Chỉ 7 quốc gia trên toàn cầu đáp ứng tiêu chuẩn không khí của WHO

Theo báo cáo của IQAir, một tổ chức đo lường chất lượng không khí uy tín của Thụy Sĩ, trong số 134 quốc gia và vùng lãnh thổ được khảo sát, chỉ có 7 nước đáp ứng giới hạn hướng dẫn của WHO đối với bụi mịn PM2.5 trong không khí. Đó là Úc, Estonia, Phần Lan, Grenada, Iceland, Mauritius và New Zealand.

Bangladesh, Pakistan, Ấn Độ, Tajikistan và Burkina Faso lần lượt được xếp hạng là 5 quốc gia có không khí ô nhiễm nhất vào năm 2023, tính theo dân số. Trong khi đó, các thành phố có không khí tồi tệ nhất là New Delhi tại Ấn Độ, Dhaka tại Bangladesh, Ouagadougou tại Burkina Faso, Dushanbe tại Tajikistan và Baghdad của Iraq.

Ngược lại, Polynesia thuộc Pháp, Mauritius, Iceland, Grenada, Bermuda, New Zealand, Australia, Puerto Rico, Estonia và Phần Lan lần lượt là những quốc gia và vùng lãnh thổ đạt chuẩn chất lượng không khí và ghi nhận ít ô nhiễm nhất.

Các thành phố ghi nhận nồng độ bụi mịn PM2.5 (loại bụi mịn có đường kính nhỏ hơn 2.5 micron), thấp nhất chủ yếu ở khu vực Châu Đại Dương, Scandinavia và Caribbean bao gồm Wellington tại New Zealand, Reykjavik tại Iceland và Hamilton tại Bermuda. “Khoa học đã chứng minh khá rõ ràng về tác động của ô nhiễm không khí nhưng chúng ta đã quá quen với mức độ ô nhiễm nền quá cao để có thể khỏe mạnh”, bà Glory Dolphin Hammes, giám đốc điều hành IQAir khu vực Bắc Mỹ cho biết.

Báo cáo Chất lượng Không khí Thế giới năm 2023 của IQAir cung cấp đánh giá về chất lượng không khí dựa trên lượng bụi mịn PM2.5 từ 7.812 thành phố trải rộng trên 134 quốc gia, khu vực và vùng lãnh thổ.

Dữ liệu được sử dụng để tạo báo cáo này được tổng hợp từ hơn 30.000 trạm giám sát chất lượng không khí do các tổ chức nghiên cứu, cơ quan chính phủ, trường đại học và cơ sở giáo dục, tổ chức phi lợi nhuận, công ty tư nhân và nhà khoa học công dân vận hành.
Hiện, nhiều khu vực đang có mức độ ô nhiễm đặc biệt nghiêm trọng. Báo cáo của IQAir cho thấy quốc gia ô nhiễm nhất thế giới hiện nay là Pakistan, với nồng độ bụi mịn PM2.5, cao hơn 14 lần so với tiêu chuẩn của WHO. Tiếp theo đó là Ấn Độ, Tajikistan và Burkina Faso.

Thậm chí, ngay cả những quốc gia lớn đã đạt được tiến bộ trong hạn chế ô nhiễm không khí vẫn đang bị đe dọa. Từng được xem là nước có chất lượng không khí trong lành nhất trong số các quốc gia phương Tây, Canada hiện đang bị bao phủ bởi lượng bụi mịn PM2.5 dày đặc, phần lớn đến từ các vụ cháy rừng quy mô lớn.

Trong khi đó, tại Trung Quốc, công cuộc cải thiện chất lượng không khí đã trở nên phức tạp hơn vào năm ngoái, do hoạt động phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19, khi các báo cáo cho thấy mức bụi mịn PM2.5 đã tăng lên 6,5%.

Một báo cáo khác, do Viện Chính sách Năng lượng thuộc Đại học Chicago (Epic) chỉ ra rằng ô nhiễm không khí giết chết khoảng 7 triệu người mỗi năm trên toàn thế giới - nhiều hơn cả bệnh AIDS và bệnh sốt rét cộng lại - và gánh nặng này được cảm nhận rõ ràng nhất ở các nước đang phát triển vốn phụ thuộc vào nhiên liệu bẩn để sưởi ấm, thắp sáng và nấu ăn.

Không nơi nào an toàn với bụi mịn

WHO đã hạ hướng dẫn về mức PM2.5 “an toàn” vào năm 2021 xuống còn 5 microgam/1 mét khối không khí và với tiêu chuẩn mới này, nhiều quốc gia, chẳng hạn như những nước châu Âu vốn đã làm sạch không khí đáng kể trong 20 năm qua, đã không đạt được mức an toàn với bụi mịn.

Đáng nói hơn, ngay cả hướng dẫn nghiêm ngặt hơn kể trên của WHO cũng có thể không nắm bắt được đầy đủ nguy cơ ô nhiễm không khí. Một nghiên cứu do Trường Y tế Công cộng thuộc Đại học Boston (Mỹ) công bố vào tháng trước cho thấy mức khuyến nghị của WHO là không đủ an toàn.

Theo đó, vẫn có sự gia tăng đáng kể số lần đến bệnh viện thăm khám vì các vấn đề tim mạch và hô hấp khi tiếp xúc với PM2.5 trong thời gian ngắn và dưới mức giới hạn của WHO. Ngoài ra, dựa trên phân tích trên 60 triệu người Mỹ từ 65 tuổi trở lên từ năm 2000 đến năm 2016, nghiên cứ cho thấy nguy cơ nhập viện vì 7 loại bệnh tim mạch chính tăng lên khi tiếp xúc với mức PM2.5 trung bình tại Mỹ.

Do đó, các nhà khoa học của Trường Y tế Công cộng thuộc Đại học Boston cho rằng không có mức độ an toàn nào cho PM2.5, và thậm chí một lượng nhỏ bụi mịn này cũng làm tăng nguy cơ xảy ra các vấn đề nghiêm trọng với sức khỏe.

Một báo cáo khác, do Viện Chính sách Năng lượng thuộc Đại học Chicago (Epic) chỉ ra rằng ô nhiễm không khí giết chết khoảng 7 triệu người mỗi năm trên toàn thế giới - nhiều hơn cả bệnh AIDS và bệnh sốt rét cộng lại - và gánh nặng này được cảm nhận rõ ràng nhất ở các nước đang phát triển vốn phụ thuộc vào nhiên liệu bẩn để sưởi ấm, thắp sáng và nấu ăn.

Bà Glory Dolphin Hammes, Giám đốc điều hành IQAir khu vực Bắc Mỹ kêu gọi: "Các nước cần có thêm hành động quyết liệt để làm cho những đô thị trở nên dễ đi bộ hơn và ít phụ thuộc hơn vào ô tô, giám sát chặt các hoạt động lâm nghiệp để giảm thiểu tác động của khói cháy rừng và nhanh chóng sử dụng năng lượng sạch thay cho nhiên liệu hóa thạch".

Tiến sĩ Aidan Farrow, nhà khoa học cấp cao về không khí tại tổ chức bảo vệ môi trường Greenpeace International, cũng chia sẻ quan điểm rằng nhân loại phải tăng cường giám sát và cải thiện chất lượng không khí. Ông Farrow nói: “Năm 2023, ô nhiễm không khí vẫn là thảm họa sức khỏe với thế giới. Do đó, bộ dữ liệu toàn cầu của IQAir đưa ra lời nhắc nhở quan trọng về sự cần thiết phải thực hiện nhiều giải pháp cho vấn đề này”.

Khánh Mai (t/h)