Lo ngại về khả năng kháng động đất của các công trình cao tầng tại Việt Nam

Trước đây, do số lượng các công trình cao tầng còn hạn chế, người dân Việt Nam ít có cơ hội cảm nhận tác động của động đất; tuy nhiên, với sự phát triển vượt bậc của đô thị lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, hiện tượng rung chấn từ các sóng địa chấn, dù phát sinh từ những trận động đất xa trung tâm, đã trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.

Cụ thể, sau sự kiện động đất 7,7 độ ở Myanmar vào ngày 28/3 vừa qua, nhiều người dân tại Thành phố Hồ Chí Minh đã phản ánh về hiện tượng nứt tường, bong tróc nền gạch ở một số chung cư cao tầng, điều này đã khiến cho dư luận trong nước dấy lên những lo ngại về khả năng chịu lực và kháng động đất của các công trình xây dựng hiện nay.

Nhiều khu vực hành lang chung cư tại Thành phố Hồ Chí Minh bị bong tróc, phồng gạch sau dư chấn động đất. Ảnh: Báo Tin tức

Theo các chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng và địa chấn, kể từ năm 1990, các công trình xây dựng tại Việt Nam đã bắt đầu được tính toán kháng động đất, tuy nhiên trước đó, nhiều nhà tập thể với cấu trúc từ 3-5 tầng, đặc biệt là những công trình được xây dựng trong thời kỳ “bao cấp”, chưa có sự tính toán và thiết kế để chống chịu tác động của động đất. Từ năm 2006, sau khi Bộ Xây dựng tiêu chuẩn xây dựng TCXDVN 375:2006 (sau này chuyển đổi thành TCVN 9386:2012), việc tính toán kháng động đất đã trở thành một yêu cầu bắt buộc đối với các dự án xây dựng, đặc biệt là những công trình xây dựng trên nền đất không ổn định.

PGS.TS Nguyễn Hồng Phương - chuyên gia địa chấn học tại Viện các khoa học Trái Đất Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), khẳng định rằng mặc dù Myanmar nằm cách xa Việt Nam, nhưng sóng địa chấn có thể lan truyền hàng nghìn km, gây ra dao động đủ lớn để làm cho các tòa nhà cao tầng rung lắc mạnh, từ đó tạo ra những hư hại như nứt tường, bong tróc nền gạch. Điều này càng được xác nhận bởi những phản ánh từ người dân tại các khu chung cư 29 tầng ở quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh, nơi hơn 300 căn hộ bị ảnh hưởng rõ rệt sau hiện tượng rung chấn.

TS Tăng Văn Lâm - chuyên gia của Trường Đại học Mỏ - Địa chất cũng chỉ ra rằng các tòa nhà trên 10 tầng thường dễ bị ảnh hưởng bởi động đất hơn do có tần số dao động thấp, dễ trùng với tần số của sóng bề mặt trong các trận động đất mạnh và nông. Một yếu tố không thể bỏ qua nữa là nền móng của các công trình, đặc biệt là ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, nơi mà nền đất mềm, chủ yếu được bồi đắp từ sông Sài Gòn và sông Hồng, dễ bị khuếch đại rung động từ sóng địa chấn, góp phần làm tăng nguy cơ hư hại của các công trình.

TS Lê Minh Long - Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và Vật liệu xây dựng thuộc Bộ Xây dựng, cho biết tại Điều 91 của Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) đã có quy định rõ ràng về việc đảm bảo an toàn cho các công trình trước tác động của động đất. Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng cũng đã ban hành QCVN 02:2022/BXD, quy định số liệu điều kiện tự nhiên dùng trong xây dựng, nhằm đảm bảo rằng tất cả các dự án xây dựng đều phải tuân thủ các tiêu chuẩn kháng động đất hiện hành. Mặc dù đã có cơ sở pháp lý và hệ thống tiêu chuẩn liên tục được cập nhật, các chuyên gia vẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giám sát thực thi và đánh giá định kỳ về chất lượng kháng chấn của công trình.

Các chuyên gia còn khuyến cáo rằng, ngoài việc tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn và quy định hiện hành, cần tăng cường công tác giám sát và kiểm tra định kỳ để đánh giá rủi ro động đất đối với các tòa nhà, từ đó đưa ra các biện pháp gia cố hoặc xử lý kịp thời nhằm đảm bảo an toàn cho người dân. TS Tăng Văn Lâm nhấn mạnh, việc sử dụng vật liệu xây dựng có tính đàn hồi cao và thiết kế kết cấu công trình đối xứng có thể giúp giảm thiểu hiệu ứng khuếch đại rung động khi sóng địa chấn lan qua, qua đó hạn chế nguy cơ phá hủy.

Bên cạnh đó, việc lắp đặt các thiết bị đo rung chấn tại các công trình cao tầng là một giải pháp hữu hiệu để đánh giá mức độ tác động của động đất, giúp các cơ quan chức năng có thể nhanh chóng đưa ra cảnh báo và khuyến cáo kịp thời cho người dân. Trường hợp của các tòa nhà tại Hà Nội, nơi có nhiều khu nhà chung cư và tập thể cũ với kết cấu yếu, càng làm dấy lên mối lo ngại rằng nếu không có biện pháp kiểm tra, đánh giá và gia cố kịp thời, nguy cơ hư hại do động đất có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Dù Việt Nam không nằm trong “vành đai động đất” có nguy cơ xảy ra những trận động đất hủy diệt, nhưng các chuyên gia vẫn cảnh báo rằng hệ thống đứt gãy kéo dài hàng chục đến hàng trăm km tại các vùng như Tây Bắc có thể tạo ra các trận động đất mạnh, như các sự kiện được ghi nhận tại Tuần Giáo (Điện Biên) năm 1983 và Điện Biên năm 1985 với cường độ tương đương 6,8 và 6,7 độ. Do vậy, việc chủ động nâng cao chất lượng xây dựng, đặc biệt là các công trình cao tầng, không chỉ giúp bảo vệ tài sản mà còn đảm bảo an toàn cho tính mạng con người. Nhiều chuyên gia khuyến nghị rằng, đối với các khu vực có nền đất yếu như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, việc khảo sát địa chất kỹ lưỡng trước khi xây dựng là điều cần thiết; nếu phát hiện nền đất không ổn định, cần có biện pháp xử lý móng như sử dụng cọc khoan nhồi sâu kết hợp với móng bè.

Bên cạnh đó, cần áp dụng các công nghệ kháng chấn tiên tiến như giằng thép, kết cấu bê tông cốt thép kết hợp với bê tông cốt sợi nhằm tăng cường khả năng chịu lực của công trình. Trước tình hình này, không chỉ các chủ đầu tư và các nhà thầu xây dựng mà cả các cơ quan chức năng cần có những biện pháp cụ thể, kịp thời để kiểm soát và giám sát chất lượng thi công, từ đó đảm bảo rằng mỗi công trình khi đi vào hoạt động đều đáp ứng được các yêu cầu kháng động đất, góp phần bảo vệ an toàn tính mạng của người dân cũng như tài sản quốc gia. 

Duy Trinh (t/h)