Nhiều loại rau quả bán ở Anh chứa hóa chất vĩnh cửu, độc nhất là dâu tây

Một chương trình xét nghiệm của Chính phủ Anh đã kiểm tra các sản phẩm tươi sống được bán ở Anh, một số nhập khẩu từ nước ngoài. Theo đó, 95% dâu tây có chứa hóa chất vĩnh cửu (PFAS). Một số thực phẩm khác chứa chất độc bao gồm nho (61%), cherry (56%), cải bó xôi (42%), cà chua (38%) và đào (38%).

Hóa chất PFAS được sử dụng trong thuốc trừ sâu và đồ gia dụng như chảo chống dính, quần áo, mỹ phẩm, bao bì và bọt chữa cháy. PFAS là một họ gồm hơn 10.000 hóa chất. Một số có thể không bao giờ phân hủy khi ở môi trường bình thường hoặc cơ thể chúng ta. Nếu chỉ tồn tại ở lượng nhỏ, PFAS sẽ không gây hại cho sức khỏe.

Khi dư lượng đủ lớn, PFAS có liên quan đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng bao gồm ung thư, cholesterol cao, giảm chức năng thận, gây bệnh tuyến giáp, suy giảm khả năng sinh sản, ức chế hệ miễn dịch và sinh ra trẻ nhẹ cân. Người ta cũng lo ngại các hóa chất đó sẽ ảnh hưởng đến sự tăng trưởng, phát triển hành vi ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Nick Mole từ Mạng lưới Hành động Thuốc trừ sâu Vương quốc Anh (Pan UK) cho biết: “Ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy PFAS liên quan các bệnh nghiêm trọng như ung thư. Điều đáng lo ngại là người tiêu dùng Anh không còn lựa chọn nào khác, một số hóa chất có thể còn tồn tại lâu dài trong cơ thể họ”.

Một số bao bì thực phẩm bằng nhựa cũng nhiễm PFAS và PFAS có trong đất, nước uống ở Vương quốc Anh. "Chúng ta cần phải hiểu rõ hơn về những rủi ro sức khỏe khi hấp thụ hóa chất vĩnh cửu này và làm mọi thứ có thể để loại trừ chúng khỏi chuỗi thức ăn”, vị chuyên gia trên chia sẻ.

Dấu vết của PFAS được tìm thấy trong hầu hết nguồn nước. Nghiên cứu của Đại học New South Wales (Austrlia) cho thấy 69% mẫu nước ngầm toàn cầu vượt quá giới hạn an toàn.

Có 25 loại thuốc trừ sâu PFAS đang được sử dụng ở Anh, 6 trong số đó thuộc nhóm “rất nguy hiểm”. Pan UK đang kêu gọi chính phủ cấm những loại đó và hỗ trợ nông dân tìm giải pháp thay thế an toàn hơn.

Năm ngoái, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố PFOA - một loại PFAS là chất gây ung thư loại một ở người. Các chuyên gia bày tỏ mối lo ngại đặc biệt khi trẻ em tiếp xúc với các hóa chất trên vì có liên quan đến sự chậm phát triển, thay đổi hành vi và dậy thì nhanh. Tiến sĩ Shubhi Sharma thuộc Tổ chức CHEM Trust (bảo vệ con người và thế giới hoang dã khỏi hóa chất độc hại), cho biết: “PFAS là một nhóm hóa chất hoàn toàn do con người tạo ra, không tồn tại trên hành tinh cách đây một thế kỷ nhưng hiện đã làm ô nhiễm mọi ngóc ngách. Giờ chúng ta phải sống với tàn dư độc hại này trong nhiều thập kỷ tới. Điều ít nhất chúng ta có thể làm là cấm sử dụng PFAS”.

Liên quan tới hóa chất vĩnh cửu, mới đây Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) công bố tiêu chuẩn nước uống đầu tiên nhằm bảo vệ con người trước những loại “hóa chất vĩnh cửu” độc hại. EPA đồng thời đề nghị cấp 1 tỷ USD cho các tiểu bang để thử nghiệm hệ thống nước công cộng, hướng tới mục tiêu hạn chế các chất gây ung thư.

Quy định của EPA sẽ ảnh hưởng từ 6 đến 10% trong số 66.000 hệ thống nước uống công cộng ở Mỹ, dự kiến ​​sẽ giảm mức độ tiếp xúc với nhóm 15.000 hóa chất PFAS đối với khoảng 100 triệu người, qua đó giúp giảm hàng chục nghìn ca tử vong liên quan.

PFAS hay “hóa chất vĩnh cửu”, không dễ dàng phân hủy trong cơ thể con người hoặc môi trường. Loại hóa chất này được tìm thấy trong hàng trăm sản phẩm tiêu dùng và thương mại quen thuộc như chảo chống dính, mỹ phẩm, bọt chữa cháy… "Tiêu chuẩn nước uống quốc gia đầu tiên đối với PFAS đánh dấu một bước quan trọng, hướng tới việc thực hiện cam kết của chính phủ trong bảo vệ cộng đồng và bảo đảm nước sạch cho người dân trên toàn quốc”, Chủ tịch Hội đồng Chất lượng môi trường Nhà Trắng Brenda Mallory tuyên bố.

Các chuyên gia dự đoán, việc ban hành các quy định mới sẽ thúc đẩy nhiều vụ kiện tụng liên quan đến PFAS. Chỉ tính riêng năm 2023, những kiện cáo nhằm vào các công ty hóa chất lớn khiến nước uống nhiễm PFAS, dẫn đến các khoản bồi thường trị giá hơn 11 tỷ USD.

Một nghiên cứu do Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ (USGS) công bố năm 2023 cũng cho thấy, một nửa số mẫu nước máy tại Mỹ chứa loại hóa chất độc hại này.

Quy định của EPA sẽ đặt ra giới hạn cho 5 loại hóa chất PFAS riêng biệt, bao gồm: PFOA, PFOS, PFNA, PFHxS và HFPO-DA. Tất cả hệ thống nước công cộng cần hoàn thành việc giám sát các hóa chất này trong thời hạn 3 năm và phải thông báo cho công chúng về nồng độ PFAS trong nước. Trong trường hợp PFAS được phát hiện vượt tiêu chuẩn, đơn vị cung cấp phải lắp đặt hệ thống giảm nồng độ trong vòng 5 năm.

Trước mức độ nguy hại trên của hóa chát PFAS, trong một tuyên bố chung, 5 quốc gia gồm Đức, Hà Lan, Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy cho biết đã và đang hợp tác soạn thảo đề xuất trên. Các nước này nhấn mạnh, nếu được thông qua, đây sẽ là “một trong những lệnh cấm lớn nhất đối với các loại hóa chất tại châu Âu”. Họ nói thêm rằng lệnh cấm PFAS sẽ làm giảm lượng PFAS trong môi trường trong thời gian dài, đồng thời sẽ tạo ra các sản phẩm và quy trình an toàn hơn cho con người.

An Dương (T/h)