Tình trạng xâm phạm sở hữu trí tuệ tới mức báo động đỏ

Gia tăng các hành vi vi phạm

Theo ông Trần Hữu Linh, Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường nhận định, thời gian qua, dù lực lượng chức năng cả nước, trong đó có quản lý thị trường, đã tăng cường kiểm tra, kiểm soát nhưng mặt trận chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ rất rộng, với nhiều chủng loại mặt hàng và hành vi vi phạm ngày càng tinh vi… đã gây không ít khó khăn cho các lực lượng. Đặc biệt, gần đây, hiện tượng giả nhãn hiệu, thương hiệu, chất lượng, đo lường… còn diễn ra với mặt hàng xăng dầu, phân bón.

Ông Trịnh Quang Đức, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường Hà Nội đánh giá, các hành vi sản xuất, nhập khẩu, tiếp thị, mua bán các hàng hóa giả mạo, hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên địa bàn Hà Nội có chiều hướng gia tăng, diễn biến phức tạp. Đặc biệt, phương thức sản xuất, nhập khẩu, tiếp thị, mua bán các mặt hàng vi phạm về sở hữu trí tuệ ngày càng tinh vi, có tổ chức liên tỉnh, liên vùng, liên quốc gia và đa dạng, phong phú về hình thức, chủng loại nên rất khó phát hiện, xử lý. Trong khi đó, năng lực của cơ quan chức năng chưa đủ mạnh, chưa ngang tầm nhiệm vụ được giao trong công tác đấu tranh, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Cùng nói về thực trạng trên, ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh nhận định thời gian qua, hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên địa bàn thành phố diễn ra rất nhiều, với những thủ đoạn tinh vi. Hành vi vi phạm chủ yếu là kinh doanh hàng hóa giả mạo nhãn hiệu…

Từ năm 2018 đến hết tháng 6/2021, lực lượng Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh đã xử phạt vi phạm hành chính hơn 37 tỷ đồng. Trong lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan, lực lượng chức năng kiểm tra, xử lý 2 vụ, số tiền xử phạt vi phạm hành chính là 100 triệu đồng về hành vi sao chép tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả.

“Nguyên nhân dẫn đến những hành vi vi phạm gia tăng đó là sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, đơn vị thi hành công vụ chưa nhuần nhuyễn; trình độ chuyên môn, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ còn mang tính thời vụ, cắt khúc…,” ông Nguyễn Tiến Đạt thông tin.

Bà Nguyễn Như Quỳnh, Phó Chánh Thanh tra phụ trách Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ dẫn số liệu thống kê từ Chương trình 168 về phối hợp hành động phòng và chống xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ cho thấy, năm 2020, các lực lượng chức năng của các bộ, ngành đã xử phạt 1.300 vụ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, tổng số tiền xử phạt trên 25 tỷ đồng.

Cũng theo bà Nguyễn Như Quỳnh, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ thông quan nền tảng số sẽ trở thành hình thức phổ biến trong giai đoạn tới. Không chỉ vậy, các vụ việc liên quan đến xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ sẽ chuyển biến nhanh so với trước đây, với những thủ đoanh, tinh vi, khó lường và rất phức tạp.

Đáng chú ý, hiện nay 95% các vụ việc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ được xử lý bằng biện pháp vi phạm hành chính. Tuy vậy, bà cho rằng nhiều ý kiến cho rằng, cần giảm biện pháp xử phạt bằng hành chính, chuyển sang biện pháp tư pháp để phù hợp với xu thế toàn cầu.

“Điều này phải hết sức cân nhắc bởi hiện nay, hạ tầng của chúng ta chưa đảm bảo, năng lực thực thi của các lực lượng chức năng còn hạn chế. Thêm vào đó, các chủ thể quyền cũng mong muốn giữ lại biện pháp xử phạt hành chính,” bà Nguyễn Như Quỳnh thông tin.

Hoàn thiện khung pháp lý

Sách trắng 2020 của Eurocham nhận định: “Tại Việt Nam những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến tình trạng bùng nổ của các hành vi xâm phạm trực tuyến quyền tác giả vì liên quan đến quyền sở hữu công nghiệp. Tình trạng này sẽ vượt khỏi tầm kiểm soát trong những năm tới nếu Việt Nam không nhanh chóng có những biện pháp xử lý cấp bách, hữu hiệu.”

Từ dẫn chứng này, ông Kiều Dương, Vụ trưởng Vụ chính sách - Pháp chế, (Tổng cục Quản lý thị trường) cho rằng, mặc dù có nhiều nỗ lực nhưng năng lực thực thi xử lý xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của các cơ quan, lực lượng nói chung trong đó có lực lượng Quản lý thị trường là chưa đạt được như kỳ vọng của Chính phủ, của người dân.

Dự báo trong thời gian tới, hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ sẽ còn gia tăng, do vậy, công chức thực thi nhiệm vụ này phải nâng cao năng lực, kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực sở hữu trí tuệ để có thể sẵn sàng xử lý kịp thời những hành vi vi phạm ngày càng tinh vi.

Ông Kiều Dương kiến nghị cơ quan chức năng sớm hoàn thiện khung pháp lý, khuôn khổ pháp luật, đặc biệt là các biện pháp xử lý vi phạm hành chính về các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, cần trang bị phương tiện, cơ sở vật chất, tạo điều kiện thuận lợi cho công chức thực thi nhiệm vụ. Đặc biệt, phải ứng dụng công nghệ vào quá trình kiểm tra, kiểm soát, nhận diện các hành vi vi phạm để xử lý triệt để, tận gốc các vấn đề.

Từ thực tiễn cơ sở, lãnh đạo Cục Quản lý thị trường Hà Nội đề xuất Tổng cục Quản lý thị trường nhanh chóng hoàn thiện phần mềm về quản lý xử lý vi phạm hành chính để áp dụng đồng bộ hệ thống cơ sở dữ liệu thông tin, đảm bảo tính thống nhất, thuận lợi cho việc cập nhật, tra cứu của các đối tượng vi phạm, chủ thể quyền, tổ chức, cá nhân, hiệp hội đại diện, các văn bản quy phạm pháp luật về kiểm tra, xử lý hàng giả, hàng vi phạm về sở hữu trí tuệ…

Các đơn vị cần nâng cao trình độ, năng lực thực thi pháp luật của các lực lượng chức năng, tổ chức đúc rút kinh nghiệm các vụ việc kiểm tra, xử lý có những hành vi vi phạm mới hoặc có sự tranh chấp, ý kiến, quan điểm khác nhau của các cơ quan quản lý chuyên ngành để đảm bảo sự thống nhất trong xử lý, tránh khiếu kiện, khiếu nại và phổ biến, nhân rộng trong toàn lực lượng Quản lý thị trường.

Ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trường Tổng cục Quản lý thị trường nhấn mạnh, để giữ ổn định thị trường, bảo vệ quyền và lợi ích của người tiêu dùng, của doanh nghiệp làm ăn chân chính, giai đoạn từ nay đến 2030, chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ sẽ là nhiệm vụ chính, trọng tâm của toàn lực lượng.

Phong Lâm