Hàng giả 'giấu mình' trong những kiện hàng nhỏ giao dịch qua TMĐT

Có tới 70% người tiêu dùng đã mua phải hàng giả

Hoạt động mua bán trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT), mạng xã hội cũng như ứng dụng mua hàng trên thiết bị điện tử tăng mạnh những năm gần đây, trở thành thói quen của nhiều người, nhất là giới trẻ trên toàn thế giới.

Chỉ cần ở nhà với chiếc điện thoại thông minh, người tiêu dùng có thể mua đủ sản phẩm hàng hóa, từ quần áo, giày dép, mỹ phẩm, thiết bị đồ dùng gia đình đến đồ công nghệ, điện tử, sách, hoa, quà tặng, thực phẩm... Tuy nhiên, một số người mua sắm không may mắn đã mua phải hàng giả vì các hình thức lừa đảo người tiêu dùng cũng ngày càng nhiều và phức tạp trên TMĐT. 

Theo số liệu tại hội thảo phòng chống hàng giả khu vực ASEAN do Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Dự án IP Key SEA – Dự án về SHTT do Liên minh châu Âu (EU) tài trợ tổ chức, kết quả khảo sát của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) với 1.000 người tại mỗi quốc gia khu vực ASEAN cho thấy, có tới 88% người tiêu dùng đã nhìn thấy hàng giả trên thị trường. Bên cạnh đó, có tới 70% người tiêu dùng mua phải hàng giả. Đặc biệt, cứ 4 người tiêu dùng thì có 1 người biết hàng đó không phải là hàng chính hãng.

Ông Anthony Manuguerra, chuyên gia thực thi, Đài Quan sát châu Âu về vi phạm quyền SHTT (EUIPO) cho rằng, sàn TMĐT trở thành một trong những kênh buôn bán của hàng giả tại ASEAN do việc kiểm soát hàng hóa vi phạm SHTT qua biên giới chưa được hiệu quả. Cùng với đó là sự phát triển phức tạp của thương mại, livestreaming và áp dụng AI/ thực tế ảo gây khó khăn trong việc xác định người bán hàng giả trực tuyến…

Ông Anthony Manuguerra nhấn mạnh, giao dịch qua sàn TMĐT chủ yếu là các kiện hàng nhỏ, được vận chuyển trực tiếp từ nhà sản xuất, điều này đang là cơ hội cho hàng giả “giấu mình” để hoạt động xuyên biên giới. Qua các vụ việc được kiểm tra và thu giữ tại châu Âu, cơ quan thực thi nhận ra rằng, những kiện hàng nhỏ mua bán trực tuyến và hàng biếu tặng của những người đi du lịch vận chuyển bằng phương thức chuyển phát nhanh đang là môi trường tiềm năng để hàng giả “núp bóng”.

Tình trạng hàng giả “giấu mình” trong những kiện hàng nhỏ giao dịch qua TMĐT gia tăng. Ảnh: Haiquanonline

Ngoài ra, những kẻ làm giả hàng hóa sử dụng chiến thuật chung trên nhiều nền tảng như: chương trình tiếp thị liên kết; sử dụng nền tảng TMĐT chéo để thu hút khách hàng; thường hoạt động ở những khu vực có Luật SHTT lỏng lẻo. Điều này tạo ra nhiều thách thức cho các DN chân chính bảo vệ thương hiệu và khiến cơ quan chức năng khó có thể hành động.

Thông tin về tình trạng hàng giả trên TMĐT, theo Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, bình quân mỗi tháng có 2,5 triệu phiên bán hàng livestream, với hơn 50.000 người bán tham gia. Tuy nhiên, các sai phạm liên quan đến hàng nhập lậu, hàng giả, trốn thuế diễn biến ngày càng phức tạp.

Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT) cũng chia sẻ, phổ biến nhất vẫn là các vi phạm hành chính trong lĩnh vực hàng cấm, hàng nhập lậu, hàng giả, lĩnh vực y tế, giá, niêm yết giá, tiêu chuẩn đo lường, nhãn hàng hóa. Hàng hóa nhập lậu, không rõ nguồn gốc xuất xứ, hàng giả và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) được đối tượng tập kết tại khu vực biên giới hoặc các kho hàng trung chuyển trên tuyến lưu thông để thẩm lậu vào tiêu thụ nội địa.

Các đối tượng vi phạm thường lập nhiều tài khoản trên sàn TMĐT hoặc mạng xã hội (Facebook, Zalo, TikTok), bán hàng theo hình thức livestream. Các điểm bán hàng này thường không giới thiệu địa chỉ cơ sở kinh doanh, khách mua chốt đơn trực tiếp hoặc thông qua inbox (nhắn tin riêng). Ðể tăng niềm tin, họ còn thuê những người nổi tiếng tham gia quảng cáo cho sản phẩm hoặc sử dụng nhiều hội, nhóm trên mạng xã hội để mua số lượng theo dõi hoặc bình luận về sản phẩm không đúng bản chất, thậm chí chốt đơn để đánh lừa người tiêu dùng.

Quản lý hàng giả trên TMĐT - bài toán đau đầu 

Theo ông Trần Lê Hồng, Phó Cục trưởng Cục SHTT, Bộ Khoa học và Công nghệ, việc quản lý chất lượng hàng hóa bán trên các sàn TMĐT là bài toán đau đầu, cần phối hợp đồng bộ các cơ quan chức năng. Đáng chú ý, các cơ quan chức năng đang gặp một số khó khăn khi xử lý hàng nhái, hàng giả trong môi trường TMĐT.

Ông Ninoslav Babíc, Cố vấn cấp cao, Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính, Cộng hòa Croatia cho biết, hàng hóa giao dịch trên các nền tảng TMĐT thường có sự khác biệt về giá. Ngoài ra, từ các vụ việc vi phạm SHTT được phát hiện đều chỉ ra, hàng trị giá thấp đóng trong các kiện hàng nhỏ giao dịch trên TMĐT đang chiếm tỷ trọng lớn. Khi các mặt hàng vi phạm được phát hiện, cơ quan thực thi như: Cảnh sát, Hải quan lại không có thông tin đến từ các thị trường nguồn gốc của mặt hàng (vận đơn, số liệu vận chuyển, xuất xứ, đặc tính mặt hàng...) để đưa ra mức xử lý phù hợp. Đặc biệt, khi xác định là hàng giả thì vấn đề lưu kho và tổ chức tiêu hủy cũng khiến lực lượng thực thi “đau đầu”.

Bởi nhiều quốc gia quy định chi phí lưu kho và tiêu hủy thuộc về lực lượng thực thi phải chịu. Thậm chí đối với những sản phẩm do thời gian xử lý kéo dài hoặc phải bảo quản trong điều kiện tốt dẫn tới khoản chi phí lưu kho lớn gây khó cho cơ quan thực thi khi triển khai các hoạt động bắt giữ đối với các kiện hàng nhỏ.

Ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục QLTT cho rằng, cần phải có những giải pháp để quản lý chặt chẽ hơn. Đã đến lúc quy định và đối xử với môi trường online như offline, phải định danh được người mua và người bán. Ông Đỗ Hồng Trung, Phó Chánh văn phòng thường trực Ban chỉ đạo 389 quốc gia cũng cho rằng, việc định danh cá nhân người bán hàng là giải pháp căn cơ, cần thiết và nên thực hiện sớm.

An Dương (T/h)