Đổi mới sáng tạo - điểm nhấn nổi bật trong bức tranh khoa học công nghệ năm 2025

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt và chuyển đổi mô hình tăng trưởng, đổi mới sáng tạo được xác định là một trong những động lực then chốt nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Trên cơ sở đó, Báo cáo tổng kết công tác năm 2025, phương hướng nhiệm vụ năm 2026 của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã mang đến bức tranh toàn diện về kết quả đạt được của lĩnh vực đổi mới sáng tạo, phản ánh rõ vai trò kiến tạo của Nhà nước trong hoàn thiện thể chế, phát triển hệ sinh thái và thúc đẩy các hoạt động đổi mới sáng tạo trên phạm vi cả nước, qua đó tạo nền tảng quan trọng cho nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong giai đoạn tới.

Lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được đặt ngang hàng với khoa học công nghệ trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo được thông qua vào năm 2025. Ảnh minh họa.

1. Kết quả hoạt động nổi bật

1.1. Hoạt động nổi bật

Tổ chức thành công chuỗi sự kiện quy mô quốc gia tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ: Lễ hưởng ứng Ngày Sáng tạo và ĐMST thế giới (21/4); Ngày hội ĐMST quốc gia (01/10) kết hợp với Techfest 2025 với sự tham dự của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước.

Lần đầu tiên tổ chức Diễn đàn “Tương lai Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Quốc gia” (29/8/2025) và công bố 5 sáng kiến trọng điểm.

Chính thức ra mắt Sàn giao dịch KH&CN quốc gia vào ngày 30/6/2025, kết nối liên thông dữ liệu với 19 sàn giao dịch địa phương.

Chủ trì, phối hợp với UBND TP.Hà Nội tổ chức thành công chuỗi hoạt động Techfest năm 2025 (từ ngày 12 đến 14/12/2025).

1.2. Số liệu phát triển ngành

Năm 2025, hệ sinh thái khởi nghiệp và chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng tích cực, khẳng định vị thế trong khu vực và quốc tế:

Về Chỉ số Đổi mới sáng tạo (GII và PII):

Chỉ số GII (toàn cầu): Việt Nam xếp hạng 44/139 quốc gia, giữ vững vị trí thứ 2 trong nhóm quốc gia thu nhập trung bình thấp và thứ 3 trong ASEAN. Đặc biệt, chỉ số đầu vào ĐMST tăng 3 bậc (lên hạng 50). Việt Nam được WIPO ghi nhận là một trong 9 quốc gia thu nhập trung bình cải thiện thứ hạng nhanh nhất thập kỷ qua.

Chỉ số PII (địa phương): Đã hoàn thành công bố PII năm 2025 vào ngày 01/10/2025. Kết quả phản ánh sát thực tiễn phát triển KT-XH, với Hà Nội dẫn đầu (65,68 điểm). Bộ chỉ số đã trở thành công cụ đắc lực giúp các địa phương nhận diện điểm mạnh, điểm yếu để điều hành phát triển kinh tế dựa trên KH,CN&ĐMST.

Về hệ sinh thái Khởi nghiệp sáng tạo (KNST):

Quy mô: Ước tính có khoảng 4.000 doanh nghiệp KNST, duy trì 02 kỳ lân công nghệ (MoMo, Sky Mavis) và nhiều doanh nghiệp tiềm năng.

Xếp hạng hệ sinh thái: Việt Nam xếp thứ 55/100 toàn cầu (tăng 1 bậc), đứng thứ 5 ASEAN. Đáng chú ý, TP.Đà Nẵng thăng hạng vượt bậc (tăng 130 bậc), lọt Top 12 thành phố có hệ sinh thái nổi bật toàn cầu; Hà Nội tăng 9 bậc và TP.Hồ Chí Minh tăng 1 bậc, tiếp tục nằm trong Top 1.000 thành phố khởi nghiệp hàng đầu.

Đầu tư mạo hiểm: Tổng vốn đầu tư năm 2024 ghi nhận 2,3 tỷ USD; ước tính hiện có hơn 208 quỹ đầu tư hoạt động (tăng gấp 7 lần so với năm 2016). Việt Nam đứng thứ 3 ASEAN về thu hút vốn đầu tư mạo hiểm.

Về doanh nghiệp KH&CN và ứng dụng công nghệ cao:

Lũy kế đến tháng 11/2025, cả nước có 962 doanh nghiệp KH&CN được cấp Giấy chứng nhận. Khối doanh nghiệp này hoạt động hiệu quả với doanh thu ước đạt khoảng 196.000 tỷ đồng, tạo việc làm cho hơn 36.000 lao động kỹ thuật cao.

Khu vực tư nhân thể hiện vai trò dẫn dắt khi chiếm 98,5% số lượng doanh nghiệp KH&CN; trên 90% kết quả công nghệ được doanh nghiệp tự đầu tư nghiên cứu hoặc mua bằng vốn tư nhân.

Lũy kế đến tháng 11/2025, có 26 tổ chức được cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp cao, 11 tổ chức được cấp Giấy chứng nhận hoạt động ứng dụng công nghệ cao và 01 tổ chức được cấp giấy chứng nhận cơ sở ươm tạo công nghệ cao còn hiệu lực.

1.3. Kết quả công tác chỉ đạo điều hành

Năm 2025, Bộ KH&CN đã chỉ đạo các đơn vị chức năng triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp từ hoàn thiện thể chế đến thúc đẩy thực tiễn, đạt được nhiều kết quả quan trọng:

Về hoàn thiện hành lang pháp lý và thể chế chính sách:

Đây là điểm sáng nổi bật nhất trong năm 2025 với việc trình và ban hành hàng loạt văn bản quy phạm pháp luật mang tính tháo gỡ "điểm nghẽn" cho hệ sinh thái:

Hoàn thiện hướng dẫn Luật: Trình Chính phủ ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP ngày 14/10/2025 quy định chi tiết Luật KH,CN&ĐMST. Nghị định đã chính thức luật hóa các tiêu chí, quy trình công nhận doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (KNST), trung tâm ĐMST, Trung tâm hỗ trợ KNST tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho hoạt động này. Ngay sau đó, Bộ đã ban hành Kế hoạch triển khai (Quyết định số 3573/QĐ-BKHCN) để đưa chính sách vào cuộc sống.

Khơi thông nguồn vốn: Trình Chính phủ ban hành Nghị định số 264/2025/NĐ-CP ngày 14/10/2025 quy định về quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và địa phương, tạo hành lang pháp lý để huy động nguồn lực tài chính cho khởi nghiệp sáng tạo. Bộ đã ban hành Quyết định số 3584/QĐ-BKHCN ngày 07/11/2025 về Kế hoạch của Bộ KH&CN triển khai thực hiện Nghị định.

Thúc đẩy thương mại hóa: Trình Chính phủ ban hành Nghị định số 271/2025/NĐ-CP ngày 15/10/2025 tạo cơ chế đặc thù cho các viện nghiên cứu, trường đại học trên địa bàn Thủ đô Hà Nội được thành lập doanh nghiệp spin-off (doanh nghiệp khởi nguồn) để thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Bộ đã ban hành Quyết định số 3574/QĐ-BKHCN ngày 07/11/2025 về Kế hoạch của Bộ KH&CN triển khai thực hiện Nghị định.

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền: Tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định số 133/2025/NĐ-CP và ban hành theo thẩm quyền Thông tư số 08/2025/TT-BKHCN, qua đó phân cấp hoàn toàn thủ tục công nhận doanh nghiệp công nghệ cao, hoạt động ứng dụng công nghệ cao cho UBND cấp tỉnh, giúp cắt giảm thủ tục hành chính và tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp địa phương.

Về hoạch định chiến lược và phát triển hệ thống ĐMST quốc gia:

Ban hành Chương trình hành động: Đã ban hành Quyết định số 962/QĐ-BKHCN về "Chương trình hành động lĩnh vực đổi mới sáng tạo năm 2025 và định hướng đến năm 2030", làm kim chỉ nam cho việc phát triển văn hóa ĐMST và hình thành nền kinh tế dựa trên ĐMST.

Phát triển mạng lưới Trung tâm ĐMST: Tích cực hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương trọng điểm (Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Bắc Ninh, Đồng Nai...) xây dựng đề án thành lập/tổ chức lại các Trung tâm ĐMST theo tiêu chuẩn mới quy định tại Nghị định số 268/2025/NĐ-CP.

Xây dựng thương hiệu quốc gia: Hiện đang hoàn thiện để trình Lãnh đạo Bộ ban hành “Chương trình xây dựng và quảng bá Thương hiệu quốc gia về đổi mới sáng tạo” trong tháng 12/2025, nhằm lan tỏa văn hóa ĐMST sâu rộng.

Về phát triển thị trường KH&CN và ứng dụng công nghệ:

Vận hành Sàn giao dịch công nghệ: Tổ chức Lễ ra mắt Sàn giao dịch KH&CN quốc gia vào ngày 30/6/2025. Đã thực hiện kết nối, liên thông dữ liệu giữa Sàn trung ương với 19 sàn giao dịch địa phương, từng bước thống nhất thị trường công nghệ trên cả nước.

Thúc đẩy đổi mới công nghệ: (1) Triển khai hiệu quả Chương trình đổi mới công nghệ quốc gia và Chương trình Nông thôn miền núi (đã chuyển giao hơn 50 quy trình công nghệ, nghiệm thu 22 dự án, xây dựng nhiều mô hình sản xuất hiệu quả); (2) Hoàn thành xây dựng và báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương về lộ trình đổi mới công nghệ đến năm 2035 đối với các ngành kinh tế mũi nhọn; (3) Đang trình Thủ tướng Chính phủ các cơ chế khuyến khích doanh nghiệp FDI chuyển giao công nghệ và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa.

Hỗ trợ doanh nghiệp: Duy trì và phát triển mạng lưới tư vấn viên (hỗ trợ 23 doanh nghiệp trong năm 2025 về cải tiến năng suất, chất lượng); đẩy mạnh kết nối cung cầu thông qua các sự kiện Techmart, Techfest.

Về công tác chỉ đạo, điều hành hoạt động ĐMST tại địa phương:

Triển khai Bộ chỉ số PII: Tiếp tục triển khai bài bản Bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) năm 2025 theo chuẩn quốc tế; đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả xếp hạng và sử dụng kết quả này làm công cụ tư vấn chính sách phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương.

Hướng dẫn định hướng: Ban hành văn bản hướng dẫn các Sở KH&CN về chủ trương, định hướng mới phục vụ xây dựng văn kiện Đại hội Đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2025-2030; tham gia ý kiến quy hoạch vùng để đảm bảo yếu tố KH,CN&ĐMST được lồng ghép trong quy hoạch phát triển.

Về tổ chức sự kiện và truyền thông chính sách:

Tổ chức thành công chuỗi sự kiện quy mô quốc gia, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ: Lễ hưởng ứng Ngày Sáng tạo và ĐMST thế giới (21/4); Ngày hội ĐMST quốc gia (01/10) kết hợp với Techfest 2025; Diễn đàn “Tương lai Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Quốc gia”; Ngày hội Khởi nghiệp sáng tạo quốc gia Techfest Việt Nam 2025 (12/12-14/12/2025).

Đặc biệt, Bộ đã kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ và phối hợp với WIPO công bố kết quả Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) năm 2025 của Việt Nam, khẳng định vị thế quốc tế của Việt Nam trong bản đồ ĐMST thế giới.

2. Khó khăn, vướng mắc

Cơ chế chính sách: Hành lang pháp lý về ĐMST, khởi nghiệp sáng tạo dù đã ban hành nhưng cần thời gian để đi vào cuộc sống; quy định về chuyển giao công nghệ đang trong quá trình sửa đổi.

Năng lực doanh nghiệp: Năng lực ĐMST và nguồn lực tài chính của doanh nghiệp (chủ yếu là vừa và nhỏ) còn yếu; tỷ lệ chi cho R&D thấp.

Thị trường KH&CN: Còn sơ khai, nguồn cung – cầu hạn chế; các sàn giao dịch công nghệ chưa phát huy vai trò đầu tàu kết nối. Hạ tầng dữ liệu dùng chung chưa đáp ứng yêu cầu.

3. Bài học kinh nghiệm

Hoàn thiện thể chế: Chính sách phải đi trước một bước, mang tính kiến tạo để tháo gỡ điểm nghẽn.

Phối hợp liên ngành: Cần cơ chế phối hợp thực chất, nhịp nhàng giữa các bộ, ngành, địa phương.

Huy động nguồn lực: Phát huy vai trò tiên phong của doanh nghiệp và liên kết chặt chẽ "ba nhà" (Nhà nước - Viện/Trường - Doanh nghiệp).

4. Nhiệm vụ trọng tâm năm 2026

Mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể:

Triển khai đồng bộ các giải pháp thúc đẩy ứng dụng, chuyển giao công nghệ và phát triển thị trường KH&CN.

Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Việt Nam tiếp tục được duy trì và nâng cao thứ hạng so với năm 2025, thuộc nhóm 04 quốc gia dẫn đầu ASEAN.

Nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu:

Hoàn thiện thể chế: Tập trung triển khai Luật KH,CN&ĐMST năm 2025 và các Nghị định số 268/2025/NĐ-CP, Nghị định số 264/2025/NĐ-CP, Nghị định số 271/2025/NĐ-CP; hoàn thiện văn bản hướng dẫn Luật Chuyển giao công nghệ (sửa đổi).

Hạ tầng ĐMST: Hướng dẫn phát triển mạng lưới Trung tâm ĐMST quốc gia và cấp tỉnh; lấy doanh nghiệp làm trung tâm của hệ thống ĐMST.

Chỉ số GII và PII: Tiếp tục đôn đốc cải thiện chỉ số GII và triển khai hiệu quả Bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo địa phương (PII) làm công cụ điều hành kinh tế - xã hội.

Phát triển thị trường: Hoàn thiện cơ chế vận hành Sàn giao dịch công nghệ; xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về cung - cầu công nghệ và chuyên gia.

Công cụ đánh giá: Xây dựng bộ công cụ chuẩn hóa để đánh giá trình độ, năng lực công nghệ và đổi mới công nghệ của doanh nghiệp theo thông lệ quốc tế.

Triển khai Chiến lược quốc gia về khởi nghiệp sáng tạo.

Thanh Tùng