Lưu hành xe máy cũ không kiểm định khí thải gia tăng nguy cơ ô nhiễm môi trường

Theo ông Khuất Việt Hùng, Viện trưởng Viện Chiến lược và phát triển giao thông vận tải, Bộ Giao thông vận tải, xe máy là phương tiện di chuyển chính, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, nơi xe máy không chỉ là phương tiện cá nhân mà còn là công cụ sản xuất, kinh doanh, vận chuyển hàng hóa và dịch vụ. Đến thời điểm tháng 9.2024 đã có 77 triệu xe máy đăng ký, đưa tỉ lệ sở hữu xe máy trên 1.000 dân tới 770 xe máy, thuộc hàng cao nhất thế giới. Tuy nhiên, song hành với sự tiện lợi và phổ biến của xe máy là những thách thức không nhỏ, nhất là trong việc đảm bảo an toàn giao thông.

Phân tích về khoảng trống dẫn tới nguy cơ mất an toàn giao thông, Chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho rằng, dù có hệ thống đăng ký xe mô tô xe máy tuy nhiên số lượng xe máy thực tế lưu hành thấp hơn so với số lượng thực tế đăng ký, chưa phản ánh số lượng xe máy thực sự lưu hành. Tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, con số này chỉ dưới 75% tổng số xe đăng ký do phần còn lại hoặc đưa về các tỉnh thành phố dùng thêm một vài năm nữa trước khi được tháo rời, bán phụ tùng linh kiện…

Xe máy tại Việt Nam chưa phải chịu kiểm định an toàn kỹ thuật. Ảnh minh họa

Bên cạnh đó, việc thống kê phân tích tai nạn giao thông xe máy trên lượng luân chuyển gặp khó khăn và chưa có kết quả, do không có số liệu về công tơ mét của mô tô, xe máy. Loại này chưa phải đăng kiểm và cũng chưa có hệ thống ghi nhận thông tin về đồng hồ công tơ mét xe máy. Thực trạng này xuất phát từ bất cập trong quy định pháp luật khi chưa yêu cầu kiểm định kỹ thuật và khí thái với xe máy, trong khi đây là một nội dung cần phải làm với phương tiện cơ giới đường bộ.

Theo Chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, dù đã có tiêu chuẩn mô tô xe máy nhưng các mức an toàn cho xe máy ở Việt Nam được xem là còn khá thấp khi chưa có AHO, chưa có ABS hoặc phanh phối hợp Combined Brake....

Hiện nay, xe máy dù là phương tiện cơ giới nhưng chưa phải chịu kiểm định an toàn kỹ thuật, sắp tới mới có kiểm định về môi trường, điều này dẫn tới tình trạng một số xe máy đã cũ nát, không bảo đảm an toàn vẫn lưu hành. Bất cập trong thực thi dẫn tới việc nhiều xe máy điện, xe điện lưu hành không đúng với thông số kỹ thuật đăng ký như công suất lớn hơn, tốc độ lớn hơn...

Theo thông tin từ Bộ Giao thông Vận tải, Bộ đang dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định lộ trình áp dụng mức tiêu chuẩn khí thải đối với xe cơ giới nhập khẩu và sản xuất, lắp ráp (lần 3). Trong tờ trình, Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị bổ sung lộ trình đối với một số loại xe. Theo đó, cơ quan chức năng sẽ nâng mức tiêu chuẩn khí thải đối với xe môtô hai bánh nhập khẩu và sản xuất, lắp ráp được nâng từ mức 3 lên mức 4 từ 1/7/2027.

Về vấn đề này, Bộ Giao thông Vận tải cho biết, từ năm 2021, Bộ đã triển khai nghiên cứu “xây dựng lộ trình áp dụng mức tiêu chuẩn khí thải tương đương Euro 4 cho xe môtô, xe gắn máy và Euro 6 cho xe ôtô tại Việt Nam”. Kết quả cho thấy việc nâng mức tiêu chuẩn khí thải với xe môtô nhập khẩu và xe môtô sản xuất, lắp ráp lên mức 4 là khả thi.

Khảo sát cũng cho thấy, các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu đã sẵn sàng cho việc nâng mức tiêu chuẩn khí thải mức 3 lên mức 4. Theo nhu cầu sản xuất để xuất khẩu, một số doanh nghiệp đã đầu tư công nghệ để sản xuất xe môtô đạt tiêu chuẩn mức 4. Mặt khác, công nghệ cho sản xuất xe môtô đạt tiêu chuẩn khí thải mức 3 có thể nhanh chóng đáp ứng việc sản xuất xe môtô đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 mà không cần đầu tư thay đổi quá nhiều về công nghệ.

Cũng theo kết quả nghiên cứu nêu trên cho thấy, nếu như tiêu chuẩn khí thải mức 4 được áp dụng đối với xe môtô, sẽ giảm được 50 - 60% phát thải khí độc hại phát thải từ loại phương tiện này, với mức độ tăng trưởng về số lượng xe máy đưa vào hàng năm hiện nay khoảng 3 triệu xe/năm sẽ đem lại hiệu quả đáng kể đối với công tác bảo vệ môi trường không khí.

Qua rà soát việc áp dụng tiêu chuẩn khí thải của các nước khu vực ASEAN cho thấy, đa phần các nước trong khu vực đã áp dụng hoặc có lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 4 (Malaysia, Thái Lan, Singapore đang áp dụng Euro 4; Indonesia dự kiến áp dụng Euro 4 vào năm 2025, Philippines dự kiến áp dụng Euro 4 vào năm 2027).

Cũng chính vì điều này, Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) đã có kiến nghị với Bộ Giao thông Vận tải sớm có lộ trình nâng mức tiêu chuẩn khí thải đối với xe môtô nhập khẩu và xe môtô sản xuất lắp ráp lên mức 4 để hài hòa với các nước trong khu vực.

Khánh Mai (t/h)