Bộ Công Thương yêu cầu sàn thương mại điện tử báo cáo chi tiết về việc điều chỉnh phí bán hàng

Trong thời gian gần đây, các sàn thương mại điện tử lớn tại Việt Nam như Shopee, TikTok Shop và Lazada đã có những thay đổi đáng chú ý về cơ cấu phí bán hàng. Theo Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số Hoàng Ninh, việc tăng phí áp dụng trên các nền tảng này sẽ tạo ra áp lực không nhỏ đối với người bán, đặc biệt là các đơn vị nhỏ lẻ, hộ kinh doanh cá thể. Các thay đổi về phí được thực hiện nhằm mục đích tái cấu trúc hoạt động kinh doanh và nâng cao chất lượng dịch vụ, nhưng đồng thời cũng làm dấy lên lo ngại về tác động tiêu cực đến thị trường và người tiêu dùng.

Ba sàn thương mại điện tử tăng phí hoa hồng và điều chỉnh chiết khấu khiến nhà bán hàng và người tiêu dùng hoang mang. 

Theo ông Ninh, nếu việc tăng phí đi kèm với việc cải thiện dịch vụ và nâng cao trải nghiệm mua sắm, thì những ảnh hưởng tiêu cực có thể được giảm bớt. Tuy nhiên, nếu không có sự minh bạch và thông báo trước cho người bán theo quy định của pháp luật, đây có thể trở thành nguyên nhân dẫn đến việc người bán phải gánh chịu chi phí tăng cao và gián tiếp ảnh hưởng đến giá hàng hóa. Chính vì vậy, Bộ Công Thương yêu cầu các sàn thương mại điện tử phải báo cáo rõ ràng về các điều chỉnh phí và cung cấp đầy đủ thông tin minh bạch cho người bán.

Theo đó, TikTok Shop và Shopee đã thông báo sẽ điều chỉnh một số loại phí áp dụng cho người bán kể từ ngày 1/4/2025. Lazada cũng đã có bước điều chỉnh chiết khấu từ đầu tháng 2. Theo ước tính từ công ty phân tích dữ liệu thương mại điện tử Metric, gần nửa triệu gian hàng sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ những thay đổi này. Các nền tảng thương mại điện tử cần phải đảm bảo rằng việc nâng phí được thực hiện trên cơ sở công khai thông tin và áp dụng đồng bộ cho tất cả người bán.

Các cơ chế nâng phí mới được xây dựng dựa trên các nghiên cứu thị trường kỹ lưỡng và lắng nghe phản hồi từ cộng đồng doanh nghiệp. Một số điểm nổi bật trong cấu trúc phí mới là việc tích hợp phí dịch vụ vận chuyển vào phí cố định, giúp cho các giao dịch mua bán trở nên liền mạch và thuận tiện hơn cho người tiêu dùng. Cụ thể, với việc áp dụng chương trình freeship (miễn phí vận chuyển) mở rộng, Shopee cam kết sẽ cung cấp các mã freeship có giá trị lên đến 500.000 đồng, nhằm giảm bớt gánh nặng chi phí cho người mua, qua đó kích thích nhu cầu mua sắm trực tuyến.

Đại diện Shopee Việt Nam cho biết, freeship được xem là yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy hành vi mua sắm trực tuyến. Trước đó, hơn 90% các đơn hàng trên Shopee đều được áp dụng freeship khi thanh toán, giúp tăng sức hấp dẫn của các sản phẩm. Ngoài ra, chương trình Freeship Xtra đã chứng minh được hiệu quả khi giúp các nhà bán hàng tăng doanh thu từ 2 đến 5 lần. Thông tin từ nội bộ Shopee cho thấy, hầu hết các nhà bán hàng đã và đang tham gia chương trình này, qua đó giảm bớt sự thay đổi về tổng phí mà họ phải chi trả sau ngày áp dụng cấu trúc phí mới.

Với các thay đổi về cơ cấu phí, một số ngành hàng như máy tính – laptop, điện thoại – phụ kiện có thể chứng kiến sự giảm đáng kể về tổng phí. Cụ thể, đối với ngành hàng máy tính và laptop, tổng phí trước ngày 1/4 đạt khoảng 12% (bao gồm cả phí dịch vụ Freeship Extra), còn sau đó giảm xuống còn 6,5%. Tương tự, các ngành hàng điện tử khác được giảm từ 14% xuống còn 12%. Một số ngành hàng khác như thể thao – dã ngoại, đồng hồ, du lịch – hành lý cũng được giảm nhẹ, chỉ còn 14% so với mức 15% trước đó. Tuy nhiên, với một số ngành hàng khác, mức tăng phí trung bình có thể lên đến khoảng 6% nếu người bán không tham gia gói Freeship Extra.

Tổng hợp phí dành cho người bán không thuộc Shopee Mall chia theo ngành hàng (không bao gồm phí dịch vụ Gói Voucher Xtra và Gói Content Xtra). Phí được tính trên đơn hàng của Shop được giao thành công hoặc có yêu cầu Trả hàng hoàn tiền được chấp nhận hoàn tiền ngay (trừ lý do Chưa nhận được hàng).

Trước tình hình trên, ông Hoàng Ninh nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc công bố đầy đủ thông tin và thông báo trước các chính sách thay đổi. Ông cảnh báo, bất kỳ hành vi thay đổi chính sách mà không có sự thông báo rõ ràng hoặc không tuân thủ quy định của pháp luật đều được xem là vi phạm hành chính. Cụ thể, nếu một sàn thương mại điện tử không công bố quy chế hoặc thay đổi quy chế mà không thông báo cho người bán, mức phạt có thể dao động từ 20 đến 40 triệu đồng. Điều này nhằm bảo vệ quyền lợi của người bán và đảm bảo một môi trường cạnh tranh lành mạnh trên thị trường thương mại điện tử.

Bên cạnh đó, trong Luật Thương mại điện tử sửa đổi, dự kiến sẽ có những bổ sung nhằm tăng cường trách nhiệm của chủ quản nền tảng số trong việc thông báo trước cho người bán các chính sách thay đổi. Điều này bao gồm cả các chính sách về giá, nhằm tạo điều kiện cho người bán có khoảng thời gian hợp lý để điều chỉnh hoạt động kinh doanh của mình. Các sàn thương mại điện tử cũng được yêu cầu không được tự ý tạm ngừng, chấm dứt hay áp đặt các hạn chế đối với tài khoản người bán nếu chưa có lý do hợp lý và không thông báo trước. Đồng thời, các sàn phải cung cấp đầy đủ công cụ và quy trình để người bán có thể tải về dữ liệu hàng hóa cũng như thông tin khách hàng, đảm bảo quyền lợi tối đa cho người bán.

Từ góc độ của người bán, việc thay đổi cơ cấu phí có thể mang đến cả cơ hội và thách thức. Nếu được thực hiện minh bạch và có sự hỗ trợ kịp thời từ các sàn thương mại điện tử, đây có thể là động lực để cải thiện chất lượng dịch vụ và tăng trưởng doanh thu. Tuy nhiên, nếu không có sự chuẩn bị và điều chỉnh phù hợp, các nhà bán hàng nhỏ lẻ có thể phải đối mặt với gánh nặng chi phí và rủi ro về giảm nhu cầu mua sắm từ phía người tiêu dùng.

Nhìn chung, những điều chỉnh mới từ Shopee, TikTok Shop và Lazada không chỉ đơn thuần là việc thay đổi mức phí bán hàng mà còn phản ánh xu hướng chuyển mình của ngành thương mại điện tử trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh toàn cầu. Sự minh bạch, công khai thông tin và tuân thủ quy định của pháp luật sẽ là yếu tố then chốt để bảo vệ quyền lợi của người bán, đồng thời duy trì niềm tin của người tiêu dùng vào hệ thống mua sắm trực tuyến.

Duy Trinh (t/h)