Vitamin D có thể giúp 'trì hoãn' lão hóa tế bào nhưng cần thận trọng khi dùng

Một nghiên cứu mới từ Đại học Augusta (Mỹ), đăng tải trên American Journal of Clinical Nutrition, đã mang đến tín hiệu lạc quan về vai trò của vitamin D trong việc làm chậm quá trình lão hóa sinh học. Hơn 1.000 người tham gia nghiên cứu, với độ tuổi trung bình 65, được chia ngẫu nhiên thành hai nhóm: một nhóm bổ sung 2.000 IU vitamin D3 mỗi ngày, nhóm còn lại dùng giả dược. Các tình nguyện viên được theo dõi suốt 5 năm, đo chiều dài telomere – cấu trúc nằm ở đầu nhiễm sắc thể, đóng vai trò như “nắp bảo vệ” DNA.

Kết quả nghiên cứu cho thấy sau 4 năm, các đoạn telomere – tức là những phần nằm ở đầu mút của nhiễm sắc thể có vai trò như “nắp bảo vệ” – trong nhóm được bổ sung vitamin D vẫn giữ được độ dài lớn hơn khoảng 140 cặp base so với nhóm đối chứng. “Cặp base” ở đây chính là những đơn vị cơ bản tạo nên cấu trúc của ADN, giống như những “viên gạch” ghép đôi với nhau để hình thành nên sợi di truyền.

Việc giữ được độ dài này tương đương với việc làm chậm lại gần ba năm quá trình lão hóa sinh học, bởi theo các nghiên cứu trước đây, trung bình telomere thường ngắn đi khoảng 460 cặp base trong mỗi 10 năm. Đây là bằng chứng đáng chú ý, bởi telomere vốn được coi là chỉ dấu quan trọng phản ánh tuổi thọ của tế bào và mức độ lão hóa của cơ thể. Khi telomere bị ngắn lại quá nhiều, tế bào sẽ không còn khả năng phân chia hoặc buộc phải chết đi, từ đó đẩy nhanh tiến trình già hóa và sự xuất hiện của nhiều bệnh tật.

Các nhà khoa học cho rằng tác động tích cực này của vitamin D có thể đến từ khả năng chống viêm, giảm stress oxy hóa – những yếu tố gây hại trực tiếp đến DNA. Nghiên cứu VITAL (Vitamin D and Omega-3 Trial), vốn là một trong những thử nghiệm ngẫu nhiên lớn nhất về bổ sung vitamin D và axit béo omega-3, nay đã cung cấp thêm bằng chứng rằng vitamin D không chỉ liên quan đến sức khỏe xương, miễn dịch mà còn có vai trò bảo vệ cấu trúc di truyền.

Tuy nhiên, kết quả tích cực cũng đi kèm những lưu ý quan trọng. Trước hết, thiết kế nghiên cứu có hạn chế vì việc đo telomere chỉ là phân tích hậu kiểm, không nằm trong mục tiêu ban đầu, và dữ liệu đầy đủ giảm dần theo thời gian theo dõi. Thứ hai, giới chuyên môn nhấn mạnh rằng telomere quá dài chưa chắc đã có lợi, thậm chí có thể làm tăng nguy cơ một số bệnh. Do đó, không thể đơn giản coi việc kéo dài telomere bằng mọi cách là “chìa khóa trường thọ”.

Một vấn đề khác là liều lượng. Trong nghiên cứu, mức 2.000 IU vitamin D3 mỗi ngày cao gấp nhiều lần so với khuyến nghị hiện hành: 600 IU/ngày cho người trưởng thành dưới 70 tuổi và 800 IU/ngày cho người cao tuổi. Việc bổ sung quá liều có thể gây ngộ độc, dẫn đến tăng canxi máu, hình thành sỏi thận, rối loạn nhịp tim hay thậm chí tổn thương thận. Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo, người dân không nên tự ý uống vitamin D liều cao, mà cần tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt với người có bệnh nền hoặc đang dùng thuốc điều trị khác.

Đối với phần lớn mọi người, cách an toàn và bền vững nhất để duy trì mức vitamin D trong cơ thể vẫn là kết hợp giữa chế độ dinh dưỡng và lối sống lành mạnh. Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vừa đủ, khoảng 15–30 phút mỗi ngày, là nguồn vitamin D tự nhiên và hiệu quả. Ngoài ra, vitamin D còn có nhiều trong thực phẩm như cá béo (cá hồi, cá thu, cá trích, cá mòi), dầu gan cá, lòng đỏ trứng, nấm… Những lựa chọn này không chỉ cung cấp vitamin D mà còn mang lại các dưỡng chất khác tốt cho tim mạch và hệ miễn dịch.

Nghiên cứu từ Mỹ một lần nữa khẳng định vai trò đa dạng của vitamin D đối với sức khỏe con người. Nếu trước đây, vitamin D được biết đến nhiều nhất nhờ tác dụng ngăn ngừa loãng xương và hỗ trợ miễn dịch, thì nay nó còn được đặt vào mối liên hệ trực tiếp với tốc độ lão hóa tế bào. Dù vậy, bức tranh vẫn chưa hoàn chỉnh, bởi khoa học chưa xác định rõ đâu là “độ dài tối ưu” của telomere và vitamin D có thể ảnh hưởng khác nhau tùy theo cơ địa từng người.

Điều chắc chắn là, trong bối cảnh dân số già hóa nhanh, những phát hiện mới về dinh dưỡng và lão hóa rất đáng được quan tâm. Nhưng thay vì vội vàng tìm kiếm “thuốc tiên” chống lão hóa, mỗi người nên duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn cân bằng, tập luyện thể chất thường xuyên và tiếp xúc ánh nắng hợp lý. Vitamin D, dù hữu ích, cũng chỉ là một mảnh ghép trong bức tranh tổng thể về sức khỏe và tuổi thọ.

Nghiên cứu của Đại học Augusta là bước tiến quan trọng, mở ra hướng tiếp cận mới trong phòng ngừa lão hóa và bệnh tật liên quan đến tuổi tác. Song, thông điệp cốt lõi vẫn không thay đổi: bổ sung dinh dưỡng phải dựa trên khoa học và được kiểm soát hợp lý. Khi đó, vitamin D mới thực sự phát huy được lợi ích và trở thành “người bạn đồng hành” của sức khỏe lâu dài.

Vân Thảo (T/h)