Chỉ dẫn địa lý trở thành công cụ đắc lực để phát triển kinh tế bền vững

Bên thềm hội nghị về chỉ dẫn địa lý, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) kiêm Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (SHTT) Trần Việt Thanh dành cho Chất lượng Việt Nam phỏng vấn xung quanh những vấn đề về chỉ dẫn địa lý của Việt Nam hiện nay.

Thưa ông, từ khi xây dựng chỉ dẫn địa lý đầu tiên, cho đến nay, các chỉ dẫn địa lý của Việt Nam đã đáp ứng được thực tiễn phát triển 15 năm qua hay chưa?

Thứ trưởng Trần Việt Thanh: Sau 15 năm, kể từ khi Việt Nam xây dựng chỉ dẫn địa lý đầu tiên với sự hỗ trợ từ phía Pháp cho đến nay, chúng ta đã tự xây dựng được 42 chỉ dẫn địa lý.

Có thể nói, nước ta đã hình thành được hệ thống SHTT khá hoàn thiện; có Luật SHTT đạt được những chuẩn mực của các nước trong khu vực và trên thế giới.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) kiêm Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (SHTT) Trần Việt Thanh trả lời phỏng vấn về chỉ dẫn địa lý

Tuy nhiên, nền kinh tế của ta đang hội nhập tích cực và sâu rộng, nên việc đẩy mạnh hoạt động SHTT là một nhu cầu cấp bách. SHTT phải trở thành một công cụ bền vững để phát triển nền kinh tế xã hội.

Việt Nam chúng ta có một thế mạnh rất lớn về nông sản, với truyền thống, văn hóa và đặc thù địa lý. Tuy nhiên, với 42 chỉ dẫn địa lý đã được xây dựng, chúng tôi nhận thấy tác động của những chỉ dẫn địa lý này đối với nền kinh tế còn chưa đáp ứng nhu cầu. Đến nay, có thể nói, chỉ có thương hiệu nước mắm Phú Quốc đã đẩy mạnh và hình thành được chỗ đứng nhất định trên thị trường quốc tế trải qua nhiều năm. Còn các sản phẩm khác chưa phát huy được vai trò như mong muốn.

Vậy theo ông, hiện các chỉ dẫn địa lý của Việt Nam còn những tồn tại nào cần phải khắc phục thưa ông?

Thứ trưởng Trần Việt Thanh: Hiện những quy định về chỉ dẫn địa lý của chúng ta còn một số tồn tại. Thứ nhất về thể chế, hệ thống chính sách, cơ chế, từ xây dựng đến quản lý chỉ dẫn địa lý nào cho hiệu quả vẫn chưa có được một chính sách chung. Các bộ, ngành, địa phương vẫn triển khai chưa đồng bộ, chưa tạo được sức mạnh đồng nhất, tổng hợp.

Thêm vào đó, bản thân việc quản lý các chỉ dẫn địa lý vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế, nhất là việc đảm bảo chất lượng của các sản phẩm đã được chỉ dẫn địa lý với các tiêu chuẩn đã được xây dựng. Cuối cùng là sự vào cuộc của doanh nghiệp, hiệp hội trong thực tiễn còn ít. Khi giải quyết được những vấn đề này, chỉ dẫn địa lý sẽ trở thành công cụ đắc lực nhằm phát triển kinh tế bền vững.

Đăng ký nhãn hiệu cho sản phẩm nông sản còn mất rất nhiều thời gian, ví dụ như mới đây, một ông nông dân đăng ký nhãn hiệu cho sản phẩm lợn rừng, mất tận 1 tháng mới xong. Ông có ý kiến như thế nào về vấn đề này?

Thứ trưởng Trần Việt Thanh: Đây được coi là một trong những tồn tại của chương trình SHTT. Việc nợ đọng đơn, thời gian xét đơn vẫn bị kéo dài bởi còn nhiều yếu tố khách quan và chủ quan từ hạ tầng cơ sở, xem xét và thẩm định đơn. Hiện nay có những trường hợp không đáp ứng được như thời hạn như trong lịch quy định.

Bộ KH&CN đang trình Chính phủ xem xét một dự án tổng thể để giải quyết, khắc phục vấn đề này. Trong đó, có việc xây dựng lại hạ tầng về công nghệ thông tin cho hiện đại, đào tạo đội ngũ thẩm định viên, xây dựng lại quy định, quy chế bắt buộc. Trong thời kỳ sắp tới, khi Việt Nam ký các FTA, TPP…, các hoạt động này càng trở nên quan trọng.

Thưa ông, với một nhãn hiệu cần khoảng bao nhiêu thời gian để đăng ký?

Thứ trưởng Trần Việt Thanh: Trong luật đều đã có những quy định cụ thể về các thời hạn cho từng đầu mục, trong đó hình thức để đăng ký nhãn hiệu, sáng chế và bảo hộ đều có thời hạn thẩm định nội dung, thẩm định hình thức và các quy định đó là phù hợp thông lệ quốc tế. Thậm chí, một số quy định còn ngắn hơn so với thời hạn quốc tế. Điều quan trọng chúng ta đáp ứng được thời hạn bởi hiện nay có nhiều đơn chưa đáp ứng được thời hạn mà trong luật quy định.

Thứ trưởng Trần Việt Thanh phát biểu tại lễ công bố giải thưởng cuộc thi Thiết kế nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp bao bì và giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu, quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm nông sản

Có ý kiến cho rằng vừa qua có nhiều sáng chế của nông dân đã đăng ký được nhưng sau đó bị bỏ quên phần hỗ trợ cho sáng chế. Ông nhìn nhận vấn đề này như nào?

Thứ trưởng Trần Việt Thanh: Thực ra nếu nói bị lãng quên thì tôi không nghĩ vậy. Chúng tôi rất trân trọng các sáng tạo của những người nông dân. Nhiều sáng kiến rất phù hợp với thực tiễn. Chúng tôi đã chỉ đạo, nhất là các Sở KH&CN để tiếp cận với những sáng chế. Vừa qua Bộ KH&CN cũng đã tổ chức hội thảo 63 nhà sáng chế không chuyên với sự hiện diện của Thủ tướng Chính phủ. Ngoài ra, những sáng chế để có thể thành lập hồ sơ đăng ký SHTT cần có hồ sơ rất hoàn thiện, Bộ KH&CN đã chỉ đạo các Sở KH&CN tiếp cận và hỗ trợ các nhà sáng chế về vấn đề này.

Hiện, rất nhiều nhà sáng chế không chuyên đã sản xuất được những sản phẩm của mình trên cơ sở hình thành các doanh nghiệp để sản xuất sản phẩm. Tôi cho rằng, cần phải có chính sách rất đồng bộ để hỗ trợ, từ bảo hộ đến năng lực để tổ chức triển khai cho các sản phẩm vào được thị trường.

Qua 5 năm triển khai Chương trình Hỗ trợ Phát triển Tài sản trí tuệ (Chương trình 68) giai đoạn 2011 – 2015, Thứ trưởng đánh giá thế nào về kết quả đạt được của chương trình này?

Thứ trưởng Trần Việt Thanh: Chương trình 68 đã được triển khai trong giai đoạn 2011 – 2015. Có thể nói chương trình này đã được triển khai rất mạnh mẽ xuống hầu hết các địa phương. Các địa phương đã hình thành được những nhận thức, đặc biệt là vấn đề nhận thức của xã hội, các cấp lãnh đạo về phát triển tài sản trí tuệ như nào. Các địa phương cũng đã bắt đầu rất quan tâm đến chỉ dẫn địa lý và xây dựng các chương trình để bảo hộ sản phẩm của mình. Một số tỉnh như Quảng Ninh đã có rất nhiều sáng tạo để xây dựng chương trình bảo hộ và xây dựng cho những sản phẩm của địa phương mình. Đó là những kết quả rất thành công của Chương trình 68 vừa qua.

Trần Hoài (thực hiện)