Thuốc lá điện tử và những hệ lụy khôn lường đối với sức khỏe thanh thiếu niên

Ngày càng nhiều người trẻ sử dụng thuốc lá điện tử

Thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng đều chứa chất nicotine gây nghiện, có thể gây nguy hại đến hệ hô hấp và tim mạch của chính người hút và cả những người xung quanh.

Theo thông tin từ Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), trên thế giới, tỷ lệ sử dụng thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha) đang gia tăng trong giới trẻ. Ở Mỹ tăng từ 11,7% năm 2017 lên 27% năm 2019; 2/3 số người hút thuốc lá điện tử là thanh thiếu niên. Nghiên cứu tại 13 quốc gia Đông Âu cho thấy: 2,6% thanh thiếu niên không hút thuốc lá đã từng thử hút thuốc lá điện tử ít nhất ba lần.

Cũng theo thống kê của Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), con số sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng ở thanh niên Việt Nam đã có sự gia tăng nhanh đáng kể. Năm 2015, tỷ lệ hút các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là 1,1% và chiếm 0,2% số người đang sử dụng thuốc lá truyền thống thì hiện nay có xu hướng gia tăng ở các thành phố lớn, trong nhóm có mức sống khá và trong giới trẻ. Tính đến năm 2019, có khoảng 2,6% thanh, thiếu niên trong độ tuổi từ 13 đến 17 đang sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và có xu hướng ngày càng gia tăng. Riêng tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở giới trẻ lên tới 7%

Bà Nguyễn Thị Thu Hương - Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá cho biết, tại Việt Nam có hiện tượng lợi dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử để đưa thêm các chất gây nghiện khác. Trước tình trạng hút thuốc lá ở giới trẻ ngày càng tăng cao, các tập đoàn thuốc lá đang thúc đẩy việc tiêu thụ các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đặc biệt nhằm vào thanh thiếu niên.

Thuốc lá thế hệ mới nhắm tới giới trẻ thông qua hình ảnh, phong cách tạo gu thẩm mỹ, xu hướng của giới trẻ, bán hàng qua mạng (bán qua app điện thoại thông minh, quảng cáo và mua bán trên internet) là hình thức mà giới trẻ thường sử dụng. Bà Nguyễn Thị Thu Hương dẫn chứng những nhà sản xuất tạo xu hướng thời thượng cho sản phẩm với thiết kế sản phẩm hiện đại, bắt mắt, đa dạng kiểu dáng và kích thước, đóng gói như kẹo, nhiều hương vị và giá rẻ.

Những hệ lụy khó lường

Về những tác hại do thuốc lá điện tử gây ra, Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) mới tiếp nhận N.H.M (học sinh của một trường trung học phổ thông tại Hà Nội) bị ngộ độc cấp tính sau lần đầu tiên được bạn bè mời sử dụng thuốc lá điện tử. Sau khi sử dụng, M bị rơi vào trạng thái vật vã, kích thích, loạn thần, ảo giác... và được gia đình đưa đến Bệnh viện Bạch Mai. Sau khi khám và làm các xét nghiệm, bác sĩ xác định, bệnh nhân bị ngộ độc ma túy có trong thuốc lá điện tử với các dấu hiệu điển hình.

Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, thuốc lá điện tử thế hệ mới có mẫu mã đa dạng, cuốn hút nên đang trở thành một sản phẩm “hút” giới trẻ. Những loại này có sạc pin và bộ phận chứa chất lỏng, dung dịch làm nguyên liệu đốt có thể thay thế, đưa vào tùy thích. Đây chính là kẽ hở để thuốc lá điện tử bị “biến tướng”, trộn thêm ma túy. Từ năm 2019, bệnh viện mới bắt đầu ghi nhận các trường hợp nhập viện do ngộ độc ma túy có trong thuốc lá điện tử. Các bệnh nhân khi nhập viện đều có biểu hiện điển hình của ngộ độc ma túy, đó là bị sốc, co giật, ảnh hưởng nặng nề tới hệ thần kinh, tâm thần, tim mạch…

“Điểm tên” một số thành phần có trong thuốc lá điện tử gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, Giám đốc Bệnh viện Phổi trung ương Nguyễn Viết Nhung cho hay, trong các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có chứa nicotine, kim loại, chì, thủy ngân..., nên ảnh hưởng không nhỏ đến hệ hô hấp, tim mạch, não bộ… Đặc biệt, propylene glycol trong thuốc lá điện tử có thể tạo thành propylene oxide - một chất gây ung thư khi được đun nóng.

Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm lâm sàng (Bệnh viện Da liễu trung ương) Vũ Nguyệt Minh thông tin thêm, thành phần nicotine có trong thuốc lá điện tử còn gây ra vấn đề rối loạn mạch máu, gây co mạch, giãn mạch bất thường và là nguyên nhân hàng đầu gây lão hóa da sau ánh sáng mặt trời. Ngoài ra, với những người có sẵn bệnh lý liên quan đến mạch máu, như: Xơ cứng bì, mề đay, vảy nến…, nếu dùng thuốc lá chứa nicotine sẽ khiến các bệnh này nặng lên. Do đó, với những bệnh nhân đang điều trị về da liễu, các bác sĩ đều khuyên họ từ bỏ ngay thuốc lá để phác đồ điều trị hiệu quả hơn.

Đề xuất cấm hoàn toàn

Giám đốc Bệnh viện Phổi trung ương Nguyễn Viết Nhung cho rằng, trước khi thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới tràn lan trên thị trường cần ban hành ngay quy định cấm vận chuyển và buôn bán. Ngoài ra, tại các cơ sở y tế, cán bộ y tế đóng vai trò then chốt trong tư vấn phòng, chống tác hại của thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử nói riêng. Để bảo vệ giới trẻ khỏi tác động của các sản phẩm thuốc lá điện tử, cần có biện pháp quản lý chặt chẽ việc quảng cáo, rao bán các sản phẩm này, đặc biệt là trên môi trường mạng xã hội, internet…

Trong khi đó, theo Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) Nguyễn Huy Quang, không chỉ ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe khi sử dụng, việc lợi dụng thuốc lá điện tử để sử dụng các chế phẩm ma túy có tác động tiêu cực đến xã hội, ảnh hưởng đến thế hệ tương lai của đất nước. Do đó, Bộ Y tế đã có đề xuất cần có biện pháp mạnh cấm nhập khẩu, sản xuất cũng như kinh doanh, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam. WHO cũng kêu gọi, các quốc gia cần có hành động kịp thời để giúp thế hệ trẻ không bị lừa dối, bởi các quảng cáo đang gây nhầm lẫn rằng có loại thuốc lá ít hại cho sức khỏe; từ đó xây dựng một thế hệ trẻ khỏe mạnh.

Còn theo bà Nguyễn Thị Thu Hương, Điều 4 Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá nêu: “Hoạt động sản xuất kinh doanh thuốc lá phải phù hợp với mục tiêu từng bước giảm nguồn cung cấp thuốc lá, phù hợp với việc giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá” (Khoản 3).

Chính vì vậy, những năm qua mục tiêu chung Chiến lược quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2020 là giảm nhu cầu sử dụng và kiểm soát để từng bước giảm mức cung cấp các sản phẩm thuốc lá tiêu thụ tại thị trường Việt Nam nhằm giảm nguy cơ bệnh tật và tử vong do sử dụng thuốc lá gây ra.

Việc cho phép các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ gây khó khăn cho việc thực hiện mục tiêu giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá. Bởi việc này sẽ làm gia tăng tỷ lệ sử dụng thuốc lá do cung cấp thêm sự lựa chọn cho người dùng; Thúc đẩy cả người không hút thuốc lá và người đang sử dụng thuốc lá điếu sử dụng thuốc lá điện tử.

Trên thực tế, cả người đang hút thuốc lá điếu thông thường và người không hút thuốc lá sau khi sử dụng thuốc lá điện tử vẫn tiếp tục hút thuốc lá điếu thông thường hoặc hút song song cả hai loại sản phẩm.

Theo bà Hương, thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng ảnh hưởng xấu tới thanh thiếu niên và cả những người hút thuốc lá. Đặc biệt, nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng đến giới trẻ, nguy cơ sử dụng ma túy và các chất kích thích khác đồng thời với thuốc lá điện tử nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu thông thường.

Thuốc lá là sản phẩm gây nghiện, thế giới đã mất hàng chục năm chỉ để chống lại các tác hại của thuốc lá thông thường mà kết quả còn chưa được như mong đợi. Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá cho rằng nếu cho phép sản phẩm mới này, Việt Nam sẽ phải gánh chịu những hậu quả nặng nề hơn rất nhiều trong tương lai gần.

Vì vậy, Bộ Y tế đề nghị cần cấm hoàn toàn dưới mọi hình thức mua bán, sản xuất, nhập khẩu đối với các sản phẩm mới này (thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, shisha).

Bảo Linh (T/h)