Đảm bảo tính hợp pháp gỗ nhập khẩu: Vấn đề sống còn của ngành công nghiệp chế biến gỗ

Đây là khẳng định của ông Đỗ Xuân Lập- Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam tại Hội thảo Kiểm soát tính hợp pháp của gỗ nhiệt đới nhập khẩu do Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFORES) tổ chức ngày 20/4/2021.

Kiểm soát rủi ro, đảm bảo tính hợp pháp của gỗ nhập khẩu không những giúp duy trì ổn định thị trường xuất khẩu mà còn tạo động lực mở rộng thị trường 

Ông Đỗ Xuân Lập cho biết, trong quý I/2021, kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ có mức tăng trưởng 20%. Nếu duy trì được đà tăng trưởng như hiện nay, con số mục tiêu từ 14 - 14,5 tỷ USD về kim ngạch xuất khẩu mà Chính phủ đặt ra cho ngành trong năm 2021 là hoàn toàn có thể kỳ vọng. Tuy nhiên, theo ông Đỗ Xuân Lập, yếu tố ảnh hưởng tới việc đạt được mục tiêu này trong năm 2021 là việc kiểm soát rủi ro trong nhập khẩu gỗ nguyên liệu là các loài gỗ tự nhiên.

Để kiểm soát nguồn nguyên liệu gỗ nhập khẩu, tháng 10/2020, Nghị định 102/2020-NĐ-CP quy định Hệ thống đảm bảo tính hợp pháp của gỗ có hiệu lực. Theo Nghị định, gỗ rủi ro là gỗ được nhập khẩu từ các vùng địa lý không tích cực, và là các loài rủi ro. Nghị định quy định khi nhập khẩu gỗ rủi ro vào Việt Nam các doanh nghiệp nhập khẩu cần phải bổ sung giấy tờ để minh chứng cho tính hợp pháp của gỗ. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần phải đưa ra các biện pháp giảm thiểu rủi ro.

Ông Đỗ Xuân Lập cho biết, bình quân mỗi năm Việt Nam nhập khẩu từ 2-2,5 triệu m3 gỗ quy tròn là gỗ nhiệt đới, tương đương 40-50% trong tổng lượng gỗ tròn và xẻ nhập khẩu. Việt Nam nhập khẩu gỗ từ một số quốc gia thuộc khu vực Châu Phi, Lào, Campuchia, Papua New Guinea (PNG) và các quốc gia thuộc khu vực Nam Mỹ. Theo tiêu chí phân loại gỗ nhập khẩu của Nghị định 102, đây là nguồn gỗ rủi ro cao. Nguồn gỗ này nhập khẩu vào Việt Nam chủ yếu được sử dụng phục vụ tiêu dùng nội địa.

Nếu không kiểm soát tốt nguồn gốc gỗ nhập khẩu sẽ không tránh khỏi bị tranh chấp thương mại, bị áp thuế. Đảm bảo tính hợp pháp của gỗ rủi ro nhập khẩu là vấn đề sống còn của ngành. Điều này liên quan trực tiếp tới việc thực hiện hiệu quả Nghị định 102 về kiểm soát gỗ rủi ro nhập khẩu- ông Đỗ Xuân Lập nhấn mạnh.

Trong Báo cáo “Việt Nam nhập khẩu gỗ nhiệt đới và ý nghĩa cho việc thực hiện Nghị định Hệ thống bảo đảm gỗ hợp pháp VNTLAS”, nhóm tác giả Tô Xuân Phúc, Cao Thị Cẩm, Trần Lê Huy phân tích: Giảm rủi ro về tính hợp pháp của gỗ nhiệt đới nhập khẩu có vai trò sống còn đối với ngành gỗ Việt với trọng tâm ưu tiên vào xuất khẩu. Giảm rủi ro trong khâu nhập khẩu gỗ nhiệt đới không những giúp duy trì ổn định thị trường xuất khẩu mà còn tạo động lực mở rộng thị trường.

Hiện Hoa Kỳ là thị trường nhập khẩu lớn nhất các mặt hàng gỗ của Việt Nam. Kim ngạch nhập khẩu từ thị trường này chiếm trên 60% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Chính phủ Hoa Kỳ đang có các cáo buộc Việt Nam nhập khẩu gỗ bất hợp pháp từ một số quốc gia khu vực nhiệt đới.

Các cáo buộc này đưa ra trong bối cảnh Việt Nam đang nhập khẩu lượng lớn gỗ tự nhiên từ nhiều quốc gia, trong đó có các nước Châu Phi và Campuchia. Chính phủ Hoa Kỳ vẫn đang tiến hành điều tra ngành gỗ Việt Nam dựa trên cáo buộc này. Với tầm quan trọng của thị trường Hoa Kỳ như hiện nay, điều tra của Chính phủ Hoa Kỳ tiềm ẩn các rủi ro rất lớn cho hoạt động xuất khẩu của ngành gỗ Việt Nam sang thị trường này trong tương lai.

Nhóm tác giả cho rằng, giảm rủi ro trong khâu nhập khẩu gỗ nguyên liệu là gỗ tự nhiên cần thực hiện trên cả khía cạnh chính sách và các hoạt động thực tiễn trong khâu nhập khẩu và tiêu dùng nội địa. Về khía cạnh chính sách, siết chặt quản lý trong khâu nhập khẩu đối với nguồn gỗ rủi ro theo tinh thần của Nghị định VNTLAS, đảm bảo tính hợp pháp của gỗ nhập khẩu cần được tăng cường và thực hiện hiệu quả. Các doanh nghiệp nhập khẩu đảm bảo, cam kết và chịu trách nhiệm về tính xác thực của các giấy tờ trong bộ hồ sơ nhập khẩu.

Hầu hết gỗ rủi ro nhập khẩu vào Việt Nam là để tiêu dùng nội địa. Bên cạnh việc siết chặt quản lý trong nhập khẩu, giảm rủi ro trong nguồn cung gỗ nhập khẩu cần bao gồm thay đổi thói quen trong sử dụng gỗ tại thị trường nội địa.

Theo đó, Nhà nước nên đi tiên phong trong việc thay đổi thói quen sử dụng gỗ tự nhiên. Chính phủ cũng cần ban hành chính sách mua sắm công về các sản phẩm gỗ. Các chính sách này cần phát triển theo hướng loại bỏ hoàn toàn gỗ tự nhiên nhập khẩu từ các nguồn rủi ro ra, ưu tiên sử dụng các loài gỗ rừng trồng trong nước...- nhóm tác giả Tô Xuân Phúc, Cao Thị Cẩm, Trần Lê Huy- kiến nghị.

Lê Kim Liên