Ứng dụng công nghệ trong doanh nghiệp vừa và nhỏ: Vẫn ở giai đoạn 'dò đường'?

SME “loay hoay” giữa năng suất và chi phí lỗi sản xuất

Theo Bộ Công Thương, khối doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp Việt Nam nhưng phần lớn vẫn đang quản lý sản xuất theo phương thức thủ công, rời rạc. Tình trạng lỗi kỹ thuật, sai hỏng sản phẩm, chậm tiến độ hay thiếu dữ liệu giám sát dây chuyền vẫn phổ biến, làm tiêu tốn 5–10% doanh thu mỗi năm.

Do đó, việc áp dụng các tiêu chuẩn, hệ thống quản lý hay công cụ cải tiến năng suất chất lượng hiện đại sẽ giúp doanh nghiệp khắc phục được những tồn tại này. Thực tế, thời gian qua, nhiều doanh nghiệp SME đã áp dụng thành công và ghi nhận nhiều điểm sáng trong sản xuất, kinh doanh.

Điển hình, tại Công ty TNHH Cơ khí chính xác An Phát (Hải Dương), việc lắp đặt cảm biến IoT và phần mềm MES giúp ghi nhận tức thời lỗi sai trên từng máy ép nhựa. Nhờ đó, tỷ lệ phế phẩm giảm 35%, năng suất lao động tăng 25%.

Tương tự, Công ty May Nhà Bè - Sóc Trăng (NASCO) đã triển khai hệ thống giám sát sản xuất thời gian thực (Smart Factory) từ năm 2024. Dữ liệu từ từng chuyền may được cập nhật liên tục, giúp phát hiện lỗi kim, lệch đường chỉ sớm hơn, giảm 40% sai lỗi và tiết kiệm hơn 1 tỷ đồng chi phí bảo hành mỗi năm.

Công ty TNHH Cơ khí chính xác An Phát (Hải Dương).

Một ví dụ khác là Công ty TNHH Gỗ Minh Long (Bình Dương) – doanh nghiệp vừa sản xuất nội thất vừa xuất khẩu. Nhờ áp dụng cảm biến đo rung và nhiệt độ trên máy CNC, hệ thống AI phân tích tự động cảnh báo sớm nguy cơ hỏng trục, giúp doanh nghiệp giảm 20% thời gian dừng máy, tối ưu vận hành.

Những mô hình này cho thấy, nếu biết chọn đúng công nghệ và điểm nghẽn cần xử lý, SME hoàn toàn có thể đạt năng suất tương đương doanh nghiệp lớn. Nhưng nhìn chung, phần đông SME Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn “dò đường”, thiếu nguồn lực, thiếu lộ trình và đặc biệt thiếu tư duy đầu tư cho dữ liệu.

Chuyển đổi số – không thể làm theo phong trào

Theo các chuyên gia, công nghệ 4.0 chỉ thực sự mang lại giá trị khi doanh nghiệp xác định rõ “bệnh” của mình nằm ở đâu. Không ít SME đã đầu tư hàng trăm triệu đồng cho phần mềm, cảm biến hay hệ thống giám sát nhưng bỏ dở giữa chừng vì thiếu chiến lược, nhân lực và dữ liệu đầu vào.

Công ty TNHH Gỗ Minh Long (Bình Dương) – doanh nghiệp vừa sản xuất nội thất vừa xuất khẩu.

Với đặc thù quy mô nhỏ, doanh nghiệp cần chuyển đổi có trọng tâm và bắt đầu từ điểm nghẽn cụ thể. Trước hết, cần rà soát lại toàn bộ quy trình để nhận diện khâu dễ lỗi, máy móc hay dừng hoặc công đoạn tốn thời gian nhất. Đây là nơi công nghệ phải “đánh trúng”.

Tiếp đó, SME nên chọn giải pháp phù hợp túi tiền và năng lực vận hành – có thể chỉ là một module quản lý sản xuất (MES) đơn giản, vài cảm biến IoT gắn trên dây chuyền, hoặc hệ thống ghi nhận dữ liệu thời gian thực. Sau giai đoạn thí điểm, nếu hiệu quả rõ rệt thì mới mở rộng sang toàn bộ nhà xưởng.

Quan trọng hơn cả là tư duy vận hành dựa trên dữ liệu. Mỗi lỗi sản phẩm, mỗi lần máy dừng, mỗi giờ chậm tiến độ đều cần được ghi nhận và phân tích. Khi doanh nghiệp hình thành “văn hóa dữ liệu”, công nghệ 4.0 sẽ không còn là khẩu hiệu mà trở thành nền tảng ra quyết định hằng ngày.

Thực tế, nhiều SME sau 6-12 tháng ứng dụng công nghệ thông minh đã giảm được 20–40% lỗi sản phẩm, tiết kiệm hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Nhưng chuyên gia cảnh báo: “Nếu doanh nghiệp còn chần chừ, vẫn quản lý theo cảm tính thì ngay cả đơn hàng nhỏ trong chuỗi cung ứng toàn cầu cũng sẽ bị mất vào tay đối thủ biết dùng dữ liệu".

Thanh Hiền