Giải bài toán nâng cao chất lượng nguồn nhân lực lĩnh vực hàn

Những khó khăn của ngành cơ khí chế tạo

Nền kinh tế có phát triển bền vững và thịnh vượng hay không phụ thuộc nhiều vào năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, các doanh nghiệp tại Việt Nam nói chung và doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo nói riêng hiện tại đang gặp một số khó khăn không nhỏ.

Cụ thể, về công nghệ, doanh nghiệp vừa và nhỏ được kỳ vọng là có thể đóng góp vào sự phát triển của các ngành công nghiệp hỗ trợ, hoặc đóng vai trò là nhà cung ứng dịch vụ, sản phẩm đầu vào cho các doanh nghiệp nước ngoài hoặc các dự án lớn của Nhà nước. Quá trình này sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo trở thành trụ cột để phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ. Tuy nhiên, đa số doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo Việt Nam trình độ khoa học công nghệ và năng lực đổi mới còn thấp. Số lượng các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khoa học công nghệ còn rất ít.

Số lượng nhà khoa học, chuyên gia làm việc trong các doanh nghiệp chỉ chiếm 0,025% trong tổng số lao động làm việc trong khu vực doanh nghiệp. Khoảng 80 - 90% máy móc và công nghệ sử dụng trong các doanh nghiệp Việt Nam là nhập khẩu và 76% từ thập niên 1980 - 1990, 75% máy móc và trang thiết bị đã hết khấu hao.

Về hiệu quả sản xuất, kinh doanh thấp, hàng tồn kho lớn. Tỷ lệ nội địa hóa cũng thấp và còn phụ thuộc chủ yếu vào nguồn nguyên liệu, phụ kiện nhập khẩu (ví dụ, sản xuất dây và cáp điện, điện tử, cơ khí…) dẫn đến bị ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh. Trong khi đó, sức tiêu thụ của thị trường giảm sút, nhiều doanh nghiệp phải chủ động thu hẹp sản xuất, hoạt động cầm chừng. Hàng tồn kho trong một số ngành hàng cũng tăng cao. Chi phí sản xuất các ngành chế biến và bảo quản rau, củ, quả tăng 123,2%; sản xuất các sản phẩm từ nhựa tăng 89,1%; sản xuất kim loại đúc sẵn tăng 62,8%; sản xuất xe có động cơ tăng 56,2%; sản xuất xi măng tăng 52,3%...

Về bất cập trình độ quản lý và chất lượng nguồn lao động trong các doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo, theo số liệu thống kê, có tới 55,63% số chủ doanh nghiệp có trình độ học vấn từ trung cấp trở xuống, trong đó 43,3% chủ doanh nghiệp có trình độ học vấn từ sơ cấp và phổ thông các cấp. Cụ thể, tiến sỹ chỉ chiếm 0,66%; thạc sỹ 2,33%; tốt nghiệp đại học 37,82%; tốt nghiệp cao đẳng chiếm 3,56%; tốt nghiệp trung học chuyên nghiệp chiếm 12,33% và 43,3% có trình độ thấp hơn. Về lực lượng lao động, có tới 75% lực lượng lao động trong các doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo chưa qua đào tạo chuyên môn kỹ thuật.

Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực

Nhiệm vụ “Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực hàn phù hợp với chuẩn mực quốc tế phục vụ ngành cơ khí chế tạo” mã số 02.1/DA2-2018 thuộc dự án “Thúc đẩy hoạt động Năng suất và Chất lượng” thuộc chương trình quốc gia “Nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm hàng hóa của doanh nghiệp Việt Nam đến năm 2020” trong thời gian qua của Trung tâm Chuyển giao công nghệ Việt - Đức là một trong những phương pháp hữu hiệu nhằm giúp những doanh nghiệp cơ khí chế tạo giải quyết cá khó khăn tồn đọng trong suốt quá trình phát triển hội nhập của đất nước.

Nhằm đáp ứng mục tiêu cung cấp kiến thức cốt lõi về đào tạo quản lý chất lượng hàn, cung cấp kiến thức, kỹ năng cần thiết và nâng cao năng lực của đội ngũ nguồn nhân lực kỹ thuật hàn để phù hợp với các chuẩn mực quốc tế tại các doanh nghiệp cơ khí chế tạo, trong 2 năm 2018 và 2019, Trung tâm Chuyển giao công nghệ Việt - Đức (Trung Tâm) đã triển khai 8 khoá đào tạo, bồi dưỡng cho 320 lượt học viên với 08 nội dung khác nhau: Đào tạo thợ hàn MIG/ MAG, thợ hàn TIG, Giám sát hàn bậc 1, Giám sát hàn bậc 2, Chuyên gia hàn, Đảm bảo chất lượng hàn, Phương pháp kiểm tra không phá hủy.

Trung tâm đã lập kế hoạch chi tiết tổ chức các khóa đào tạo bao gồm nội dung đào tạo, thời gian và địa điểm tổ chức các khóa đào tạo. Đối tượng tham gia nhiệm vụ đào tạo là: Lãnh đạo, cán bộ quản lý, người lao động trực tiếp của doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo. Qua 08 khoá đào tạo, Trung tâm đã lấy ý kiến của 320 học viên ở 8 lớp học nhằm đánh giá mức độ hài lòng, đánh giá công tác đào tạo, tổ chức đào tạo và mức độ tiếp thu của từng học viên nhằm tạo ra những khoá đào tạo tốt hơn sau này. Kết quả thu được cũng nói lên những cố gắng của Trung tâm trong năm 2018-2019 trong việc đóng góp cho sự phát triển của doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo.

Cụ thể, về kết quả đánh giá mức độ hài lòng đánh giá chỉ tiêu “Công tác đào tạo” cho thấy, 18% học viên đánh giá khóa học “Tốt”, 82% học viên đánh giá khóa học “Khá”. Về kết quả đánh giá mức độ hài lòng đánh giá chỉ tiêu “Tài liệu giảng dạy” của nhiệm vụ cho thấy, 70% học viên đánh giá tài liệu “Tốt”, 30% học viện đánh giá tài liệu “Khá”. Về kết quả đánh giá mức độ hài lòng đánh giá chỉ tiêu “Chất lượng giảng viên” cho thấy, 50% học viên đánh giá chất lượng giảng viên “Tốt”, 50% đánh giá chất lượng giảng viên “Khá”. Về đánh giá mức độ hài lòng đánh giá chỉ tiêu “Công tác tổ chức khóa học” của nhiệm vụ cho thấy, 40% học viên đánh giá công tác tổ chức “Tốt”, 60% học viên đánh giá công tác tổ chức “Khá”.

Còn về kết quả đánh giá mức độ hài lòng đánh giá chỉ tiêu “mức độ tiếp thu của học viên” của nhiệm vụ cho thấy 20% học viên đánh giá tiếp thu ở mức “Tốt”, 80% học viên đánh giá tiếp thu ở mức “Khá”. Ngoài ra, kết quả đánh giá mức độ hài lòng đánh giá chỉ tiêu “Thời lượng của khóa học” của nhiệm có 10% học viên đánh giá thời lượng khóa học là “Dài”, 90% học viên đánh giá khóa học là “Vừa”.

Trong những khóa đào tạo được Trung tâm chuyển giao công nghệ Việt Đức tổ chức, các học viên đều là những quản lý kỹ thuật, người lao động trực tiếp được doanh nghiệp đăng ký đào tạo để sau đó về áp dụng và mang lại hiệu quả cho doanh nghiệp. Các hiệu quả trực tiếp mà doanh nghiệp đã phản hồi lại với Trung tâm gồm: tăng doanh thu năm 2018-2019, rút ngắn thời gian tìm hiểu, áp dụng các tiêu chuẩn mới cập nhật, hiểu rõ hơn về việc cần thực hiện đúng và đủ các yêu cầu của quản lý chất lượng hàn, giảm tỷ lệ sản phẩm lỗi… Đội ngũ nhân sự tham gia các khóa đào tạo là nhân sự tại các vị trí sản xuất trực tiếp của doanh nghiệp, mang lại những lợi ích thiết thực, giúp họ nắm bắt kịp thời kỹ thuật công nghệ mới để áp dụng hiệu quả trong sản xuất kinh doanh. Với sự nhanh nhạy của các doanh nghiệp khi áp dụng thực tế nhanh chóng những kiến thức của học viên đã được đào tạo, biến doanh nghiệp trở nên chuyên nghiệp, hiệu quả hơn, góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong môi trường hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Vương Thanh Phương

Trung tâm Chuyển giao công nghệ Việt - Đức