Vaccine điều trị ung thư có thể sẽ được áp dụng rộng rãi từ năm 2030

Giữa tháng 4/2023, hai hãng dược phẩm Moderna và Merck đã công bố thêm các dữ liệu về thử nghiệm vaccine mRNA, kết hợp liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư cho thấy kết quả khả quan.

Vaccine thử nghiệm điều trị ung thư da của Moderna có tên mRNA-4157/V940, được bào chế để chuẩn bị cho hệ thống miễn dịch tạo ra phản ứng với các khối u cụ thể. Trong khi đó liệu pháp miễn dịch Keytruda của Merck được sử dụng trong điều trị khối u ác tính, kích thích hệ thống miễn dịch tấn công các khối u.

Thử nghiệm trên 157 người đã phẫu thuật điều trị khối u ác tính, 78,6% người được tiêm vaccine và áp dụng liệu pháp miễn dịch Keytruda không bị tái phát ung thư sau 18 tháng. Tái phát ung thư hoặc tử vong xảy ra ở 22,4%, trong số những người được điều trị kết hợp và 40%, trong số những người chỉ được điều trị bằng liệu pháp miễn dịch. Những con số khả quan cho thấy hiệu quả của liệu pháp kết hợp vaccine mRNA và thuốc Keytruda.

Kết quả thử nghiệm cho thấy vaccine mRNA-4157/V940 kết hợp với liệu pháp miễn dịch có hiệu quả trong việc làm giảm nguy cơ tái phát khối u ác tính của bệnh nhân ung thư da.

Tiến sĩ Kyle Holen, Phó Chủ tịch cấp cao và là người đứng đầu Bộ phận Phát triển, trị liệu và ung thư của Moderna, cho biết kết quả này cho thấy tiềm năng của vaccine mRNA khi điều trị những người bị u ác tính và mở ra khả năng kéo dài sự sống cho bệnh nhân.

Trước đó, kết quả sơ bộ từ thử nghiệm này đã được chia sẻ vào tháng 12/2022 và làm chấn động giới nghiên cứu ung thư. Thời điểm đó, Moderna công bố kết quả cho thấy, khi được sử dụng liệu pháp kết hợp vaccine mới, nguy cơ tử vong hoặc tái phát bệnh đã giảm 44% so với những bệnh nhân chỉ được điều trị bằng liệu pháp Keytruda.

Vaccine ung thư mRNA khác vaccine thông thường. Trọng tâm của vaccine không phải là phòng ngừa, mà được sử dụng như loại thuốc cá nhân hóa, nhằm huấn luyện hệ thống miễn dịch của người mắc chống lại bệnh ung thư.

Để có liều vaccine, chuyên gia sẽ lấy mẫu khối u và mô khỏe mạnh của người bệnh, sắp xếp trình tự DNA và RNA, so sánh mức độ khác nhau để xác định đột biến, lấy làm kháng nguyên cho vaccine. Sau khi tiêm vào cơ thể, vaccine mRNA sẽ huấn luyện các tế bào tạo ra một phần protein ung thư (kháng nguyên) giống với kháng nguyên đã được xét nghiệm trước đó của bệnh nhân. Sau đó, hệ miễn dịch sẽ phát triển kháng thể chống lại chúng.

Giải thích thêm về cơ chế hoạt động của vaccine, Viện Nghiên cứu Ung thư Mỹ cho biết thông qua vaccine, các nhà nghiên cứu cố gắng tạo ra phản ứng miễn dịch chống lại các protein bất thường của tế bào ung thư.

Song, các protein này không xuất hiện trên tế bào thông thường và không giống nhau giữa mọi người, vì vậy vaccine cần được đặc chế. Từ đó, hệ thống miễn dịch học được cách nhận biết tế bào ung thư khác với phần còn lại của cơ thể như thế nào.

Tiến sĩ Julie Bauman, Phó Giám đốc Trung tâm Ung thư Đại học Arizona, Mỹ đang tham gia một nghiên cứu lâm sàng, thử nghiệm điều trị ung thư bằng vaccine mRNA cho biết thêm rằng, công ty Moderna sản xuất vaccine trong khoảng 6 tuần. Trong khi đó theo ông Paul Burton, Giám đốc Y tế của Moderna cho biết hãng có thể sản xuất vaccine trong khoảng 8 tuần, hy vọng có thể giảm xuống còn 4 tuần trong thời gian tới.

Tiến sĩ Eliav Barr, trưởng bộ phận phát triển lâm sàng toàn cầu kiêm Giám đốc Y tế của Merck cho biết công nghệ vaccine mRNA mở ra những bước tiến vượt bậc trong liệu pháp miễn dịch để điều trị ung thư.

Trong hơn một thập kỷ qua, các nhà nghiên cứu ung thư đã phát triển vaccine ung thư cá nhân hóa sử dụng công nghệ mRNA để tạo ra các kháng nguyên mới. Tuy nhiên hiện nay, tính chuyên biệt của quá trình sản xuất khiến chi phí rất cao, ước tính lên tới 100.000 USD cho mỗi bệnh nhân, theo Viện Ung thư Quốc gia Mỹ và CDC Mỹ.

Tiến sĩ Barr cũng cho biết thêm rằng những tiến bộ trong công nghệ mRNA có được nhờ đại dịch COVID-19 đã giúp tăng tốc nghiên cứu các vaccine mới. Trong 5 đến 10 năm tới, các nhà khoa học đang hướng đến bào chế vaccine mRNA để chữa nhiều loại bệnh, từ bệnh hô hấp thông thường đến ung thư.

Vẫn còn nhiều câu hỏi về vaccine trị ung thư công nghệ mRNA cần trả lời. Trong vài năm tới, chúng ta sẽ biết chúng sẽ hiệu quả nhất với loại ung thư nào. Các chuyên gia tin rằng đây là hy vọng mới, khả quan và có cơ sở, cho nhiều người bị ung thư. Mùa thu năm nay, Moderna và Merck sẽ tiếp tục thử nghiệm vaccine.

Các bệnh nhân ung thư giai đoạn đầu và giai đoạn cuối sẽ được sử dụng vaccine kết hợp với các liệu pháp miễn dịch khác, nhằm điều trị các tế bào ung thư đang hoạt động hoặc ngăn ung thư tái phát. Moderna kỳ vọng vaccine điều trị ung thư sẽ được áp dụng rộng rãi từ năm 2030 với khả năng điều trị cho khoảng 10.000 bệnh nhân ung thư.

Theo thống kê của Tổ chức ghi nhận ung thư quốc tế (GLOBOCAN), tình hình mắc và tử vong do ung thư trên toàn thế giới đều có xu hướng tăng. Theo Bộ Y tế, mỗi năm tại Việt Nam có hơn 120.000 ca ung thư mới được phát hiện và hơn 75.000 bệnh nhân qua đời vì căn bệnh này. Do đó, ung thư đang là một căn bệnh nguy hiểm tại Việt Nam và trên toàn thế giới.

Theo GS. TS. Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, cứ sau 10 năm, chi phí điều trị bệnh ung thư tăng 1,5 – 2 lần, vì người bệnh được tiếp cận với những phương pháp chẩn đoán và điều trị mới tiên tiến hơn; áp dụng các xét nghiệm hiện đại; phẫu thuật cập nhật kỹ thuật mới, hóa trị cũng sử dụng những loại thuốc mới để đạt hiệu quả tốt hơn. Chính vì vậy, chi phí điều trị cho bệnh nhân ung thư ngày càng tăng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận định đây là nạn dịch của tương lai đã xảy ra trong hiện tại.

Mặc dù Y học đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc chữa trị ung thư, nhưng vì nhiều lí do khác nhau, số ca ung thư tại Việt Nam và trên thế giới vẫn đang tiếp tục gia tăng. Thực trạng này cho thấy cuộc chiến chống lại căn bệnh ung thư vẫn còn dài và đòi hỏi sự chung tay góp sức của toàn xã hội.

An Dương (T/h)