Nâng cao năng suất vùng cao: Bắt đầu từ việc ‘gieo trồng’ nhận thức về cải tiến

Tại Tuyên Quang, vùng đất giàu tiềm năng về nông nghiệp, dược liệu, khoáng sản và du lịch, việc áp dụng các công cụ cải tiến năng suất, tiêu chuẩn chất lượng và ứng dụng khoa học công nghệ không chỉ giúp nâng cao năng suất, tối ưu quy trình, giảm lãng phí, mà còn minh bạch hóa sản xuất, giúp sản phẩm địa phương vượt rào cản kỹ thuật hướng đến phát triển kinh tế bền vững.

Dấu ấn năng suất qua những con số

TS. Trần Hậu Ngọc - Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Chất lượng Việt Nam (VietQ.vn), TS. Trần Hậu Ngọc - Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia nhận định, cả nước đang tập trung triển khai mạnh mẽ Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Các sản phẩm vùng cao nếu được sản xuất theo tiêu chuẩn, kiểm soát chất lượng gắn với truy xuất nguồn gốc, áp dụng công cụ cải tiến năng suất, ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất,… sẽ có cơ hội vươn xa hơn, chinh phục thị trường trong nước cũng như quốc tế.

Ông Phan Tiến Dũng - Phó Trưởng phòng Quản lý Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Tuyên Quang cho biết, tại Tuyên Quang, tính đến nay đã có 37 lượt doanh nghiệp, HTX được hỗ trợ chứng nhận hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến như ISO 9001 (Quản lý chất lượng), HACCP/ISO 22000 (An toàn thực phẩm), TQM (Quản lý chất lượng toàn diện), SA 8000 (Trách nhiệm xã hội) và GMP (Thực hành sản xuất tốt).

Hoạt động này đã giúp các cơ sở sản xuất chuẩn hóa quy trình từ khâu đầu vào đến phân phối. Bước đầu, việc áp dụng các công cụ cải tiến đơn giản như 5S giúp tạo môi trường làm việc gọn gàng, giảm lãng phí vật tư và tăng năng suất lao động cơ bản cho các đơn vị quy mô nhỏ.

Đồng thời, công tác chứng nhận tiêu chuẩn, quy chuẩn và truy xuất nguồn gốc được đặc biệt chú trọng nhằm tạo “giấy thông hành” về minh bạch chất lượng cho sản phẩm đặc thù. Từ năm 2021 đến nay, Sở KH&CN Tuyên Quang đã hướng dẫn và tiếp nhận 68 hồ sơ công bố hợp chuẩn, hợp quy từ 10 doanh nghiệp, thể hiện sự tăng cường tuân thủ các quy định kỹ thuật bắt buộc.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, đã hỗ trợ 42 sản phẩm chứng nhận phù hợp theo Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) và 08 sản phẩm phù hợp Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN). Những con số này minh chứng cho sự cam kết về chất lượng của sản phẩm miền núi khi đưa ra thị trường.

Quan trọng hơn, việc số hóa và minh bạch hóa nguồn gốc được triển khai hiệu quả. Tại Tuyên Quang, đã cấp 27 mã số vùng trồng và 02 mã số cơ sở đóng gói, với tổng diện tích 241 ha. Bên cạnh đó, việc hỗ trợ 40.000 chiếc tem truy xuất nguồn gốc cho 04 cơ sở đã tạo bước tiến lớn về minh bạch chất lượng. Đây là tiền đề để các sản phẩm nông lâm sản đặc sản của vùng (như Cam Sành, Chè) tiếp cận tốt hơn vào chuỗi siêu thị, sàn thương mại điện tử và thị trường xuất khẩu, nơi yêu cầu nghiêm ngặt về truy xuất và an toàn thực phẩm.

Bên cạnh hoạt động tiêu chuẩn đo lường chất lượng, tỉnh cũng đẩy mạnh ứng dụng KH&CN để nâng cao năng suất chất lượng, nhất là trong sản xuất thông minh. Các ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp như sản xuất rau an toàn trong nhà lưới, sản xuất giống cây lâm nghiệp chất lượng cao bằng nuôi cấy mô, sử dụng máy bay không người lái phun thuốc bảo vệ thực vật đã được triển khai.

Năm 2024, tại Tuyên Quang đã cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN cho Công ty Cổ phần chè Sông Lô - đây là minh chứng cụ thể cho định hướng ứng dụng KH&CN vào sản xuất. Những kết quả này không chỉ tăng năng suất mà còn là cơ sở vững chắc cho việc bảo hộ và phát triển tài sản trí tuệ vùng, giúp sản phẩm địa phương nâng cao vị thế và giá trị.

"Gieo trồng" nhận thức về công cụ cải tiến

Hái chè shan tuyết cổ thụ vùng núi Tây Côn Lĩnh.

Về phía doanh nghiệp, chia sẻ với PV Chất lượng Việt Nam, bà Phạm Thị Minh Hải, Phó Giám đốc Công ty TNHH Thành Sơn - doanh nghiệp KH&CN của Tuyên Quang với gần 30 năm hoạt động và phát triển cho biết, công ty được thành lập với sứ mệnh nghiên cứu, bảo tồn và phát triển giá trị cây chè shan tuyết cổ thụ vùng núi Tây Côn Lĩnh, một báu vật thiên nhiên, vàng xanh của núi rừng.

Theo đó, công ty không ngừng đầu tư vào nghiên cứu khoa học, đổi mới công nghệ và nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, nhằm phát triển bền vững các dòng trà đặc sản trà shan tuyết cổ thụ và mỹ phẩm từ trà shan tuyết cổ thụ, đưa sản phẩm nông nghiệp của địa phương đến với thị trường trong và ngoài nước.

Từ năm 2019, doanh nghiệp đã chủ động áp dụng hệ thống quản lý tinh gọn (Lean) và Six Sigma trong toàn bộ quy trình sản xuất, từ vùng nguyên liệu, chế biến đến đóng gói. Nhờ đó, công ty đạt nhiều kết quả nổi bật: giảm 25% năng lượng tiêu thụ trong chế biến, tăng 20 - 30% năng suất lao động, giảm tỷ lệ sản phẩm lỗi xuống dưới 5%, rút ngắn thời gian chu kỳ sản xuất từ 25 - 30%, và triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử cho toàn bộ sản phẩm, nâng cao tính minh bạch và niềm tin của người tiêu dùng.

Cũng theo bà Phạm Thị Minh Hải, một trong những rào cản lớn nhất khi áp dụng các công cụ cải tiến đó là vấn đề nhận thức. “Ở vùng cao, người lao động quen với “kinh nghiệm truyền miệng”, rất khó để họ tin rằng việc đo đếm, ghi chép, phân tích số liệu có thể giúp chè ngon hơn. Nguồn lực và kỹ thuật cũng là khó khăn, nhưng có thể học hoặc đầu tư dần. Nhận thức mới là điều phải “gieo trồng” trước tiên - chúng tôi phải làm bằng niềm tin, bằng ví dụ thực tế để người lao động thấy rằng cải tiến không phải là ép buộc, mà là giúp công việc nhẹ hơn, sạch hơn và hiệu quả hơn”.

Ngoài ra bà Phạm Thị Minh Hải khẳng định: “Không có con đường nào trải đầy hoa hồng, đặc biệt với những doanh nghiệp trẻ khởi nghiệp từ nông nghiệp vùng cao. Muốn thành công, phải luôn kiên định với mục tiêu, không ngừng học hỏi, đổi mới và dám nghĩ dám làm. Mỗi thất bại là một bài học quý giá để hoàn thiện hơn quy trình, công nghệ và chất lượng sản phẩm”.

Hoàng Bách