Tạo động lực cho các tổ chức, cá nhân trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ

Tại phiên họp toàn thể, các đại biểu Quốc hội thống nhất cao về sự cần thiết sửa đổi Luật. Qua 16 năm thi hành, Luật Sở hữu trí tuệ đã phát huy vai trò to lớn trong việc tạo hành lang pháp lý cho hoạt động sáng tạo, xác lập, khai thác, sử dụng và thụ hưởng các đối tượng của quyền tác giả, quyền liên quan; xác lập, khai thác và bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp, quyền đối với giống cây trồng và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh cho hoạt động sản xuất, kinh doanh; góp phần khuyến khích hoạt động sáng tạo; đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, thu hút đầu tư nước ngoài; qua đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Các đại biểu cho rằng dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ tương đối cụ thể, sát với yêu cầu thực tế và có ý nghĩa rất quan trọng đối với Việt Nam khi tham gia các hiệp định thương mại tự do CPTPP, EVFTA; tạo nền tảng cơ sở vững chắc để Việt Nam tham gia “cuộc chơi” với quốc tế, để chúng ta không bị thua thiệt có thể bước vào sân chơi này.

Tuy nhiên cũng có ý kiến đề nghị việc sửa đổi, bổ sung luật cần quan tâm chuẩn bị kỹ nội dung sửa đổi, bổ sung để Luật có tuổi thọ lâu dài, tránh việc xử lý không kỹ dẫn đến tìh trạng 1 - 2 năm lại phải sửa đổi bổ sung, sẽ tốn kém, gây dư luận không tốt trong dư luận.

Tại phiên họp, các đại biểu đã tập trung cho ý kiến về các vấn đề Chính phủ xin ý kiến, đồng thời góp ý vào các nội dung cụ thể của dự thảo Luật.

Về quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước, Chính phủ trình xin ý kiến theo 2 phương án.

Phương án 1: Tổ chức chủ trì nghiên cứu có quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí (là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước) và có quyền sở hữu sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí khi được cấp văn bằng bảo hộ, trừ các đối tượng thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh vẫn do các cơ quan nhà nước thực hiện đăng ký.

Phương án 2: Giữ nguyên quy định pháp luật hiện hành quyền đăng ký các đối tượng này thuộc về tổ chức, cơ quan nhà nước được giao quyền chủ đầu tư.

Đại biểu Nguyễn Công Hoàng – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Nguyên, cho rằng quy định theo phương án 1 thỏa mãn được mục tiêu đổi mới sáng tạo trong nghiên cứu khoa học của nước ta, đồng thời “cởi trói” cho chủ nhiệm các đề tài, nhiệm vụ khoa học, đưa các kết quả khoa học và thực tiễn.

Tán thành với phương án 1, song đại biểu Nguyễn Văn Huy – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình, đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, hoàn thiện theo hướng bổ sung, làm rõ cơ chế phân chia hợp lý lợi ích giữa Nhà nước, cơ quan chủ trì và tác giả để thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, nghiên cứu mở rộng cơ chế giao quyền sở hữu tương tự đối với loại giống cây trồng, một số đối tượng quyền tác giả và quyền liên quan để khắc phục sự không thống nhất giữa quy định về quyền đăng ký sở hữu đối với kết quả nhiệm vụ khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước trong các luật hiện hành.

Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp, cho biết thêm, phương án 1 là phù hợp với thực tiễn và phát huy quyền của các tổ chức cá nhân được hưởng quyền lợi những gì mà mình phát minh, sáng kiến có lợi cho dân, cho Nhà nước, tạo động lực khuyến khích các tổ chức chủ trì đăng ký các xác lập quyền sở hữu trí tuệ đối với phần kết quả nghiên cứu có khả năng bảo hộ sở hữu công nghiệp và thúc đẩy thương mại hoá đối tượng quyền sở hữu công nghiệp đó. Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị tiếp tục nghiên cứu phần đóng góp ngân sách cho kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ, có cơ chế phân chia hợp lý giữa chủ thể nghiên cứu với phần tham gia của nhà nước để có sự hài hoà lợi ích với nhau, phòng ngừa ngân sách nhà nước đầu tư cho khoa học công nghệ mà lợi ích lại thuộc về cá nhân, chủ thể khác, là không hợp lý, không đúng theo Luật Ngân sách nhà nước.

Về xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, Chính phủ trình xin ý kiến Quốc hội theo 2 phương án.

Phương án 1: Biện pháp xử phạt hành chính chỉ áp dụng đối với các hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, giống cây trồng; các hành vi xâm phạm quyền đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, tên thương mại, bí mật kinh doanh và hành vi cạnh tranh không lành mạnh sẽ không bị xử phạt hành chính mà chỉ bị xử lý bằng biện pháp dân sự.

Phương án 2: Giữ nguyên quy định của pháp luật hiện hành (điểm a khoản 1 Điều 211 quy định xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ gây thiệt hại cho tác giả, chủ sở hữu, người tiêu dùng hoặc cho xã hội). Theo đó, áp dụng biện pháp xử phạt hành chính đối với tất cả các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Lựa chọn phương án 2, đại biểu Nguyễn Công Hoàng – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Nguyên, cho rằng quy định xử phạt hành chính đối với hành vi vi phạm vừa giúp giải quyết được ngay các hành vi vi phạm vừa giúp giải quyết nhanh các hành vi vi phạm, đồng thời tạo tiền đề cho việc truy cứu trách nhiệm hình sự. Từ đó, việc quy định xử phạt vi phạm hành chính không làm triệt tiêu quyền khởi kiện dân sự của chủ thể quyền.

Đại biểu Phạm Văn Hòa – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp, cho rằng quy định như phương án 1 là chưa thật sự thỏa đáng, đề nghị giữ như hiện hành về áp dụng biện pháp xử phát vi phạm hành chính nhắm phát huy vai trò quản lý nhà nước và đề cao trách nhiệm các cơ quan chuyên môn trong việc phát hiện kịp thời hành vi vi phạm. Mặt khác cũng góp phần làm giảm gánh nặng cho Tòa án giải quyết các vụ việc dân sự và chi phí cho các bên khởi kiện; đồng thời quy định như hiện hành cũng sẽ bảo đảm phòng ngừa, răn đe các hành vi vi phạm.

Đại biểu Nguyễn Danh Tú – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Kiên Giang, chỉ rõ các lý do đề nghị xem xét, lựa chọn Phương án 2, áp dụng biện pháp xử phạt hành chính đối với tất cả các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Thứ nhất, nếu theo Phương án 1 thì chưa bảo đảm tính thống nhất trong xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Một số hành vi xâm phạm (như: đối với quyền tác giả, quyền liên quan, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, giống cây trồng) thì bị xử lý hành chính. Một số hành vi xâm phạm (như: đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp... ) thì không bị xử lý hành chính.

Thứ hai, có ý kiến cho rằng “hành vi xâm phạm quyền dân sự, cần được xử lý bằng các biện pháp dân sự”. Đại biểu cho rằng, hành vi xâm phạm “quyền đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, tên thương mại, bí mật kinh doanh và hành vi cạnh tranh không lành mạnh”, không chỉ xâm phạm quyền dân sự, mà còn xâm phạm trật tự quản lý kinh tế - xã hội. Bên cạnh biện pháp dân sự để xử lý như yêu cầu bồi thường thiệt hại, hành vi xâm phạm này có thể bị xử lý bằng biện pháp hành chính, cao hơn có thể bị xử lý bằng biện pháp hình sự (Điều 226 Bộ luật Hình sự quy định tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp).

Thứ ba, nếu loại trừ việc xử lý hành chính đối với hành vi xâm phạm “quyền đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, tên thương mại, bí mật kinh doanh và hành vi cạnh tranh không lành mạnh” sẽ làm ảnh hưởng đến quyền chủ động, kịp thời, nhanh chóng của cơ quan nhà nước trong xử lý hành chính đối với hành vi vi phạm trong các trường hợp nêu trên.

Thứ tư, về pháp lý, có 4 loại trách nhiệm: Trách nhiệm hành chính, trách nhiệm hình sự, trách nhiệm dân sự, trách nhiệm kỷ luật. Trách nhiệm hành chính không loại trừ trách nhiệm dân sự. Trách nhiệm hành chính là trách nhiệm của người có hành vi vi phạm pháp luật hành chính với Nhà nước. Người bị xâm phạm vẫn có quyền khởi kiện yêu cầu người có hành vi xâm phạm bồi thường thiệt hại.

Trong khi đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Đỗ Đức Hồng Hà – Đoàn đại biểu Quốc hội Tp.Hà Nội, lại lựa chọn phương án 1 vì cho rằng quy định theo phương án này bảo đảm cụ thể, minh bạch và thống nhất trong hệ thống pháp luật và trong chính nội tại của Luật Sở hữu trí tuệ. Đại biểu lý giải, theo quy định của luật, quyền sở hữu trí tuệ được xác định gồm quyền tác giả và quyền liên quan, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng. Nếu quy định chung như phương án 2 sẽ không rõ là xâm phạm đến quyền nào trong các quyền trên. Quy định như phương án 1 sẽ thể hiện được sự phân hóa, tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ là cơ sở pháp lý quan trọng để truy cứu trách nhiệm dân sự, trách nhiệm hành chính hay trách nhiệm hình sự. Nhấn mạnh hành vi xâm phạm đến các quyền khác nhau thì tính chất, mức độ nguy hiểm đối với xã hội của hành vi đó cũng khác nhau. Trong các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ thì hành vi xâm phạm quyền đối với giống cây trồng có tính chất và mức độ nguy hiểm cao nhất.

Cùng với đó, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà đề nghị Cơ quan soạn thảo rà soát để sửa đổi thêm Điều 212 Luật hiện hành quy định cá nhân có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ có yếu tố cấu thành tội phạm thì bị truy tố trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật hình sự. Đại biểu chỉ rõ, quy định như hiện hành là không thống nhất với quy định của Bộ luật hình sự và bỏ lọt chủ thể xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ là pháp nhân thương mại. Do đó, sửa đổi luật lần này cần sửa đổi thêm Điều 212 của Luật hiện hành.

Ngoài ra, tại phiên họp, các đại biểu cũng góp ý về các nội dung cụ thể về tăng cường cải cách thủ tục hành chính trong việc thực hiện thủ tục xác lập quyền sở hữu trí tuệ; quy định liên quan đến chỉ dẫn địa lý; quy định về tác giả, đồng tác giả; quyền tài sản; đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan; giả định quyền tác giả, quyền liên quan; trách nhiệm pháp lý của các doanh nghiệp trung gian; sửa đổi, bổ sung các điều có liên quan tại Luật Giá …

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, tiếp theo 173 ý kiến đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại tổ, trong phiên họp toàn thể đã có 26 đại biểu Quốc hội đã phát biểu ý kiến, có 1 ý kiến đại biểu tranh luận, không khí thảo luận sôi nổi, dân chủ, trí tuệ, khẩn trương với tinh thần trách nhiệm cao. Các ý kiến phát biểu của đại biểu đánh giá cao cơ quan soạn thảo, Tổng Thư ký Quốc hội, cơ quan thẩm tra đã tổ chức việc chuẩn bị tài liệu trình Quốc hội rất chu đáo, khẩn trương và có chất lượng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Tổng Thư ký Quốc hội sẽ tổ chức tổng hợp ý kiến tranh luận, ý kiến thảo luận và sẽ có báo cáo tiếp thu, giải trình gửi đến các vị đại biểu Quốc hội và các cơ quan có liên quan để nghiên cứu.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ phối hợp với Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì thẩm tra, phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan có liên quan nghiêm túc tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, tiếp tục hoàn chỉnh dự thảo Luật và các tài liệu theo đúng quy định của pháp luật. Báo cáo trình Quốc hội tiếp tục thảo luận, xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 3 của Quốc hội, theo như Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh đã được Quốc hội thông qua.

Nam Dương