Quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ: Bài học từ Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam

Hệ thống pháp luật về SHTT của Việt Nam ngày càng được hoàn thiện. Ảnh minh họa.

Từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý về SHTT

Trong bối cảnh khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đóng vai trò then chốt trong phát triển quốc gia, quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ (SHTT) trở thành công cụ quan trọng để bảo hộ, khai thác và phát huy giá trị tài sản trí tuệ. Hoạt động này không chỉ góp phần thúc đẩy nghiên cứu, sáng tạo và chuyển giao công nghệ, mà còn tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh, nâng cao năng lực đổi mới của doanh nghiệp và địa phương.

Theo ông Trần Lê Hồng - Phó Cục trưởng Cục SHTT, hệ thống pháp luật về SHTT của Việt Nam ngày càng được hoàn thiện, phù hợp với các điều ước quốc tế và cam kết trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Mới đây, Nghị định số 132/2025/NĐ-CP và Nghị định số 133/2025/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 12/6/2025 đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong phân quyền và phân cấp quản lý nhà nước về KH&CN, trong đó lĩnh vực SHTT được trao thẩm quyền lớn hơn cho địa phương.

Cụ thể, UBND cấp tỉnh được phân quyền 6 nhiệm vụ như: Ghi nhận và xóa tên tổ chức, cá nhân hành nghề đại diện SHTT; Ghi nhận cá nhân đáp ứng điều kiện hành nghề dịch vụ đại diện SHCN; Xóa tên tổ chức dịch vụ đại diện SHCN; Xóa tên người đại diện SHCN; Quyết định bắt buộc chuyển giao quyền sử dụng sáng chế; Xử lý đơn đăng ký hợp đồng chuyển quyền sử dụng đối tượng SHCN.

Đồng thời, địa phương còn được phân cấp 9 nhiệm vụ, bao gồm: Cấp phó bản văn bằng bảo hộ và cấp lại văn bằng bảo hộ/phó bản văn bằng bảo hộ; Cấp phó bản, cấp lại Giấy chứng nhận đăng ký hợp đồng chuyển quyền sử dụng đối tượng SHCN; Tổ chức kiểm tra nghiệp vụ đại diện SHCN; Cấp, cấp lại, thu hồi Chứng chỉ hành nghề dịch vụ đại diện SHCN; Ghi nhận thay đổi thông tin của tổ chức dịch vụ đại diện SHCN; Chấm dứt quyền sử dụng sáng chế theo quyết định bắt buộc; Ghi nhận việc sửa đổi nội dung, gia hạn, chấm dứt trước thời hạn hiệu lực hợp đồng chuyển quyền sử dụng đối tượng SHCN; Kiểm tra nghiệp vụ giám định SHCN; Cấp, cấp lại, thu hồi Thẻ giám định viên SHCN.

Những thay đổi này được đánh giá là bước tiến quan trọng, giúp rút ngắn quy trình hành chính, tăng tính chủ động cho địa phương, và nâng cao hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp, người dân trong việc bảo hộ quyền SHTT.

Tư duy tiếp cận thay đổi theo hướng mở

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Trần Lê Hồng đã dẫn chứng mô hình của Hàn Quốc khi quốc gia này đã chuyển hướng hỗ trợ thương mại hóa sáng chế từ năm 2015. Theo đó, Hàn Quốc xây dựng mạng lưới chuyên gia công nghệ, trực tiếp tiếp cận doanh nghiệp để xác định nhu cầu công nghệ theo từng lĩnh vực sản xuất, sau đó báo cáo cho Hiệp hội Thúc đẩy sáng chế Hàn Quốc (KIPA).

KIPA thực hiện việc tra cứu, tìm kiếm công nghệ phù hợp để đáp ứng “đề bài” của doanh nghiệp. Kết quả, số lượng sáng chế được chuyển giao đã tăng đáng kể về số lượng (năm 2021 có 15.383 sáng chế được chuyển giao cao hơn gần 2 lần năm 2014), và đặc biệt giá trị thương mại hóa sáng chế đã tăng từ 0,3 tỉ USD năm 2017 lên 6 tỉ USD năm 2022 (gấp 20 lần).

Trong thời gian tới, ông Trần Lê Hồng cho biết, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT sẽ tập trung vào 5 nhóm chính sách: Thứ nhất là hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền SHTT nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo; Thứ hai là đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc đăng ký, xác lập quyền SHTT; Thứ ba là nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ quyền SHTT; Thứ tư là bảo đảm thi hành đầy đủ cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo hộ SHTT trong quá trình hội nhập; Thứ năm là cập nhật các vấn đề mới trong bảo hộ SHTT trên thế giới phù hợp với chính sách và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.

“Thế giới đang chuyển dịch từ tư duy bảo hộ sang khai thác và thương mại hóa tài sản trí tuệ. Việt Nam cần nắm bắt xu hướng này, đi nhanh hơn trên con đường biến sáng tạo thành tài sản và tài sản thành động lực phát triển kinh tế.”, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ nhấn mạnh.

Thanh Tùng