thì khả năng phát triển ngôn ngữ càng kém so với các bạn cùng lứa.

Đối với trẻ ở lứa tuổi trên 4 tuổi thì đọc sách điện tử và chơi các trò chơi giáo dục có thể giúp cải thiện kỹ năng ngôn ngữ của trẻ. Nhưng không nhiều trò chơi điện tử phù hợp với sự phát triển trí não của trẻ nhỏ. Những trò chơi này với khả năng tương tác hạn chế và chỉ có nội dung trực quan không thể mang lại lợi ích cho sự phát triển ngôn ngữ nói và kỹ năng giao tiếp của trẻ.

Theo bác sĩ Tùng, can thiệp sớm, đặc biệt ở trẻ từ 0-3 tuổi, có thể giúp cải thiện, sớm đạt các mốc phát triển ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp, đồng thời giảm bớt các vấn đề liên quan đến cảm xúc và nhận thức, xã hội.

Các phương pháp can thiệp có thể bao gồm trị liệu ngôn ngữ, chương trình hỗ trợ giáo dục, và các hoạt động khuyến khích trẻ giao tiếp. Liệu pháp này có thể được thực hiện bởi các nhà trị liệu ngôn ngữ và lời nói, và các bác sĩ lâm sàng khác.

Trẻ em có thể bắt đầu thể hiện dấu hiệu chậm phát triển ngôn ngữ từ 18 tháng tuổi nếu được can thiệp sớm, có thể cải thiện khả năng nói và giao tiếp lên tới 50% trong vòng một năm đầu can thiệp.

An Dương (T/h)