Truyền thông quốc tế ‘mổ xẻ’ chuyện ASEAN rút tuyên bố chung về Biển Đông

Hội nghị các Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc - ASEAN ngày 14/6 vừa qua xảy ra một chuyện khó hiểu khi ASEAN quyết định thu hồi khẩn cấp một tuyên bố chung của khối về tình hình Biển Đông hiện nay. Trong bản tuyên bố ban đầu do Bộ Ngoại giao Malaysia cung cấp cho hãng tin AFP, ASEAN cảnh báo những hành động gần đây trong vùng biển tranh chấp (không nêu tên trực tiếp Trung Quốc) “có khả năng gây tổn hại đến hòa bình”.

Việc ASEAN khẩn cấp thu hồi tuyên bố chung về tình hình Biển Đông khiến dư luận thế giới đặc biệt quan tâm. Ảnh Reuters

Thông điệp cũng nhấn mạnh: “Chúng tôi không thể phớt lờ những gì đang xảy ra ở Biển Đông vì đây là một vấn đề quan trọng trong quan hệ và hợp tác giữa ASEAN và Trung Quốc”. Nhưng chỉ ba giờ sau khi công bố vào tối 14/6, Malaysia thông báo Ban thư ký ASEAN chỉ đạo thu hồi văn bản này dù trước đó họ đã thông qua.

“Chúng tôi phải thu hồi bản tuyên bố gửi đến báo chí của các ngoại trưởng ASEAN vì có những thay đổi khẩn cấp cần phải thực hiện” - người phát ngôn Bộ Ngoại giao Malaysia cho biết. Cho đến hôm qua 15/6, theo AFP, phía Indonesia mới thông báo tuyên bố chung ASEAN bị thu hồi vì... nhầm lẫn!

Theo đó, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Indonesia Arrmanatha Nasir tuyên bố văn bản được Malaysia đưa ra chỉ đơn thuần là một "chỉ dẫn truyền thông" cho các Bộ trưởng ASEAN để tham khảo tại cuộc họp báo sau cuộc họp, chứ không phải là tuyên bố chung cuối cùng đã được các nước thống nhất, báo VnExpress trích từ nguồn tin AFP.

Nguồn tin này tiết lộ, trong một tuyên bố đưa ra hôm 14/6 bởi Bộ Ngoại giao Malaysia, ASEAN đã cảnh báo rằng các hành động gần đây trong tranh chấp trên biển "có nguy cơ phá hoại hòa bình". Tuyên bố mô tả "một cuộc trao đổi thẳng thắn" - ngôn ngữ ám chỉ một cuộc đối đầu ngoại giao giữa các Ngoại trưởng của ASEAN và người đồng nhiệm Trung Quốc tại cuộc họp ở Côn Minh, Trung Quốc.

"Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN không có cơ hội thảo luận họ sẽ công bố các nội dung trong chỉ dẫn truyền thông với báo giới như thế nào", ông Nasir cho biết. Các quan chức Malaysia chưa đưa ra bình luận, nhưng Ban Thư ký ASEAN ở Jakarta cho biết không có tuyên bố chính thức được đưa ra sau cuộc họp.

Phía Trung Quốc khẳng định tuyên bố chung về tình hình Biển Đông vào tối 14/6 không phải văn bản chính thức của ASEAN. Ảnh Reuters

Trong khi đó, báo Tuổi Trẻ đưa tin theo Channel News Asia cho biết, Bộ Ngoại giao Trung Quốc lại tỏ ra “khó hiểu” trước sự cố ngoại giao này và khẳng định chưa có văn bản chính thức nào được công bố.“Chúng tôi đã kiểm tra lại với phía ASEAN, cái gọi là bản tuyên bố chung đăng tải bởi AFP không phải là văn bản chính thức của ASEAN” - người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng khẳng định.

Báo Wall Street Journal dẫn thông tin riêng từ một nhà ngoại giao cấp cao ASEAN tiết lộ các thành viên của khối quyết định không đưa ra tuyên bố chung, thay vào đó mỗi nước sẽ ra tuyên bố riêng nếu họ muốn. Trước đó, Bộ Ngoại giao Singapore và Indonesia đã đưa ra những tuyên bố riêng rẽ nhắc lại những điểm chính của bản tuyên bố chung ban đầu.

Đáng chú ý, vì lý do nào đó cuộc họp ở Côn Minh ngày 14/6 đã kéo dài quá giờ theo lịch dự kiến khiến ban tổ chức phải hoãn buổi họp báo của Ngoại trưởng Vương Nghị đến chiều tối 14/6, trễ năm giờ so với dự kiến. Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan, đồng chủ trì hội nghị cùng ông Vương, giờ chót đã không xuất hiện trong cuộc họp báo. Bộ Ngoại giao Trung Quốc giải thích ông Balakrishnan đã đáp chuyến bay về nhà, còn phía Singapore thì chưa có lời giải thích nào.

Ngay lập tức, các nhà phân tích đã đưa ra những giả thuyết khác nhau cho vấn đề này. Có người cho rằng ASEAN rút lại tuyên bố sau khi chịu áp lực từ Trung Quốc, trong khi một người khác cho rằng Malaysia dường như đã nhầm lẫn.

Bridget Welsh, một nhà phân tích Đông Nam Á tại Đại học Ipek ở Thổ Nhĩ Kỳ, cho rằng vụ việc dường như xuất phát từ sai lầm của Malaysia. "Tôi nghĩ rằng ASEAN muốn chờ cho đến khi tòa trọng tài ra phán quyết trước khi đưa ra bất kỳ tuyên bố chung nào", Welsh nói, nhắc đến việc Philippines kiện yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông lên Tòa Trọng tài Quốc tế. Tòa dự kiến ra phán quyết trong tháng này.

Song không ít ý kiến cho rằng việc ASEAN rút tuyên bố chung về tình hình Biển Đông là do áp lực từ phía Trung Quốc. Ảnh minh họa

Trong khi đó, chuyên gia về Đông Nam Á Carl Thayer cho rằng Trung Quốc có thể đã phản đối những lời lẽ mà Ban thư ký ASEAN đưa ra trong tuyên bố chung. "Việc này khiến Ban thư ký ASEAN rút lại tuyên bố trước đó", ông nhận định.

Đáng chú ý, theo thông tin từ một quan chức ASEAN do trang Bloomberg dẫn lại, nội dung tuyên bố chung tối 14/6 của ASEAN phản ánh sự thất vọng của khối đối với những hành động gần đây của Trung Quốc, bao gồm nỗ lực của Bắc Kinh gây áp lực lên một số nước ASEAN.

Theo Bloomberg, các Bộ trưởng ban đầu thống nhất nội dung bản tuyên bố nhưng nó bị rút lại sau khi nước chủ nhà Trung Quốc “vận động hành lang” với một số nước. Thông tin này chưa được kiểm chứng, nhưng báo The Diplomat cũng nhận xét không loại trừ khả năng các Ngoại trưởng ASEAN chịu áp lực từ phía Trung Quốc, bởi một tuyên bố cứng rắn chỉ trích quan điểm của Bắc Kinh về Biển Đông ngay trên “sân nhà” của họ chẳng khác nào “cái tát vào mặt”.

Thanh Huyền (T/h)