Công nghệ lạc hậu khiến môi trường ngày càng ô nhiễm

Theo chuyên gia, một trong những nguyên nhân khiến môi trường ngày càng bị ô nhiễm nặng nề là do các dự án đầu tư cả trong và ngoài nước sử dụng công nghệ lạc hậu, tiêu tốn năng lượng.

Nói về vấn đề này, ông Phan Xuân Dũng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết, một số ngành, lĩnh vực vẫn sử dụng công nghệ lạc hậu; phần lớn máy móc, thiết bị nhập khẩu đã lạc hậu 2 - 3 thế hệ, không đi kèm với giải pháp, quy trình, bí quyết kỹ thuật...

“Do đó, rất cần các giải pháp thẩm định, kiểm soát luồng công nghệ nhập khẩu để ngăn chặn công nghệ cũ, công nghệ lạc hậu, công nghệ gây ô nhiễm môi trường, công nghệ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, đồng thời không làm ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh doanh của Việt Nam và yêu cầu của cải cách hành chính”, ông Dũng phát biểu.

Nhằm giải quyết khúc mắc trên, trước đó, trong Dự thảo Luật Chuyển giao công nghệ quy định “hàng rào kỹ thuật” theo hướng khuyến khích chuyển giao công nghệ cao, máy móc, thiết bị có chứa công nghệ cao; công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam; công nghệ tiết kiệm tài nguyên, năng lượng, nguyên liệu so với công nghệ cùng loại hiện có; công nghệ sản xuất, sử dụng năng lượng mới, năng lượng tái tạo; lưu trữ năng lượng hiệu suất cao…

Cùng với việc quy định khuyến khích chuyển giao, cấm chuyển giao, luật còn quy định cụ thể đối với công nghệ hạn chế chuyển giao từ nước ngoài vào Việt Nam và chuyển giao trong lãnh thổ Việt Nam.

“Hạn chế chuyển giao tức là doanh nghiệp vẫn được nhập khẩu công nghệ cũ, lạc hậu, vì không bị cấm hẳn. Nếu vẫn quy định về hạn chế chuyển giao thì sẽ tạo kẽ hở nhập công nghệ cũ, lạc hậu, vì vậy, Luật chỉ nên quy định loại công nghệ nào bị cấm và loại nào được khuyến khích, chứ không nên quy định chung chung là hạn chế”, ông Hà Ngọc Chiến, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội bày tỏ quan điểm.

Để tránh tình trạng lợi dụng, theo ông Dũng, luật cần có quy định thẩm định công nghệ dự án đầu tư; trong đó dự án thuộc các chương trình trọng điểm quốc gia, dự án sử dụng vốn nhà nước có giá trị trên 100 tỷ đồng bắt buộc phải thẩm định. Việc thẩm định công nghệ phải được thực hiện bởi Hội đồng Thẩm định quốc gia.

Xử lý nghiêm nhà đầu tư mang công nghệ “cũ” về nước

Làn sóng đổi mới công nghệ tốc độ cao song hành với hội nhập và tự do hóa thương mại toàn cầu đang tạo sức ép cạnh tranh rất lớn đối với các doanh nghiệp nước ta. Vấn đề đặt ra đối với các doanh nghiệp trong nước là rà soát lại mô hình kinh doanh; cải thiện phương thức cung cấp sản phẩm, dịch vụ; không ngừng đổi mới công nghệ để thích ứng với thay đổi của thị trường.

Thách thức cũng đặt ra đối với cơ quan quản lý nhà nước, bảo đảm môi trường kinh doanh thuận lợi, thông thoáng, thu hút đầu tư nước ngoài và gia tăng nguồn lực phát triển. Mặt khác, phải kiểm soát được thực trạng công nghệ, nhất là công nghệ trong các dự án đầu tư, bảo đảm giữ gìn môi trường và phát triển bền vững trong bối cảnh mới.

Luật Chuyển giao công nghệ (CGCN) 2017 tập trung các nhóm vấn đề lớn: Chính sách của Nhà nước đối với hoạt động CGCN; về quản lý CGCN, quản lý công nghệ thông qua khuyến khích CGCN, quy định về công tác thẩm định công nghệ dự án đầu tư. Luật đề cập các biện pháp khuyến khích thúc đẩy CGCN, giải pháp phát triển thị trường công nghệ một cách đồng bộ.

Hơn nữa, xem xét một cách thấu đáo trách nhiệm của các bộ, ngành, cơ quan liên quan trong thẩm định công nghệ của dự án đầu tư. Luật đề cập nội dung sửa đổi, bổ sung chính sách của Nhà nước đối với hoạt động CGCN (Điều 3). Theo đó, để thúc đẩy hoạt động CGCN tại Việt Nam, luật quy định chính sách cụ thể đối với từng luồng chuyển giao, đồng thời bổ sung một số chính sách ngăn chặn, loại bỏ công nghệ lạc hậu, công nghệ làm ảnh hưởng xấu đến lĩnh vực kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, môi trường, sức khỏe con người…

Một trong những điểm mới của Luật CGCN 2017 là bổ sung một chương (Chương II với 9 điều) quy định về công tác thẩm định công nghệ dự án đầu tư nhằm ngăn chặn, loại bỏ công nghệ, thiết bị lạc hậu chuyển giao vào Việt Nam.

Trong đó quy định cụ thể loại dự án phải thẩm định, lấy ý kiến về công nghệ; quy trình, thủ tục thẩm định, lấy ý kiến đối với từng loại dự án. Đồng thời, trong chương này thiết kế một điều quy định về việc kiểm tra, giám sát công nghệ trong các dự án đầu tư, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong kiểm tra, giám sát việc ứng dụng và CGCN trong dự án đầu tư.

Bên cạnh đó, luật bổ sung cơ chế hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng, đổi mới công nghệ của doanh nghiệp (Điều 35). Cụ thể, đã bổ sung một số biện pháp hỗ trợ và khuyến khích doanh nghiệp, đề xuất cơ chế hỗ trợ vốn, bảo lãnh vay vốn và hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp có hoạt động đầu tư hạ tầng kỹ thuật cho giải mã công nghệ, thành lập tổ chức nghiên cứu và phát triển (R&D). Đề cập cơ chế liên kết giữa tổ chức khoa học - công nghệ với doanh nghiệp; mở rộng nội dung chi của Quỹ Phát triển khoa học - công nghệ của doanh nghiệp.

Luật CGCN 2017 thể hiện rõ tinh thần đổi mới tư duy và phương thức quản lý nhà nước về hoạt động CGCN phù hợp, hướng tới mục tiêu đạt hiệu quả kiểm soát công nghệ đi đôi với giảm thiểu thủ tục hành chính đối với doanh nghiệp. Bảo đảm tính khả thi, đồng bộ và thống nhất của hệ thống pháp luật hiện hành.

Luật CGCN gồm 60 điều, được bố cục thành sáu chương, có hiệu lực từ ngày 1-7-2018. Để luật được triển khai và đi vào cuộc sống, Chính phủ đã ban hành quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật CGCN, bảo đảm các quy định này được thực hiện ngay khi luật có hiệu lực. Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ hướng dẫn thi hành các điều, khoản được giao trong luật.

Về vấn đề thẩm định công nghệ, theo Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, là công việc rất phức tạp, nhất là công nghệ tiên tiến, hiện đại nhập khẩu mà Việt Nam chưa có. Nếu thời gian thẩm định kéo dài sẽ ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh doanh. Vì vậy, theo bà Ngân, phải quy định cụ thể loại công nghệ nào cần phải thẩm định, loại nào không nhất thiết phải thẩm định.

“Vấn đề quan trọng là sau khi dự án đi vào vận hành phải kiểm tra, giám sát, nếu nhà đầu tư đem công nghệ không đúng cam kết, công nghệ gây ô nhiễm môi trường thì phải xử lý nghiêm”, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh.

 Phong Lâm (T/h)